16. yüzyıldan itibaren Avrupalı sanatçı ve bilim insanları Osmanlı Devleti’nin şehir manzaralarını önce eskiz yapıp daha sonra kalıcı ve çoğaltılabilir olması bakımından gravür yöntemini kullanarak resmetmişlerdir. Fransız botanikçi Joseph Pitton de Tournefort da 17. yüzyıl sonu ve 18. yüzyıl başı Osmanlı Devleti’nin birçok şehirlerine seyahatleri esnasında o dönemin şehir görünümlerini ve coğrafyasında yetişen bitkileri gravürler ile tarihe ve bizlere sunan bilim insanlarından biridir.
Bu araştırmanın amacı gravür sanatı tarihi hakkında ve Tournefort’un bitkiler üzerine araştırma yapmak için doğu ülkelerine yaptığı gezileri hakkında kısa bilgi vermek ve onun Osmanlı şehirlerine bakarak yaptığı gravürlerini analiz etmek ve bu gravürlere konu olan şehirleri günümüzdeki görünümleri ile kıyaslayabilmektir.
Bu makalede gravür tekniklerinin 15. yüzyıldan itibaren sanat alanında kullanılmaya başladığı, süreç içinde Dürer, Goya, Rembrandt, Picasso gibi ünlü sanatçıların gravürün gelişmesine katkıda bulundukları, gravür sanatının Avrupa’da olduğu gibi ülkemizde de akademik bir gelişim süreci izlediği bulgularına varılmıştır. Ayrıca Tournefort’un doğu ülkelerindeki bitki türlerini araştırmak üzere Fransa Devleti tarafından görevlendirildiği, seyahatleri boyunca bitki türlerinin yanı sıra şehir manzara ve sosyal yaşamlar hakkında mektuplar yazdığı, oryantalist ve romantik üslupta gravür resimler yaptığı, resimlerinde uzaktan şehir manzaraları çalıştığı, bu manzaralarda yer alan yapılar ve şehirler gravürlerinin zamanla birer belgeye dönüştüğü bulgularına varılmıştır.
Since the 16th century, European artists and scientists depicted the cityscapes of the Ottoman Empire by first making sketches and then using the engraving method to make them permanent and reproducible. French botanist Joseph Pitton de Tournefort is one of the scientists who, during his travels to many cities of the Ottoman Empire in the late 17th and early 18th centuries, presented to history and us the city views of that period and the plants growing in the geography with engravings.
The aim of this research is to give brief information about the history of engraving art and Tournefort's trips to eastern countries to research on plants, and to analyze his engravings looking at Ottoman cities and to compare the cities that are the subject of these engravings with their current appearance.
In this article, it has been concluded that engraving techniques began to be used in the field of art since the 15th century, that famous artists such as Dürer, Goya, Rembrandt and Picasso contributed to the development of engraving, and that the art of engraving followed an academic development process in our country, as in Europe. In addition, Tournefort was commissioned by the French State to research plant species in eastern countries, wrote letters about city landscapes and social lives as well as plant species during his travels, made engravings in orientalist and romantic styles, studied city views from afar in his paintings, and depicted the structures and buildings in these landscapes. It has been found that the city engravings turned into documents over time.