Author :
Abstract
İnsan yaşamında yer alan birçok şeyin anlamlandırılması geçmişten günümüze göstergeler aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Gösterge, toplulukların yaşamlarında temsili olan anlamlı bir bütünün parçası olarak tanımlanır. Gösteren (biçim) ve gösterilen (içerik) üzerine kurulan ilişkiden oluşan gösterge dile ait bir unsurdur. İnsana ve topluma dair birçok şeyin taşıyıcı olan dil konuşma, yazı, görüntü ya da görsel öğeleri içeren formlara dönüşmüştür. Bu formlar zamanla toplumun devamlılığı ve ortak bir paydada buluşarak anlaşabilmesi için ortak simge, sembol ve belirtkelerle biçimlenmiştir. Kültüre ve yaşam biçimine göre de biçimlenen göstergeler ait olduğu topluma dair bilgileri bize vermektedir. Bu bilgiler yaşanılan coğrafya ve burada oluşan kültürel, sosyal ve dini değerlere dair kodları da içinde taşımaktadır. Göstergelerin taşıdığı bilgi, anlam ve önem bu alanın kendi başına bir bilim dalı olarak değerlendirilmesine neden olmuştur. 1998 yılında Hakkâri ilinde bulunan ve hala gizemini koruyan 13 adet stel birçok göstergeyi içinde barındırmaktadır. Hakkâri stellerinde yer alan göstergelerin bize stellerde yer alan savaşçılar ve ait olduğu toplumla ilgili bilgileri verebileceği düşünülmektedir. Bu çalışmanın amacı, Hakkâri stellerinin göstergebilimsel olarak incelenerek o döneme ait yaşayış ve kültürle ilgili bilgilere ulaşmaktır. Stellerde yer alan göstergeler gösteren ve gösterilenin (biçim ve içerik) bakımından incelenmiştir. Elde edilen bulgular ışığında stellerde yer alan göstergeler yorumlanmıştır.
Keywords
Abstract
The meaning of many things in human life has been realized through signs from the past to the present. An indicator is defined as a part of a meaningful whole that is representative in the lives of communities. The sign, which consists of the relationship established on the signifier (form) and the signified (content), is an element of language. Language, which is the carrier of many things about people and society, has transformed into forms containing speech, writing, image or visual elements. These forms have been shaped with common symbols, symbols and indications in order to ensure the continuity of the society and to meet and agree on a common denominator over time. Indicators, which are also shaped according to culture and lifestyle, give us information about the society to which they belong. This information also includes the codes of the geography where one lives and the cultural, social and religious values that are formed here. The knowledge, meaning and importance of the indicators have caused this field to be evaluated as a branch of science on its own. 13 steles found in Hakkari province in 1998 and still keeping their mystery, contain many indicators. It is thought that the indicators on the Hakkari stela can give us information about the warriors on the stela and the society they belong to. The aim of this study is to analyze the Hakkari steles semiotically and to reach information about the life and culture of that period. The indicators in the steles were examined in terms of the signifier and the signified (form and content). In the light of the findings obtained, the indicators on the steles were interpreted.
Keywords
- Akpınarlı, F. (1994). "Anadolu’da Nazar ve Nazarlıklar" Türk Halk Kültürü Araştırma Sonuçları Sempozyumu
- Akpınarlı, F. (1994). "Anadolu’da Nazar ve Nazarlıklar" Türk Halk Kültürü Araştırma Sonuçları Sempozyumu Bildirileri, 158, 22-23.
- Aksoy, E. (2021)"Pars (Leopar) Postunun Mitolojik Olarak İncelenmesi ve Anadolu Dokumalarında Kullanımı." Sanat ve Tasarım Dergisi 27: 35-62.
- Altinkaynak, E. (2008) "Ukrayna'daki Kıpçak Balballarında Eşya ve Motifler." Journal of International Social Research 1.3.
- Arifzade, Ş. (1996) İstanbul Arkeolojik Müzelerindeki Attik Steller, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
- Atabek, G. Ş., ve Atabek Ü. (2007). Medya Metinlerini Çözümlemek: İçerik, Göstergebilim ve Söylem Çözümleme Yöntemleri. Siyasal Kitabevi.
- Baykara, T. (1993). "Asya Türk Kültürünün Bir Unsuru Olarak Mezar Taşları." Vakıf Haftası, S. X, Ankara, 118- 132.
- Berkmen, H. (2015). "Türk Kültüründe Ant Geleneği." Türk Dünyası Tarih Dergisi. 339. 2015, 28-29.
- Bilgili, N. Türklerde Ant Kadehi İkonografisi ve Ant İçme Ritüeli. https://www.21yyte.org/tr/merkezler/islevsel-arastirma-merkezleri/politik-sosyal-kulturel-arastirmalar-merkezi/turklerde-ant-kadehi-ikonografisi-ve-ant-icme- ritueli. Web. 13.10.2021.
- Çağlar, B. (2012)."Bir İletişim Biçimi Olarak Göstergebilim." LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 3.2, 22-34.
- Dalkesen, N. (2015). "Orta Asya'dan Anadolu'ya Türk Kültüründe Geyik Kültü." Milli Folklör, 106, 58-69. Erbek, G. (1986). Anadolu Motifleri Sergisi: sergi kataloğu. İzmir Alman Kültür Merkezi.
- Esin, E. (2001). Türk Kosmolojisine Giriş. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Günay, V. (2008). "Görsel Okuryazarlık ve İmgenin Anlamlandırılması." Art-e Sanat Dergisi, 1.1, 1-29.
- Haseki, M. (1971). Plastik Açıdan Türk Mezar Taşları. İstanbul: İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi.
- İskenderzade, L. (2010). Anadolu Selçuklu Saray Çinilerinde İnsan Figürü. Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi.
- İskenderzade, L. A. (2010). "Göktürk Dönemi İnsan Figürlü Taş Anıtlar." Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 2010, 255-269.
- Kahraman, N., Refik Arıkan R., ve Çetin, M. C. (2019). "Orta Asya Taş Heykellerine Anadolu’dan İstisnai Bir Örnek: İnönü Taş Heykeli." Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 4, 1-20.
- Karaman, E. (2017). "Roland Barthes ve Charles Sanders Peirce’in Göstergebilimsel Yaklaşımlarının Karşılaştırılması." İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi 9.2, 25-36.
- Kayabaşı, N. (2016). Hilal Bozkurt ve Begül Özkoca. "Çorum El Sanatlarında Kullanılan Motifler ve Anlamları." Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9.1, 39-62.
- Kurt, S. N. (2020). "Türk Mitolojisi Evreninde Geyik Motifi Üzerine Genel Bir İnceleme.” Simit Çay Betik, 2, 60- 73.
- Polat, M. (2019). "Anıtlar ve Anma Mekanlarının Dönüşümü Üzerine Değerlendirmeler." Megaron, 14,1, 51-62.
- Rıfat, M. (2011). Göstergebilimin ABC’si, İstanbul: Simavi Yayınları, 1992. Roux Jean. Paul. Eski Türk Mitolojisi, Ankara: Bilgesu.
- Saussure, Fe. (1998). Genel Dilbilim Dersleri, Çev. Berke Vardar, İstanbul: Multilingual.
- Sevin, V. ve Özfırat, A. (2001). "Hakkari Stelleri: Doğu Anadolu'da Savaşçı Çobanlar İlk Not." Belleten, 65.243, 501-518.
- Şahin Çandarlı, A. (2016). "Türk Çadırı Üzerine." Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 16, 2016, 25-39.
- Şahin, C. (2014). "Kültigin Anıtında Kullanılan Runik Yazı ve Dağ Keçisi/Oğlak Teke Damgası." Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 141-154.
- Şahin, M. (2000). Miletopolis Kökenli Figürlü Mezar Stelleri ve Adak Levhaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Şahin, S. (2020). "Türk Tarihi Açısından Altay-Tanrı Dağlarında Yer Alan Balbal-Mezar Anıtların Önemi ve Özelliklerinin Araştırılması." Journal of Universal History Studies, 3.2, 275-292.
- Uçar, T. F. (1992). Görsel İletişim ve Grafik Tasarım, İstanbul: İnkılap Kitabevi, 2014. Uraz, Murat. Türk Mitolojisi I, İstanbul: Mitologya Yayınları.
- Resim1. Hakkari Stelleri, https://www.arkeolojikhaber.com/haber-hakkari-stelleri-15853/, Erişim: 14.09.2021
- Resim2. Hakkari Stellerinden Örnekler, https://www.turkcenindirilisi.com/akademik/ruslarin-hakkari-turk- buluntulariyla-ilgili-calismalari-h100376.html, Erişim:14.10.2021.
- Resim3: Hakkari Stellerinin bulunduğu ilk hali Kaynak: https://www.arkeolojikhaber.com/haber-hakkari-stelleri- 15853/, 10.10.2021.
- Resim4. Göktürk dönemine Ait Taş Nine ve Heykeller, Şahin, Sait. "Türk Tarihi Açısından Altay-Tanrı DağlarındaYer Alan Balbal-Mezar Anıtların Önemi ve Özelliklerinin Araştırılması." Journal of Universal History Studies, 3.2, 2020, ss. 275-292.
