Author :
Abstract
Osmanlı Devletinin son dönemlerinde, meşrutiyete dayalı bir yönetim oluşturmak ve anayasal düzeni sağlamak suretiyle devletin ayakta kalmasını hedefleyen Jön Türk hareketinin siyasal ve toplumsal açıdan birçok etkisi olmuştur. Bu hareket içerisinde yer alan siyasi aktörlerin faaliyetleri, hareketin desteklemiş olduğu girişimler ve hareketin düşünsel dayanakları birçok çalışmada araştırılmış ve tartışılmıştır. Ancak Osmanlı Devletinde yeni bir yönetim yapısının oluşturma hedefi taşıyan bu hareketin destekleyicileri ve kışkırtıcıları da hareketin icra ettiği faaliyetler kadar önem taşımaktadır. Bundan dolayı Jön Türk hareketine destek veren ve Jön Türklerin eylemlerinden kendi nam ve hesapları açısından olumlu ve olumsuz yönlerde çıktılar elde eden kesimlerin belirlenmesi, bu hareketin faaliyetlerinin farklı bir açıdan değerlendirilmesi ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır. Çalışmanın odak noktasını Jön Türk hareketinin doğuşu, gelişmesi ve ihtilalci bir harekete evrilme sürecinde bu harekete destek veren yabancı ülkelerin ve ayrılıkçı unsurların belirlenmesi oluşturmaktadır. Ayrıca Osmanlı Devletinin son dönemlerinde meydana gelen önemli siyasi olaylar karşısında bu devletlerin ve ayrılıkçı unsurların vermiş oldukları tepkiler de (olumlu/olumsuz) değerlendirilmektedir. Böylelikle Jön Türk hareketi üyelerinin “devleti kurtarmak” amacıyla giriştikleri faaliyetlerin kimlerin çıkarlarına hizmet ettiği ya da kimlerin Jön Türklerin samimi ve iyi niyetli düşüncelerini ve faaliyetlerini kişisel emellerine kullandığı belirlenmeye çalışılmaktadır. Bu çaba, Osmanlı Devletinin son dönemlerini farklı bir gözle yeniden okuma fırsatına da imkân sunabilir.
Keywords
Abstract
In the last period of the Ottoman Empire, the Young Turks movement, which aimed to maintain the state by establishing a constitutional order and constitutional order, had many political and social effects. The activities of the political actors involved in this movement, the initiatives supported by the movement and the intellectual foundations of the movement have been explored and discussed in many studies. However, the supporters and instigators of this movement, which aims to create a new administrative structure in the Ottoman Empire, are as important as the activities of the movement. For this reason, identifying those who support the Young Turk movement and who get positive and negative outcomes from the actions of the Young Turks in terms of their own accounts reveals the need to evaluate the activities of this movement from a different perspective. The focus of the study is on the emergence and development of the Young Turk movement and the identification of the foreign countries and the separatist groups that support this movement in the process of developing a revolutionary movement. In addition, the reactions (positive / negative) of these states and separatist groups in the last period of the Ottoman Empire are evaluated. In this way, it is tried to determine whether the members of the Young Turks movement serve the interests of the people or who use the intimate and well-meaning ideas and activities of the Young Turks. This effort may also allow an opportunity to re-read the last period of the Ottoman Empire.
Keywords
- Ahmed Lütfî. (1984). Vak'a-nüvis Ahmed Lütfi Efendi tarihi (M. M. Aktepe Ed.). İstanbul: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
- Ahmet Cevdet Paşa. (1980). Maruzat (Y. Halaçoğlu Ed.). İstanbul: Çagri Yayınları.
- Akşin, S. (1994). Şeriatçi Bir Ayaklanma: 31 Mart Olayı (3. baskı). Ankara: İmge kitabevi.
- Apak, K. (1958). Ana Çizgileriyle Türkiye’de Masonluk Tarihi. İstanbul: Türkiye mason derneği.
- Avcıoğlu, D. (1998). 31 Mart'ta Yabancı Parmağı. İstanbul: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık.
- Bayur, Y. H. (1983). Türk İnkılâbı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Berkes, N. (2002). Türkiye'de çağdaşlaşma (A. Kuyaş Ed. 4. baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Bolayır, A. E. (1998). Namık Kemal. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
- Bozdağ, İ. (1985). Abdülhamid'in hatıra defteri: Belgeler ve resimlerle (6. baskı). İstanbul: Pınar Yayınları.
- Ebuzziya Tevfik. (1973). Yeni Osmanlılar Tarihi (1. baskı) Çeviren: Ş. Kutlu. İstanbul: Hürriyet Yayınları.
- Güresin, E. (1998). 31 Mart İsyanı. İstanbul.
- Haslip, J. (1964). Bilinmeyen tarafları ile Abdülhamit Çeviren: N. Kuruoğlu. İstanbul: Toker Matbaası.
- Herzl, T. (1962). The Complete Diaries of Theodor Herzl. London: Grosset & Dunlap.
- Karabekir, K. (2011). İttihat ve Terakki Cemiyeti (2. baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Karal, E. Z. (1998). Osmanli Tarihi (8. baskı). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
- Karpat, K. H. (2010). Türk Demokrasi Tarihi: Sosyal, Kültürel, Ekonomik Temeller (1. baskı). İstanbul: Timaş Yayınları.
- Kocabaş, S. (1991). Kendi İtiraflarıyla Jön Türkler Nerede Yanıldı? 1890-1918 Hayaller, Komplolar, Kayıplar. İstanbul: Vatan Yayınları.
- Kocabaş, S. (1993). Osmanlı İhtilallerinde Yabancı Parmağı (1. baskı). İstanbul: Vatan Yayınları.
- Kodal, T. (2007). "Türk Arşiv Belgelerine Göre II. Dünya Savaşı (1939-1945) Yıllarında Türkiye Üzerinden Filistin'e Yahudi Göçleri". Atatürk Dergisi, 5 (3), 133-163.
- Kuntay, M. C. (1946a). Namık Kemal: Devrinin İnsanları ve Olayları Arasında. İstanbul: Maarif Yayınları.
- Kuntay, M. C. (1946b). Sarıklı İhtilalci: Ali Suavi. İstanbul: Ahmet Halil Kitabevi.
- Kuran, A. B. (1945). İnkilap Tarihimiz ve Jön Türkler. İstanbul: Tan matbaasi.
- Kuran, A. B. (1959). Osmanlı İmparatorluğunda İnkılâp Hareketleri ve Millı̂ Mücadele. İstanbul: Çeltüt Matbaası.
- Kutay, C. (1975). Bilinmeyen Tarihimiz. İstanbul: Hilal Matbaası.
- Mardin, Ş. (1996). Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu (1. baskı) Çeviren: M. Türköne, F. Unan ve İ. Erdoğan. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Mardin, Y. (1974). Namik Kemal'in Londra Yillari. İstanbul: Milliyet Yayınları.
- Mithat, A. H. (1946). Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Hatıralarım 1872-1946. İstanbul: Mithat Akçit Yayını.
- Nişancı, Ş. (2018). Dinamikler, Aktörler, Koordinatlarıyla Tanzimattan Milli Mücadeleye Siyasal Hayat (1. baskı). Ankara: Savaş Yayınevi.
- Ortaylı, İ. (1983). Osmanli İmparatorlugu'nda Alman Nüfuzu (6. baskı). İstanbul: Kaynak Yayınları.
- Öke, K. (1982). "Siyonistlerin İttihatçılar Nezdindeki Başarısız Girişimleri" Prof. Dr. Ümit Doğanay'ın Anısına Armağan içinde. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
- Öke, K. (1991). Saraydaki Casus: Gizli Belgelerle II. Abdülhamid Devri ve İngiliz Ajanı Yahudi Vambery. İstanbul: Hikmet Neşriyat.
- Öztuna, Y. (1978). Büyük Türkiye Tarihi. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
- Öztuna, Y. (2007). Bir Darbenin Anatomisi. İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
- Petrosyan, Y. A. (1974). Sovyet Gözüyle Jöntürkler (1. baskı) Çeviren: M. Beyhan ve A. Hacıhasanoğlu. Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Ramsaur, E. E. (1972). Jön Türkler ve 1908 İhtilali Çeviren: N. Ülken. Sander Yayınları: İstanbul.
- Tepedelenlioğlu, N. N. (1964). Sultan II. Abdülhamid ve Osmanlı İmparatorluğunda Komitacilar. İstanbul: Bedir Yayınları.
- Tunaya, T. Z. (2004). Türkiye'nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri (7. baskı). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
- Turan, M. (1964). Taşkışla'da 31 Mart. İstanbul: Aykurt Neşriyat.
- Ulubelen, E. (1982). İngiliz Gizli Belgelerinde Türkiye. İstanbul: Çağdaş Yayınları.
- Uzunçarşılı, İ. H. (1946). Beşinci Sultan Murad'ın Tedavisinde ve Ölümüne Ait Rapor ve Mektuplar Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Zürcher, E. J. (2000). Modernleşen Türkiye'nin tarihi (7. baskı) Çeviren: Y. S. Gönen. İstanbul: İletişim Yayınları.
