Author:
Abstract
Yelkenli gemiler Yalnız Avrupa'da değil Osmanlı Devleti'nde de yaygın bir kullanım sahasına sahipti. Gerek askeri amaçlarla donanmada ve gerekse ticari amaçlarla sivil şahıslar tarafından günlük hayatta farklı tür ve boyutlarda kullanılmaktaydılar. Donanmada kullanılan yelkenli gemilerin en büyük görevi kara ordusuna asker ve erzak taşıyarak onu ikmal etmek, kara ordusunun denize ya da akarsuya komşu kaleleri kuşatması halinde bu kuşatmaya denizden destek sağlamak , ülke sahillerini korsan saldırılarından korumak ve önemli boğaz ya da su yollarını savunmaktı. Sivil hayatta ise bu gemilerin en önemli görevi taşımacılıktı.Tüccarlar açısından malzeme naklini gemiler vasıtasıyla yapmak hem daha ekonomik hem de daha güvenliydi. Denizlerde korsan saldırıları ya da değişken hava koşullarına bağlı olarak yaşanan deniz kazaları tüccarlar açısından bir riskti. Ancak bu risk karada daha fazlaydı. Çünkü deniz korsanlarından daha fazla şekilde karada eşkıya ve haydut baskınları yaşanmaktaydı. Ayrıca gemiler açısından denizlerde coğrafi bir engel söz konusu değilken karada yük kervanları için bu söz konusuydu. Örneğin çığ düşmesi bir geçidi kapatmış olabilir ya da kış koşulları nedeniyle yollar kullanılamaz hale gelmiş olabilirdi. Ayrıca yükleri taşımak için tutulan araba ve hayvanlar ile bunları kullanan insanlara ödenen meblağlar tüccarlar için karada daha yüksekti. Osmanlı Devleti'nde; brig, kalyon, firkate, şalopa, işkampoye, uskuna, pereme v.s. yelkenli ya da yelken kullanan gemiler yaygın biçimde kullanıldı. Bunlardan bazılarında yelken ikincil güç kaynağıydı. Asıl güç kaynağı kürekti.Buna karşılık bazılarında örneğin kalyon ve bunun türleri açısından asıl güç kaynağı yelkendi.Yelkenli gemilerin inşası, donatılması ve denize indirilmesi iç içe geçmiş farklı üretim süreçleri gerektiriyordu. İnşa, donatım ve personel ücretleri devlet ya da tüccarlar açısından oldukça yüksek maliyetler tutmaktaydı. Buna rağmen devletin yıkıldığı 20. yüzyıla kadar bunların yaygın biçimde kullanılması bu gemilerin maliyetlerini çıkardıkları ya da bu gemilerden vazgeçme maliyetinin inşa ve donatım maliyetlerinden daha yüksek olduğunu ortaya koyuyor. Osmanlılarda gerek müslüman ve gerekse müslüman olmayan topluluklar tarafından birçok yelkenli gemi üretilmiş, kiralanmış ya da satın alınmıştır. Bu gemilerin hepsi eğitimden sağlığa; kaçakçılıktan insani yardıma kadar pek çok alanda kullanılmışlardır. Dikkat çekici olan husus yükselme ve duraklama döneminde genelde yararlı amaçlar için kullanılan bu gemilerin devletin yıkılışına doğru kaçakçılık, isyanları ikmal etme, yasa dışı silah ticareti, önemli kaza ve şehirlere saldırmak gibi bölücü ve yıkıcı amaçlar için kullanılmaya başladıklarıdır. Devletin denizlerdeki hakimiyetini yitirmesi karalar üzerindeki hakimiyetini yitirmesine neden olmuş, devlet egemenliğinin altı hükmettiği topraklarda yelkenli gemilerin yıkıcı ve bölücü amaçlarla kullanılmasıyla oyulmuştur. Bu çalışmada bunların farklı kullanım sahalarına ışık tutmaya çalıştık.
Keywords
Abstract
Sailing ships were not only in Europe but also in the Ottoman Empire. They have been used for military purposes in navy and, if necessary, for civil purposes by civilian persons in different types and sizes in daily life. The most important task of the sailboat used in the navy is to supply it by carrying soldiers and supplies to the land army, to provide support to the siege from the sea if the land army surrounds the sea or adjacent rivers, protect the country's coasts from pirate attacks and defend the important straits or waterways. In civilian life, the most important task of these vessels was transportation. In terms of the merchants, it was more economical and safer to transport the material through the vessels. The pirate attacks on the seas or the sea accidents due to the changing weather conditions is a risk for the merchants. But this risk was more on land. Because there were more bandits and rogue raids on the land than pirates. It was also the case for freight caravans on land that there was no geographical obstacle in terms of the ships. For example, an avalanche may have closed a passage or the roads may have become unusable due to winter conditions. Also the car and animals kept to transport the cargoes and the sums paid to the people using them were higher for the merchants on land. In the Ottoman State; brig, galleon, frigate, şalopa, iskampoye, uskuna, pereme v.s. sailing or sailing vessels were used extensively. Some of them were sailing secondary power sources. The main power source is the shovel. For some, for example, in terms of the type of galleon and its type, the main source of power is the sailboat. Construction, equipping and launching of the sailing yachts require different intervening production processes. The costs of construction, equipment and personnel were very high for the state or traders. However, the widespread use of these until the fall of the state in the 20th century suggests that they are paying off the costs of these vessels, or that the cost of abandoning these vessels is higher than the costs of construction and equipment. Many sailing vessels have been produced, rented or bought by Muslim and non-Muslim communities in the Ottomans. All of these vessels are healthier than education; They have been used in many areas, from smuggling to humanitarian assistance. What is noteworthy is that these vessels, which are generally used for useful purposes during the period of ascension and stagnation, are beginning to be used for divisive and destructive purposes such as trafficking, rebellion, illegal arms trade, major accidents and attacks on cities. The loss of the sovereignty of the state in the seas has caused it to lose its sovereignty over the land, and in the lands ruled by the state sovereignty, the sailboats are carved with destructive and divisive purposes.