Türkiye’de Kamu Sosyal Koruma Harcamaları Kapsamında Engellilere Yönelik Harcamalar: Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme
Author :
Abstract
Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de kamu sosyal koruma harcamaları kapsamında engellilere yönelik harcamaların gelişimini inceleyerek ülkemizin OECD ülkeleri içindeki mevcut konumunu ortaya koymaktır. Öncelikle Türkiye’de engellilere yönelik izlenen kamu politikaları özellikle yasal ve kurumsal düzenlemeler bağlamında incelenmiştir. Engelli haklarının tesisi ile engellilerin gerek sosyal hayata gerekse istihdama katılımlarının sağlanarak arttırılması konusunda yapılanlar ve politika uygulamalarına değinilmiştir. Başvurulan temel veri kaynakları, TUİK Sosyal Koruma İstatistikleri ve OECD Sosyal Harcamalar Veri Tabanı (SOCX)’dır. TUİK’in 2017 yılı sosyal koruma istatistiklerine göre Türkiye’de sosyal koruma harcamalarının GSYİH içindeki payı %12,3 iken engelli/malullere yapılan yardımların GSYİH’den aldığı pay %0,4’tür. 2017 itibarıyla sosyal koruma kapsamında engelli/malül maaşı alan kişi sayısı 847.000’dir. 2016 yılı OECD verilerine göre Türkiye kamu sosyal harcamalarının GSYİH’den aldığı pay (%12,5) OECD ortalamasının oldukça altındadır (%20,5). Türkiye’de 2015 itibarıyla iş göremezlikle ilgili (engellilik, mesleki yaralanma, hastalık) kamu harcamalarının GSYİH’den aldığı pay %0,4’tür. OECD ortalamasının (%1,9) altında kalan Türkiye, Meksika’dan sonra en düşük paya sahip ülkedir.
Keywords
Abstract
The purpose of this study is to examine the development of expenditures for individuals with disabilities as part of public social protection expenditures in Turkey and to present the current situation of Turkey within OECD countries. Firstly, public policies for disability in Turkey are examined especially in the context of legal and institutional arrangements. What have been done for the establishment of disability rights and to increase participation of disabled individuals to both social life and employment are addressed in the light of policy implementations. The main data sources referred to are the Turkstat’s Social Protection Statistics, and the OECD Social Expenditure Database (SOCX). According to the Turkstat’s Social Protection Statistics for 2017, social protection benefits for disability constitutes 0.4% of GDP in Turkey, while the share of social protection expenditure in GDP is 12,3%. As of 2017, the number of persons receiving disability pensions under social protection is 847,000. According to the OECD data for 2016, the share of public social expenditures in GDP (12.5%) is much lower than the OECD average (20.5%). As of 2015, the share of public spending on incapacity (disability, occupational injury and disease) in GDP is 0.4%. Turkey, which is below the OECD average (1.9%), has the lowest share after Mexico.
Keywords
- 2012 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu, E Cetveli, 29.12.2011 tarihli, 28157 (Mükerrer) sayılı
- 2012 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu, E Cetveli, 29.12.2011 tarihli, 28157 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete
- 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun, 10.7.1976 tarihli, 15642 sayılı Resmi Gazete
- 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun, 07.07.2005 tarihli, 25868 sayılı Resmi Gazete. Akdoğan, A. (2014). Kamu Maliyesi, 16.Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara.
- Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (2019). Projeler: Engelliler Destek Programı (EDES), https://www.ailevecalisma.gov.tr/projeler/eyhgm-projeler/
- Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Engelli ve Yaşlı Hizmetler Genel Müdürlüğü (2019). Engelli ve Yaşlı Bireylere İlişkin İstatistiki Bilgiler, İstatistik Bülteni, Nisan.
- Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2012). 2011 Faaliyet Raporu, https://www.ailevecalisma.gov.tr/Uploads/sgb/uploads/pages/arge-raporlar/2011-yili-faaliyet-
- Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2013). 2012 Yılı Faaliyet Raporu, https://ailevecalisma.gov.tr/raporlar/yillik-faaliyet-raporlari/
- Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2014). 2013 Yılı Faaliyet Raporu, https://www.ailevecalisma.gov.tr/Uploads/sgb/uploads/pages/arge-raporlar/2013-yili-faaliyet-
- Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2015). 2014 Yılı Faaliyet Raporu,Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2016). 2015 Yılı İdare Faaliyet Raporu, https://www.ailevecalisma.gov.tr/Uploads/sgb/uploads/pages/arge-raporlar/2015-yili-idare-
- Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2017). 2016 Yılı Faaliyet Raporu,https://ailevecalisma.gov.tr/Uploads/sgb/uploads/pages/arge-raporlar/2016-yili-faaliyet-raporu.pdfBuğra, A.& Adar, S. (2007) “Türkiye’nin Kamu Sosyal Koruma Harcamalarının Karşılaştırmalı Bir Analizi”, Sosyal Politika Forumu, Nisan.
- Bütçe Hazırlama Rehberi, 2017-2019, 06.10.2016 tarihli, 29849 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete.
- Devereux, S. & Sabates-Wheeler, R. (2004). Transformative social protection. IDS Working Paper 232. Brighton: IDS. http://www.ids.ac.uk/files/dmfile/Wp232.pdf
- Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığı (2009). Türkiye Özürlüler Araştırması 2002, 2.baskı, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara.
- Eurostat (2019). Social Protection: Information on Data, https://ec.europa.eu/eurostat/web/social- protection/data
- Hagemejer, K. (2003). Social protection expenditure and performance reviews Methodologicalnote on definitions, classifications and performance indicators https://www.ilo.org/legacy/english/protection/secsoc/downloads/spersmet.pdf.
- Hazine ve Maliye Bakanlığı, Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü (2019). Vatandaş Bütçe Rehberi 2019, https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/04/12413vat-butce-rehberipdf.pdf
- International Labour Organization (2007). World Social Protection Report 2017–19: UniversalSocial Protection to Achieve the Sustainable Development Goals, International Labour Office, Geneva.
- İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi (2019),Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme, https://humanrightscenter.bilgi.edu.tr/tr/content/132- engellilerin-haklarna-iliskin-sozlesme/
- Kara, B. (2016). “Türkiye’de Engelli Bireylerin Yasal Hakları ve Uygulamadaki Yeri”, The Journal of Academic Social Science Studies, 48, Summer II: 249-260.
- Küçükali, A. (2015). “Engellilere Uygulanan Sosyal Yardımlar”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, Sayı 35, Güz: 100-115.
- Metin, B. (2017). “Engellilere Yönelik Sosyal Politikalarda Yerel Yönetimlerin Rolü: KeçiörenBelediyesi Örneği”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1):320-344.
- OECD (2017). Government at a Glance 2017, OECD Publishing, Paris, http://dx.doi.org/10.1787/gov_glance-2017-en
- OECD (2019a). OECD Social Expenditure Database (SOCX), https://stats.oecd.org/Index.aspx?datasetcode=SOCX_AGG
- OECD(2019b). Public spending on incapacity (indicator). doi: 10.1787/f35b71ed-en, https://data.oecd.org/socialexp/public-spending-on-incapacity.htm#indicator-chart
- OECD (2019c). Social spending (indicator). doi: 10.1787/7497563b-en, https://data.oecd.org/socialexp/social-spending.htm
- Şeker, M. (2011). Yerel Yönetimlerde Sosyal Bütçeyi İzleme Raporu, TESEV Yayınları, İstanbul.T.C. Cumhurbaşkanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Kamu Kesimi Sosyal Harcama İstatistikleri(2018). http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Kamu-Kesimi-Sosyal-Harcama- %C4%B0statistikleri-1.pdf
- TUİK (2011). Özürlülerin Sorun ve Beklentileri Araştırması 2010, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara.
- TUİK (2013). Nüfus ve Konut Araştırması, 2011, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara.
- TUİK (2018a). Sosyal Koruma İstatistikleri, 26 Aralık, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1040
- TUİK (2018b). Sosyal Koruma İstatistikleri 2017, Haber Bülteni, Sayı 27622, 26 Aralık, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=27622
- World Health Organization (2011). World Report on Disability. https://www.who.int/disabilities/world_report/2011/report.pdf
- Yentürk, N. (2012). Sosyal Koruma Harcamalarını İzleme Kılavuzu, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
- Yentürk, N. (2015). Türkiye’de Sosyal Koruma Harcamaları: 2006-2015, Harcama İzlemeGüncelleme Notu, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sivil Toplum Kuruluşları Eğitim ve Araştırma Birimi, Ekim.
- Yentürk, N. & Yılmaz, V. (2012). STK’lar İçin Engellilere Yönelik Harcamaları İzleme Kılavuzu, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
- Yılmaz, V. & Yentürk, N. (2017). “Türkiye’de Engellilere Yönelik Kamu Harcamalarının On Yıllık Seyri”, Çalışma ve Toplum, 2017/1: 59-74
