Author :
Abstract
Her ne kadar hem Azerbaycan coğrafyasında birkaç bin yıl öncesine kadar devlet yapıları mevcut olsa da modern anlamda Azerbaycan devletinin ortaya çıkışı açısından 20. yüzyıl boyunca yaşananlar büyük önem taşımaktadır. Günümüzdeki Azerbaycan Cumhuriyeti’nin ortaya çıkışı açısından çok önemli bir belge olan 30 Ağustos 1991 tarihli “Bağımsızlık Bildirgesi”nde bu devletin 1918-1920 yılları arasında mevcut olan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’nin mirasçısı olduğu ifade edilmektedir. Gerçekten de 28 Mayıs 1918’de kurulan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti sadece siyasal anlamda değil, sosyolojik ve kültürel anlamda (kimlik oluşum süreci bakımından) Azerbaycan için tarihin en önemli olaylarından birisi olarak kabul edilmektedir. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti kurulduktan 23 ay sonra Rusya tarafından işgal edilmiş, 20. yüzyılın büyük bir kısmı Azerbaycan için Sovleyter Birliği dönemi olarak yaşanmış, uzun süren bağımsızlık mücadelesi sonunda 1991 yılında Azerbaycan yeniden bağımsızlığına kavuşmuştur. Günümüzde Azerbaycan dış politikasının en temel sorunu olarak kalmaya devam eden Karabağ sorunu da günümüzdeki şekliyle 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkmış, Sovyet döneminde bir süreliğine dondurulmuş, 20. yüzyılın sonlarında tekrar alevlenmiş ve büyük çaplı bir savaşa dönüşmüştür. Bu çalışmada önce Azerbaycan dış politikasının tarihsel gelişim süreci anlatılmış, daha sonra Azerbaycan dış politikasında Karabağ sorununun yeri ve önemi üzerinde durulmuştur. 20. yüzyılın başları bu açıdan özel önem taşımaktadır. Çünkü yukarıda da ifade edildiği üzere bu dönem Azerbaycan dış politikasının ve Karabağ sorununun birbirlerine paralel olarak geliştikleri (ve doğal olarak birbirlerini ciddi bir biçimde etkiledikleri) dönemdir.
Keywords
Abstract
Despite existence of state structures in the territory of Azerbaijan for a few millennia, events that occurred during the 20th century played an important role in the emergence of the Azerbaijani state in modern sense. In the Declaration of Independence of the present-day Republic of Azerbaijan, dated 30 August 1991, it is clearly expressed that this state is the successor of the Azerbaijan Democratic Republic, which existed in 1918-1920. Indeed, establishment of the Azerbaijan Democratic Republic in 28 May 1918 is acknowledged as one of the most significant events in the history of Azerbaijan not only in political, but also in sociological and cultural terms (in the process of emergence of Azerbaijani identity). 23 months after its establishment, Azerbaijan Democratic Republic was occupied by Soviet Russia and lived through the Soviet period for the most part of the 20th century. As result of long struggle for independence, Azerbaijan regained its independence in 1991. The long-lasting Nagorno-Karabakh problem, which is currently the main problem in Azerbaijan’s foreign policy, also originated in the early 20th century. It was temporarily frozen during the Soviet period, but flamed up in the late 20th century and turned into a large scale war. This work explains the historical development process of the foreign policy of Azerbaijan and then focuses on the place and importance of the Nagorno-Karabakh conflict in Azerbaijan’s foreign policy, because in this period Azerbaijan’s foreign policy developed in parallel to the Nagorno-Karabakh conflict (and therefore, significantly affected each other).
Keywords
- Aliyev, İgrar, (1989), Dağlıq Qarabağ, Bakü, Elm.
- Aliyev, İgrar, (1989), Dağlıq Qarabağ, Bakü, Elm.
- Arslan, Ali, (1996), “Rusların Güney Kafkasya’da yayılmalarında Ermeni Eçmiyazin Katogigosluğu’nun Rolü”, Kafkas Araştırmaları, Sayı: 2.
- Aslanlı, Araz, (2001), “Tarihten Günümüze Karabağ Sorunu”, Avrasya Dosyası, Sayı: 7 (1).
- Aslanlı, Araz, (2011), “Kafkasya’da Güvenlik ve İstikrara En Büyük Tehdit”, Güney Kafkasya: Toprak Bütünlüğü, Jeopolitik Mücadeleler ve Enerji (Der: Cavid Veliyev, Araz Aslanlı), Ankara, Berikan.
- Aslanlı, Araz, (2015), Karabağ sorunu ve Türkiye-Ermenistan ilişkileri, Ankara, Berikan.
- Caferov, Nazim, Aslanlı, Araz (2016), “Karabağ Sorununda Ateşkes ve Rusya”, Ermeni Araştırmaları, Sayı: 53.Cafersoy, Nazim, (2000), Eyalet-merkez düzeyinden eşit statüye: Azerbaycan-Rusya ilişkileri (1991-2000), Ankara, Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi.
- Guliyev, Djamil, (1989), K istorii obrazovaniya Nagorno-Karabahskoy Avtonomnoy Oblasti AzerbaydjanskoySSR: Dokumentı i Materialı, Sovyetler Birliği Komünist Partisi yanında Marksizm-Leninizm EnstitüsününTemsilciliği - Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi yanında Marksizm-Leninizm Enstitüsü, Bakü, Azerneşr.
- Həsənli, Cəmil, (2009), Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Xarici Siyasəti (1918- 1920), Bakı, Garısma MMC.
- Mahmudov, Yaqub, ŞÜKÜROV, Kərim, (2005), Qarabağ: Real Tarix, Faktlar, Senedler- Garabagh: Real History, Facts, Documents, Bakü, Tehsil Neşriyyatı.
- Mahmudov, Yaqub, Şükürov, Kərim, (2009), Azərbaycan Beynəlxalq Münasibətlər Və Diplomatiya Tarixi Dövlətlərarası Müqavilələr Və Digər Xarici Siyasət Aktları 1639-1828, Bakı, AMEA Tarih Enstitüsü.
- Nesibli, Nesib, (1997), Bölünmüş Azerbaycan, Bütöv Azerbaycan, Bakü, Ay-Yıldız.
- Nesibli, Nesib, (2000), Azerbaycan’ın Jeopolitiği ve Petrol, Bakü, Hazar Üniversitesi Neşriyatı. Nesibzade, Nesib, (1990), Azerbaycan Demokratik Respublikası, Bakü, Elm.
- Qafarov, Vasif, (2011), Türkiye-Rusiya münasibetlerinde Azerbaycan meselesi (1917-1922), Bakü, Azerneşr. Qasımlı, Musa, (2013), Azərbaycan Xarici İşlər Nazirləri, Bakı, Mütərcim.
- Quliyev, Cəmil, (2008), Azərbaycan tarixi: VI cild (aprel 1920 - iyun 1941), Bakı, Elm.
- Swıetochowskı, Tadeusz, (1985), Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of National Identity in Moslem Community, Cambridge.
- Weems, Samuel, (2002), Armenia Secrets of a “Christian” Terrorist State, Dallas, St. John Press.
- Yıldırım, Dursun, Özönder, Cihat, (1991) Karabağ Dosyası, Ankara, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
