Author :
Abstract
Çalışmada, Afyonkarahisar ilinin kuzeyinde yer alan Ayazini yerleşmesi çevresinde 16.06.2022 tarihinde yaşanan sel ve taşkın afetinin coğrafi nedenleri ve etkileri analiz edilmiştir. Bu kapsamda hidrolojik analizler, yükselti ve eğim analizleri yapılmış, litolojik, meteorolojik veriler, arazi kullanım ve sahaya ait hasar tespit tutanağı verileri kullanılmıştır. Afetten iki gün sonra sahaya gidilmiş, zararın boyutu ve afet sonrası yapılan çalışmalar yerinde gözlemlenmiştir.
Elde edilen bulgulara göre, Ayazini Deresi Havzası’nda sel ve taşkın afetinin meydana gelmesinde asıl neden yağış miktarı ve özelliğidir. Havzada 11-15 Haziran arasındaki yağışlı günlerin hemen ardından 16 Haziran’da birkaç saat içerisinde 34.5 mm yağış düşmüş, bu yağışın 17.4 mm’si ilk 60 dk içerisinde meydana gelmiştir. Bu yağışlar sonucu su ile doygun olan arazide 1 saat aralıksız devam eden sağanak yağışlar kısa sürede sel ve taşkına dönüşmüştür. Ayrıca, yüksek ve engebeli topoğrafya, arazide erozyona düşük dayanıklılıkta olan tüf kayalarının yaygınlığı, yamaçlar üzerinde insan tahribatına bağlı düşük bitki kapalılığı sel olayının şiddetini ve boyutunu artırmıştır. Tüm bu fiziki coğrafya koşulları, sahayı sel ve taşkın afetine karşı duyarlı kılmış, yamaçlar üzerinde sel ve seyelan karakterli akışlar, vadi tabanında taşkınlar meydana gelmiştir.
Ayazini sel ve taşkın afeti sonucu 1 ev çökme sonucu yıkılmış, yaklaşık 15 ton depolanmış ürün sular altında kalarak ıslanmış, 29 civarında hayvan (küçükbaş ve kanatlı) sular altında kalarak boğulmuştur. Tarım sezonu olması nedeniyle afetten tarım arazileri de etkilenmiş, 570 da tarım alanı zarar görmüştür. Tarım ürünlerinde yatmalar, çürümeler meydana gelmiş; ayrıca bu ürünlerin çoğu sel ve taşkın sularının getirdiği materyal altında kalmış, kalan ürünlerde önemli verim kayıpları yaşanmıştır. Vadinin az eğimli güney yamaçlarında yer alan tarım arazilerindeki ürünler daha ziyade sel suları ve kuvvetli yağışlardan zarar görürken, vadi tabanında bulunan tarım alanları sel ve Ayazini Deresi’nin taşması sonucu taşkın sularından etkilenmiştir. Sel karakterli alüvyonlardan, son yüzyıllık dönemde oluşan sellerle ilgili verilerden yörenin sel ve taşkın açısından riskli bir bölge olduğu tespit edilmiştir.
Keywords
Abstract
The geographical causes and effects of the flood and overflow events that occurred on 16.06.2022 around the Ayazini settlement located in the north of Afyonkarahisar province were analyzed in this study. In this context, hydrological, elevation, and slope analyses were done; the area's lithological and meteorological data, land use, and damage assessment report data were used. The field was visited two days after the disaster; the extent of the damage and the works carried out after the disaster were observed on site.
According to the findings, the main reason for the flood and overflow disaster in the Ayazini Stream Basin is the amount of precipitation and its characteristics. Just after the basin's rainy days between 11-15 June, 34.5 mm of precipitation fell within a few hours on 16 June, and 17.4 mm of this precipitation occurred within the first 60 minutes. The torrential rains that continued for 1 hour turned into overflows and floods in a short period in the land saturated with water due to the precipitations that occurred in previous days. In addition, the high and rugged topography, the prevalence of tuff rocks in the field, and low vegetation cover due to human destruction on the slopes increased the severity and extent of the flood event. All these physical geography conditions made the area susceptible to floods and overflows; overflow on the valley floor and floods and rainwashes on the slopes occurred.
As a result of the Ayazini flood and overflow, one house was destroyed due to the collapse, approximately 15 tons of stored products were submerged, and around 29 animals (small cattle and poultry) were drowned. Due to the agricultural season, 570 decares of agricultural land were also affected by the disaster. Agricultural products were destroyed and rotted, most crops remained under the material brought by floods and overflows, and significant yield losses were experienced in the remaining products. The produce on the agricultural lands on the less inclined southern slopes of the valley was mostly damaged by floods and heavy rains. The agricultural lands at the bottom of the valley were affected by the flood and the overflow of the Ayazini Stream. It has been determined that the region is risky in terms of floods and overflows, considering the alluviums with flood characteristics and the data related to the floods that occurred in the last century.
Keywords
- 1. Akman, M.U. (2021). “Taşkın Koruma ve Kontrol Yapılarının Değerlendirilmesi”, Türk Hidrolik Dergisi,
- 1. Akman, M.U. (2021). “Taşkın Koruma ve Kontrol Yapılarının Değerlendirilmesi”, Türk Hidrolik Dergisi, 5(1):25-31.
- 2. Bahadır, M. (2014). “Samsun’da Meydana Gelen 4 Temmuz ve 6 Ağustos 2012 Taşkınlarının Klimatik Analizi”, Coğrafya Dergisi, 29:28-50.
- 3. Bozdemir, O. (2015). “Boynuzlu Hayvan Figürlerinin Seramik Formlarda Yorumu”, Yüksek Lisans Sanat Çalışması Raporu, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
- 4. Canpolat, E., Dinç, Y., Usun, Ç. F. & Geçen, R. (2020). “25.09.2014 Tarihinde Erzin Ilıcalarda (Hatay)Meydana Gelen Sel ve Taşkının Oluşumunda Coğrafi Faktörlerin Değerlendirilmesi”, Coğrafya Dergisi, 41:129-5. Copernicus, (2022). https://land.copernicus.eu/pan-european/corine-land-cover/ (Erişim tarihi: 20.10.2022).
- 6. Cürebal, İ.; Efe, R., Özdemir, H., Soykan A. & Sönmez, S. (2016). “GIS-Based Approach for Flood Analysis: Case Study of Keçidere Flash Flood Event (Turkey)”, Geocarto International, 31(4):355-366.
- 7. Çelik, M.Y. & Ergül, A. (2015). “The Influence of the Water Saturation on the Strength of Volcanic Tuffs Used as Building Stones”, Environment Earth Science, 74:3223-3239.
- 8. Çelik, M.Y. & Yılmaz, S. (2018). “Statik, Tuzlu ve Asidik Sulu Ortamların Afyonkarahisar Yöresinde Yapı TaşıOlarak Kullanılan Gözenekli Yapıtaşlarının Kılcal su Emme Potansiyeline Etkisi”, Gazi Üniv. Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 33(2),591-607.
- 9. Kadıoğlu, M. (2008). “Sel, Heyelan ve Çığ İçin Risk Yönetimi”. (Ed. M. Kadıoğlu ve E. Özdamar), Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri, ss.1-33, JICA Türkiye Ofisi Yayınları No: 2, Ankara.
- 10. Kirmencioğlu, B. (2015). “Türkiye’de Dere Yataklarına Müdahalelerin Taşkınlar Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi”, Uzmanlık Tezi, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Ankara.
- 11. Kopar, İ.; Polat, S., Hadimli, H. & Özdemir, M. (2005). “4-6 Mart 2004 Pulur Çayı (Ilıca-Erzurum) Sel-Taşkın Afeti”, Doğu Coğrafya Dergisi, 10(13):187-218.
- 12. Metin, S., Genç, Ş. & Bulut, V. (1987). “Afyon ve Yakın Dolayının Jeolojisi”, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Rapor no: 8103.
- 13. MTA. (2018). “1: 100 000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları Serisi: Eskişehir – J 25 paftası”, No: 252, Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara.
- 14. Sunkar, M. & Tonbul, S., (2010). “Batman’da 31 Ekim-1 Kasım 2006 Tarihinde Yaşanan Taşkının Nedenleri”, II. Ulusal Taşkın Sempozyumu, Tebliğler Kitabı, 22-24 Mart 2010, 349-361, Afyonkarahisar.
- 15. Şahin, C., Sipahioğlu, Ş. (2007). “Doğal Afetler ve Türkiye”, Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara.
- 16. Tonbul, S. & Sunkar, M., (2011). “Batman’da yaşanan Sel ve Taşkın Olaylarının (31 Ekim-1 Kasım 2006)Sebep ve Sonuçları”. (Ed. Deniz Ekinci), Fiziki Coğrafya Araştırmaları; Sistematik ve Bölgesel, ss.231-250, Türk Coğrafya Kurumu Yayınları No:5, İstanbul.
- 17. Turoğlu, H. (2011). “İstanbul’da Meydana Gelen Sel ve Taşkınlar”. (Ed. Deniz Ekinci), Fiziki Coğrafya Araştırmaları; Sistematik ve Bölgesel içinde, ss.373-390, Türk Coğrafya Kurumu Yayınları, No: 5, İstanbul.
- 18. Turoğlu, H.; Erginal, A. E. Cürebal, İ. & Döker, M. F. (2015). “Hopa’da Yağışın Tetiklediği Sel, Taşkın ve Heyelan Afetleri”, III. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu, 15-17 Ekim 2015, 553-557, Samsun.
- 19. Türkoğlu, N. (2009). “Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 31 Ekim-1 Kasım 2006 Tarihlerinde Meydana Gelen Taşkınların Analizi”, e-Journal of New World Sciences Academy, 4 (4), 243-254.
- 20. Uzun, A. (1995). “Erzurum Çevresindeki Sellere Bir Örnek: 16 Ağustos 1994, Rize Kent Seli”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9:246-260.
- 21. Zeybek, H.İ. (2005). “2-3 Mart 2005 Turhal Sel Afeti ve Sonuçları”, Eastern Geographical Review, 21:233- Raporlar
- 22. Afyonkarahisar İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, “Hasar Tespit Rapor Tutanağı”, 16.06.2022.
- 23. Afyonkarahisar Meteoroloji 5. Bölge Müdürlüğü, “İhsaniye Meteoroloji İstasyonu Rasat Verileri (2013-2021), Saatlik ve Günlük Toplam Yağış Verileri (06, 2022), Fevk Raporu (16.06.2022)”.
- 24. DSİ 18. Bölge Müdürlüğü, “Ayazini Barajı Doluluk Oranları (01-08, 2022), Ayazini Deresi Kanal Kesit Verileri”.
- 25. url-1: https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/raporlar/2020MeteorolojikAfetlerDegerlendirmesi.pdf Tarih: 05/09/2022, Saat: 15:00.
- 26. url-2: https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/raporlar/meteorolojikafetler2010-2021.pdf Tarih: 05/09/2022, Saat: 15:05.
- 27. url-3: https://twitter.com/dsi_18_blgmd/status/1538192619330740231 Tarih: 20/09/2022, Saat: 14:00.
- 28. url-4: http://www.afyonkarahisar.gov.tr/vali-mustafa-tutulmaz-sel-felaketini-derlendirdi Tarih: 06/09/2022, Saat: 16:22.
- 29. url-5: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/05/20190503-1.htm Tarih: 06/09/2022, Saat: 17:54.
