Author:
Abstract
Anadolu’nun kuzeydoğusunda yer alan Satala Antik kenti’nin tarihi, Demir Çağı’na kadar gitmekle beraber; asıl önemini Roma İmparatorluk döneminde kazanmıştır. Doğu Karadeniz’deki yolların kesiştiği, stratejik bir konumda bulunan kente, Roma döneminde XVI Flavia Firma lejyonu yerleştirilerek bir garnizon kurulmuştur. Hadrianus döneminde imparatorun doğu sınırlarını yeniden düzenlemesi neticesinde ise kente XV Apollinaris lejyonu yerleştirilmiştir. Bu lejyon ile kent, Roma İmparatorluğu’nun doğudaki en önemli askeri üslerinden birisi olarak Roma’nın savunmasında önemli bir konuma yükselmiş; doğuya yapılan seferler içinde kullanılan ana üs haline gelmiştir. M.S. 256 yılında I. Shapur komutasındaki Sasani ordusu tarafından ele geçirilen Satala, 2 yıl kadar Sasani egemenliği altında kalmıştır. M.S. 529 yılında Perslerin doğu sınırını geçmeleri üzerine İmparator Justinianus, Satala kentindeki kaleyi yeniden inşa ettirmiştir. 7. Yüzyıldaki Arap akınlarına kadar askeri işlevini sürdürdüğü tahmin edilen kent, Bizans döneminde bir piskoposluk merkezi olmuş ve bu görevini M.S. 1256 yılına kadar sürdürmüştür. 19. Yüzyılda Satala’da bulunan bir bronz heykel başı ile dikkatleri çeken kentteki ilk araştırmalar, 1874 yılında Trabzon’un İngiliz Konsolosu olan Alfred Biliotti tarafından gerçekleştirilmiştir. Kentteki garnizon kalesi içinde kısa süreli bir kazı yapan araştırmacıdan sonra F. Cumont, Tim Mitford, Ch.S. Lightfoot ve Süleyman Çiğdem gibi araştırmacılar tarafından Satala ile ilgili araştırmalar ve yayınlar yapılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti, Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan alınan izin doğrultusunda 2016 yılı yazında gerçekleştirilen yüzey araştırmasında kentte bulunan taş eserlerin envanteri çıkarılmış; kalede, kemerlerde ve antik havuzda mimari incelemeler ve rölöve çalışmaları yapılarak; Lejyon kalesi içerisi ile kemerlerde bir jeoradar (GPR) çalışması gerçekleştirilmiştir. Antik kentin genişliği, kentteki yapıların niteliği ile lejyon kalesi içerisindeki mimarinin tespitine yönelik yürüten çalışmaların ilk sonuçları bu çalışmada sunulacaktır.
Keywords
Abstract
Eventhough, Satala Ancient City, which is located northeast of Anatolia, dates back to the Iron Age, it came into prominence during the period of Rome Empire. In the Roman period, a garrison was built by placing the XVI Flavia Firma legion on Satala Ancient City located in a strategic location where the roads on the Eastern Black Sea intersect. In the Hadrian period, the eastern border of Rome Empire was rearranged and XV Apollinaris legion was placed in the city. Thanks to this legion, the city as one of the most important military bases in the east of the Roman Empire reached the important position in the defence of Rome and became the main base used for campaigns in the east. In AD 256, Satala which was conquered by Sasani army under the command of Shapur I, was under Sasani rule for 2 years. In 529, Emperor Justinianus rebuilt the castle in the city of Satala after Persians crossed the eastern border of the city. The city, which was estimated to continue its military function until the Arab invasion of the 7th century, became a episcopalism center during the Byzantine period and continued this function until 1256. The first studies in the city, that drew attention with a bronze sculpture head in the 19 th century, were implemented by Alfred Biliotti, British Consul of Trabzon in 1874. After a short period of excavation study done by a researcher in the garrison castle, some studies were carried out and several articles were published by some researchers, including F. Cumont, Tim Mitford, Ch.S. Lightfoot ve Süleyman Çiğdem. In accordance with the permission granted by the Republic of Turkey, Ministry of Culture and Toursim, in the surface survey conducted in the summer 2016, the inventory of stone works found in the city was taken; architectural studies and building surveys were carried out in the castle, arches and ancient pond; and a georadar (GPR) study in the arches and inside the legion castle was implemented.