Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Dönem Sınırına İlişkin Hükümlerin Anayasal Yorumu (12. Cumhurbaşkanı İçin Dönem Sınırının Hukuki Analizi)
Author :
Abstract
Türkiye’de, daha önce yenilenmediği takdirde, Haziran 2023’te yapılacak olan TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri giderek yaklaşırken, hâlihazırda görev başındaki 12. Cumhurbaşkanı’nın seçilme sayısına, yani dönem sınırına ilişkin bir tartışma da sıkça gündeme getirilmektedir. Seçime doğru yoğunluğunu daha da artıracak gibi duran bu tartışmaların, seçmen algısını yönetmek isteyen bir manipülasyona dönüşme riskinden başka, Cumhurbaşkanı adaylık süreci hakkında son sözü söyleyecek olan Yüksek Seçim Kurulu (YSK) üzerinde de bir baskı unsuru haline gelme tehlikesi bulunmaktadır. Daha ziyade politik arenadaki aktörler tarafından yürütülen bu manipülatif tartışmanın, hukuk zemininde ve özellikle anayasal çerçevede ele alınıp irdelenmesi zarureti öne çıkmaktadır. Zira aktörleri ve sonuçları bakımından siyasal yansımaları olsa da, çerçevesi anayasa ve kanun boyutunda düzenlenmiş olan, konuyla ilgili hükümlerin yorumlanmasının ve bu yorumlamada kullanılan yöntem ve ilkelerin ise, salt hukuk alanıyla ilgili olduğunu özellikle belirtmek gerekir. Bu makale çalışmasında, Türkiye’nin siyasal gündemini meşgul etme eğiliminde olan, görevdeki 12. Cumhurbaşkanı’nın dönem sınırıyla ilgili tartışmaların, konuya ilişkin hukuki düzenleme ve Anayasa Mahkemesi (AYM) içtihatları ekseninde analiz edilerek hukuki hükmünün ortaya konması amaçlanmaktadır.
Keywords
Abstract
In Türkiye, as the TBMM and Presidential elections, which will be held in June 2023, if not renewed before, are getting closer and closer, a discussion about the number of election, that is, the term limit of the 12th President currently in office, is frequently brought to the agenda. These discussions, which seem to increase their intensity towards the elections, apart from the risk that will turn into a manipulation that wants to manage the perception of the voters, there is also the danger of becoming a pressure element on the ‘Supreme Election Board’ (YSK), which will have the last word on the presidential candidacy process too. Rather, this manipulative debate, which is carried out by actors in the political arena, should be handling and analyzing on the basis of law and especially within the constitutional framework. Because, although they have political reflections in terms of actors and results, it should be noted that the interpretation of the relevant provisions, the framework of which is regulated in the dimension of the constitution and law, and the methods and principles used in this interpretation are only related to the field of law. In this article, it is aimed to reveal the legal provision by analyzing the debates about the term limit of the 12th President, which tends to occupy Turkey's political agenda, in the axis of the relevant legal regulation and the case-law of ‘The Constitutional Court’ (AYM).
Keywords
- 1. AKBULUT, Olgun; “Anayasa Mahkemesi’nin Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu Kararı Üzerine Gözlemler”, Anayasa Hukuku Dergisi - Cilt: 3, Sayı: 5, Yıl: 2014, (ss. 329-342). http://anayasader.org/wpcontent/uploads/2020/05/Akbulut-AYHD-5.pdf. (E.T.: 20.02.2022).
- 2. ANAYASA MAHKEMESİ, 22 Şubat 1977 Tarih ve E.1977/6 ve K. 1977/14 Sayılı Karar, AMKD, Sayı: 15.
- 3. ANAYASA MAHKEMESİ, 27 Şubat 1968 Tarih ve E.1967/6 ve K. 1968/9 Sayılı Karar, AMKD, Sayı: 8.
- 4. ANAYASA MAHKEMESİ, E. 2012/30, K. 2012/96, K.T. 15.06.2012. R.G. 01.01.2013, S. 28515.
- 5. EKİNCİ, Ahmet / Aslıhan KAPLAN ARIK; “Devlet Başkanının Anayasal Dönem Sınırını Uzatan ya da Ortadan Kaldıran Anayasa Değişikliklerinin Anayasa Değiştirme İktidarının Kötüye Kullanılması Bağlamında Değerlendirilmesi”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi (YBHD), Yıl: 5 Sayı: 1, 2020/1, (ss. 71-122).
- 6. EREN, Abdurrahman; “Mevcut Cumhurbaşkanı Kaç Defa Seçilebilir?”, Kanun-i Esasi, 23 Temmuz 2018, http://www.kanuniesasi.com/ 2018/07/23/mevcut-cumhurbaskani-kac-defa-secilebilir, (E.T.: 18.02.2022).
- 7. GÖZLER, Kemal; “1982 Anayasası Hâlâ Yürürlükte Mi? Anayasasızlaştırma Üzerine Bir Deneme”,
- 8. GÜL, Cengiz; “Türkiye de Cumhurbaşkanının Görev Süresine İlişkin Hukuki Bir Değerlendirme”, E-Akademi (Hukuk, Ekonomi ve Siyasal Bilimler Aylık Internet Dergisi), 2010.
- 9. GÜL, Cengiz; Demokrasi Teorisi Açısından Başkanlık / Cumhurbaşkanlığı Sisteminin Demokratiklik Değeri, Adalet Yayınları, Ankara, 2019.
- 10. KÜÇÜK, Adnan; “Recep Tayyip Erdoğan 2023 Seçimlerinde Cumhurbaşkanlığına Aday Olabilir mi?”, https:// www.turktime.com/yazar/recep-tayyip-erdogan-2023-secimlerinde-cumhurbaskanligina-aday-olabilirmi/150 70/. (E.T.: 14.02.2022).
- 11. KÜÇÜK, Adnan; “Yeni Bir 367 Özlemi: Recep Tayyip Erdoğan 2023’de Aday Olamaz”, https://www.turktime.com/yazar/yeni-bir-367-ozlemi-recep-tayyip-erdogan-2023-de-aday-olamaz/15402. (E.T.: 18.02.2022).
- 12. LANDAU, David; “Abusive Constitutionalism”, Davis Law Review, University of California, Vol: 47, No: 1., 2013.
- 13. LINZ, Juan J.; “Başkanlık Sisteminin Tehlikeleri”, Demokrasinin Küresel Yükselişi, (Der. Larry Diamond/Marc F. Plattner), Yetkin Yayınları, Ankara, 1995, (ss. 143-160).
- 14. ÖZBUDUN, Ergun; Türk Anayasa Hukuku, 17. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2017.
- 15. SARTORI, Giovanni; Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği, (Çev. Ergun Özbudun), Yetkin Yayınları, Ankara, 1994.
- 16. SEZER, Abdullah; “Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinde Adaylık (2007 Anayasa Değişikliği ve 6271 No.lu Yasa Ekseninde Karşılaştırmalı Bir Analiz)”, Anayasa Hukuku Dergisi, 2013, Cilt: 2, Sayı: 4, Yıl: 2013, (ss. 199264). http://anayasader.org/wp-content/uploads/ 2020/05/Sezer-AYHD-4.pdf. (E.T.: 20.02.2022).
- 17. ŞİRİN, Tolga / Erkan DUYMAZ; “Sınırlı İktidardan Uzatmalı Başkanlığa: Devlet Başkanlığı Dönem Sınırlamaları Hakkında Karşılaştırmalı Bir İnceleme”, Anayasa Hukuku Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 19, Yıl: 2021, (ss. 27-92).
- 18. ŞİRİN, Tolga; “Cumhurbaşkanı Kaç Defa Seçilebilir? Dünyadan Örnekler”, https://t24.com.tr /yazarlar/tolga- sirin/cumhurbaskani-kac-defa-secilebilir-1-dunyadan-ornekler,30488 (E.T.: 12.02.2022).
- 20. ŞİRİN, Tolga; “Recep Tayyip Erdoğan yeniden cumhurbaşkanı adayı olabilir mi?”,https://t24.com.tr/yazarlar/tolga-sirin/recep-tayyip-erdogan-yeniden-cumhurbaskani-adayi-olabilirmi,30518. (E.T.: 26.02.2022).
- 21. ŞİRİN, Tolga; “Referandum ve Serbest Seçim Hakkı: Yüksek Seçim Kurulu'nun 16 Nisan 2017 Tarih ve 560 sayılı Kararı Hakkında Bir Değerlendirme”, Anayasa Hukuku Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 11, 2017, (ss. 191-226).
- 22. UÇUM, Mehmet; “Cumhurbaşkanının İki Dönem Şartı 16 Nisan 2017 Sonrasını Kapsar”, https://www.haberturk.com/mehmet-ucum-cumhurbaskani-nin-iki-donem-sarti-16-nisan-2017-sonrasinikapsar -3066551(E.T.: 14.02.2022).
- 23. UZUN, Cem Duran; “Cumhurbaşkanlığı Sisteminde İki Dönem Kuralı”, Seta – Perspektif, Sayı: 325, (Şubat 2022), (ss. 1-5). https://setav.org/assets/uploads/2022/02/P325.pdf. (E.T.: 13.02.2022).
- 24. UZUN, Cem Duran; “İki Dönem Kuralı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 2023 Adaylığı”, https://www.sabah.com.tr/yazarlar/perspektif/cem-duran-uzun/2022/02/12/iki-donem -kurali-vecumhurbaskani -erdoganin-2023-adayligi (E.T.: 12.02.2022).
- 25. VENICE COMMISSION, CDL-AD (2018)010, Study No. 908/2017, (20.03.2018).
- 1. https:// www.tccb.gov.tr/cumhurbaskanlarimiz/. (E.T.: 18.02.2022).
- 3. https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrkiye_cumhurba%C5%9Fkanlar%C4%B1_listesi. (E.T.:18.02.2022).
- 4. https://www.sabah.com.tr/yazarlar/ardic/2021/02/28/olur-olur-bal-gibi-olur(E.T.: 28.02.2021).
- 6. https://www.sozcu.com.tr/2021/gundem/erdogan-cumhurbaskanligina-yeniden-aday-olabilecek-mi-6281178/.
