Author :
Abstract
Türkiye’deki serbest bölgelerin geçmişi Osmanlı İmparatorluğuna kadar dayanmaktadır. Cumhuriyetin kuruluş yıllarında serbest bölgelerle ilgili çalışmalar yapılmış olmasına rağmen başarılı sonuçlar elde edilememiştir. Türkiye’de 24 Ocak kararlarıyla beraber serbest piyasa ekonomisinin benimsenmesi serbest bölgelerin ülke ekonomisi için önemini arttırmıştır ve 1985 yılında Serbest Bölgeler kanunu çıkarılarak köklü değişiklikler yapılmıştır. Serbest Bölgeler Kanununda serbest bölgeler; bulundukları ülkenin siyasi sınırları içinde olmalarına rağmen dış ticaret, vergi ve gümrük mevzuatı açısından gümrük hattı dışında sayılan, sinai ve ticari faaliyetler açısından daha geniş teşvik, avantajların ve muafiyetlerin sağlandığı yerler olarak tanımlanmaktadır. Serbest Bölgeler tanımında yer alan avantaj ve muafiyetlerle; yabancı sermaye yatırımlarını ve ihracatı arttırmak, yerli firmaların uluslararası rekabet güçlerini arttırmak, ihracata yönelik sanayilerin gelişmesini teşvik etmek, ülkeye döviz girişini arttırmak, yeni iş imkânlarıyla birlikte istihdam sorununun çözümüne yardımcı olmak, gelişmiş üretim ve yönetim tekniklerinin elde dilmesiyle ekonomik standartların yükseltilmesi amaçlanmaktadır. Bu çalışmada serbest bölgelerin kuruluş amaçları dikkate alınarak Türkiye’de kurulan serbest bölgelerin faaliyetleri irdelenmiş, bu amaçların gerçekleştirilme düzeyleri ve bölgelerin ekonomiyi yönlendirmedeki etkinliği incelenmiştir.
Keywords
Abstract
The history of the free zones in Turkey dates back to the Ottoman Empire. Although there have been studies on free zones during the foundation years of the Republic, successful results have not been achieved. The adoption of free market economy, together with the decisions of January 24 in Turkey has increased its importance for the economy of the country has made fundamental changes in the free zones and Free Zones Act in 1985 removed. In the Free Zones Law; Although they are within the political boundaries of the country they are located in, they are defined as places where wider incentives, advantages and exemptions are provided in terms of foreign trade, tax and customs legislation and which are considered to be outside the customs line. With the advantages and exemptions included in the definition of Free Zones; to increase foreign capital investments and exports, to increase the international competitiveness of domestic firms, to encourage the development of export-oriented industries, to increase the foreign exchange inflow to the country, to help solve the employment problem with new business opportunities, to improve economic standards by obtaining advanced production and management techniques. This study is examined activities of the free zone established in Turkey considering the purpose of establishment of free trade zones, the effectiveness of the orientation of the economy and the level of realization of these objectives have been examined.
Keywords
- Acar, S. & Gültekin- Karakaş, D. (2017). “Dünyada ve Türkiye’de Serbest Bölgeler”, Marmara İktisat
- Acar, S. & Gültekin- Karakaş, D. (2017). “Dünyada ve Türkiye’de Serbest Bölgeler”, Marmara İktisat Dergisi, 1(1): 21-35.
- Akal, M. (2002). “Serbest Bölge Faaliyetlerinin Makroekonomik Etkileri”, Ekev Akademi Dergisi, 6 (12): 51-67.
- Arslan, İ. & Yapraklı, S. (2007). “Serbest Bölgelerin Ekonomik Etkileri: Gaziantep Serbest Bölgesi’ninEtkilerine İlişkin Bir Saha Araştırması.” Gaziantep University Journal of Social Sciences, 6(2): 91-102.
- Avcı, M. & Erek, D. (2018). “Türkiye’de Serbest Bölge Uygulamalarının Yabancı Sermaye GirişineKatkısının Değerlendirilmesi: Ege Serbest Bölge Örneği”, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 7(1): 200-227.
- Bakan, S. & Gökmen, S. (2014). “Serbest Bölgeler ve Dış Ticaret İlişkisi: Gaziantep Serbest Bölgesi Örneği”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(51): 34-51.
- Chen, X. (1994). “The Changing Roles of Free Economic Zones in Development: A Comparative Analysisof Capitalist and Socialist Cases in East Asia”, Studies in Comparative International Development, 29(3): 3-25.
- Çetinkaya, Ö. & Bektaş, N. B. (2016). “Serbest Bölgeler ve Ekonomik İşlevleri Yönüyle Değerlendirilmesi”, U.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2): 53-70.
- Danacı, T. & Koçtürk, O. M. (2017). “Türkiye Serbest Bölgelerinin Kümeleme Analizi İle Karşılaştırılması”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (4): 351-370.
- Dikili, A. (2011). ”Türkiye Serbest Bölgeleri”, Ortadoğu Analiz, 25(3): 52-59.
- Erçakar, M. E. (2004). “Serbest Bölgelerin Ülkemiz Ekonomisindeki Yeri ve Önemi”, İş Güç Endüstri İlişkileri Dergisi, 6(2): 206.
- Gümüş, E. (2007). “Serbest Bölgelerde Vergi Uygulamalarının Değerlendirilmesi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1): 47-60.
- İmamoğlu, İ.K.; Yavuz, V. & Künü, S. (2014). "Serbest Bölgelerin Türkiye Dış Ticaretindeki Yeri ve DışTicaret Açığı Açısından Değerlendirilmesi", 12. Uluslar Arası Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi,27 -30 Kasım 2014, İstanbul Medeniyet Üniversitesi, 271-287, Antalya
- Kadı, F. (2015). “Serbest Bölgede Faaliyet Gösteren Firmaların Tercih Nedenleri: İstanbul AtatürkHavalimanı ve İstanbul Trakya Serbest Bölgesi Bağlamında Bir İnceleme”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 10(3): 165- 176.
- Karaduman, N. & Yıldız, Z. (2002). “Serbest Bölge Uygulamalarının Dış Ticarete ve Yabancı Sermayeye Katkıları”, Süleyman Demirel Üniversitesi, İ.İ.B.F Dergisi, 7(1): 133-152.
- Kocaman, Ç. B. (2007). “Serbest Bölgelerin Makroekonomik Etkilerinin Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği”, Ankara Hukuk Fakültesi Dergisi, 56(3): 99-136.
- Kokoç, F. & Temel Gencer, C. (2019). “Türk Serbest Bölgeleri Etkinliğinin Veri Zarflama Analizi İle Belirlenmesi”, Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 8(2): 810-827.
- Namal, M. K. & Çakır, E. (2019). “Serbest Bölgelerin İstihdam Alanı Olarak Etkinliği Üzerine Bir Değerlendirme: Antalya Serbest Bölgesi Örneği”, Akademik Hassasiyetler, 6(11): 47-81.
- Orhan, A. (2003). “Serbest Bölgelerin Sağladığı Avantajlar: KOSBAŞ Örneği”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(5) : 117-131.
- Öncel, A. & Demirtaş, Ş. C.(2016). “Serbest Bölgelerin Dış Ticarete Etkileri: Türkiye Üzerine ARDL Modeli İle Ampirik Bir Uygulama”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 12(1): 7-24.
- Örs, H. & Sarihan, A. Y. (2018). “The İmportance of Free Zones on Turkey’s Export: PreliminaryResearch within the Framework of Purposeperformance Analysis”, PressAcademia Procedia (PAP), 1(7):321-325.
- Öztürk, L. (2013). “Serbest Bölgelerin Geleceği: Türkiye Açısından Bir Değerlendirme”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 9(19): 75-86.
- Paksoy, S. & Güllü, M. (2011). “Serbest Bölgeler Üzerine Bir Araştırma: Gaziantep Örneği”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35): 113-133.
- Petekkaya, Ş. (2018). “Türkiye'deki Serbest Bölgelerin Veri Zarflama Analizi İle Performanslarının Değerlendirilmesi”, Bulletin of Economic Theory and Analysis, 3(2): 109-134.
- Sherifi, Ç. & Turan, G. (2018). “Albanian Model of Free Zones: Implementation and Implications”, International Journal of Economics and Finance, 10(5): 57-66.
- Tezel, İ. (2018). “Gaziantep Serbest Bölgesinin Gaziantep Dış Ticaretine Katkısı”, Gaziantep Üniversitesi Ayıntâb Araştırmaları Dergisi, 1(1): 103-114.
- Ticaret Bakanlığı (2019a). Serbest Bölgelerle İlgili Genel Bilgi https://ticaret.gov.tr/data/5b9b61fc13b8761cc09f9b92/genel_bilgi.pdf ( Erişim: 12.09.2019)
- Ticaret Bakanlığı (2019b). Genel Tanıtım, https://ticaret.gov.tr/serbest-bolgeler/genel-tanitim. (Erişim: 12.09.2019).
- Ticaret Bakanlığı (2019). Serbest Bölge İstatistikleri, https://ticaret.gov.tr/serbest-bolgeler/serbest-bolgeler- istatistikleri (Erişim: 12.09.2019).
- Tümenbatur, A. (2012). “Serbest Bölgeler ve Türkiye Ekonomisine Katkıları Üzerine Bir Değerlendirme”, Ç.U. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(3): 339- 356.
- Uzay, N. & Tıraş, H. (2009). “Serbest Bölgelerin Ekonomik Etkileri: Kayseri Serbest Bölgesi İçin Bir Uygulama, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26 (1): 247-277.
- Yiğit-Şakar, A. (2008). Vergi Hukukunda Serbest Bölgeler, Yaklaşım Yayınları, Ankara.
