Ebü’l-Berekât En-Nesefî’nin İmân ve Tevekkül Konusunda Kerrâmiyye’yi Tenkitleri (Eleştirel Bir Çözümleme)
Author :
Abstract
Horasan ve Maveraünnehir bölgesi, tarih boyunca pek çok dinî, siyasî, felsefî ve mezhebi oluşumlara ev sahipliği yapmış olan bir bölgedir. Hiç kuşkusuz Ebü’l-Berekât Ahmed b. Mahmūd en-Nesefî (ö. 710/1310) de, Horasan ve Maveraünnehir bölgesinin yetiştirmiş olduğu önemli ilim adamlarındandır. Hanefî-Mâtürîdî kelâm geleneğine bağlı olarak benimsediği ve kabullendiği görüşleri itibariyle, kendi döneminde ortaya çıkan ve kendisinin Ehl-i Sünnet karşıtı olarak tavsif ettiği pek çok grup ve mezhebe karşı koymuştur. Ebü’l-Berekât en-Nesefî, Ehl-i Sünnet karşıtı olarak nitelendirdiği kişi ve mezheplerin görüşlerini eleştiriken veya onlara reddiyeler tanzim ederken, her seferinde İslâm’ın iki ana kaynağı olan Kur’ân ve hadisin öncelikle bağlaycılığı üzerinde yoğunlaşmıştır. III.-VII./IX.-XIII. yüzyıllar arasında Horasan Horasan ve Maveraünnehir bölgesinde faaliyet gösteren ve önemli bir kelâmî okul olan Muhammed b. Kerrâm (ö. 255/869) ve hareketi, Ebü’l-Berekât en-Nesefî’nin fazlasıyla dikkatini çektiği bir mezheptir. Nesefî, Kerrâmiyye’ye dönük eleştirilerini genel olarak imân kavramı ve mâhiyeti ile tevekkül konularında yoğunlaştırmıştır. Nesefî’nin, Kerrâmiyye’nin benimsediği ve savunduğu bazı teolojik görüşlerine olan eleştirilerinde kimi durumlarda haklılık payı olsa da, kimi eleştiri ve tenkitlerinde ise ilmî ve nesnel çerçeveden tamamen uzak duygusal temelli; siyasî, mezhebî ve kültürel eğilim ve kabullerle yaklaştığı anlaşılmaktadır. Bu sebeple o, Kerrâmiyye’ye dönük tutumunda mevcut geleneğin aktardığı öngörü ve kabulle hareket ederek, bir anlamda insanlarda muhalif kelâmcı intibaını uyandırmıştır.
Keywords
Abstract
Khurāsān and Māveraunnahir region is a region that has hosted many religious, political, philosophical and sectarian formations throughout history. Undoubtedly, Abu’l-Barakāt an-Nasafī is one of the important scientists of the Khurāsān and Māveraunnahir region. He has opposed many groups and denominations that he has adopted and accepted in relation to the Hanafi-Maturidi’s Kalām tradition, which has emerged during his time and which he has adopted as an anti-Sunni. Abu’l-Barakāt an-Nasafī has focused primarily on The binding of the Qur’ān and Hadīth, which are the two main sources of Islām, while criticizing the views of the people and sects which it describes as anti-Sunnah, or making rejections to them. Between the III.-VII./IX.-XIII centuries Mohammad b. Kerrām (d. 255/869), an important Kelām School’s in Khurāsān and Māveraunnahir and its movement is a sect that Abu’l-Barakāt an-Nasafī has attracted a lot of attention. Nasafi intensified his criticism of Karramiyyāh in general with his in the subjects of faith and content of faith and tawakkul. In some cases, although Nasafī’s criticism of the theological views of Karramiyyāh has a right share, it is understood that some criticism and criticism approaches with emotional basis, political, sectarian tendencies, cultural and assumptions that are completely out of the scientific and objective framework. For this reason, he acted with the foresight and acceptance of the present tradition in his attitude towards Karramiyyāh and in a sense, he created the idea of an oppositional Kalām in humans.
Keywords
- Aydın, Salih. “Ebû Hanîfe’nin En Kapsamlı Yorumu: Kerrâmiyye”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 19. (2012): 131-148.
- el-Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdülkâhir. el-Fark beyne’l-fırak. nşr. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. Kahire: Metebetü dâri’t-türâs, 2007.
- el-Bağdâdî, Ebû Mansûr ‘Abdilkâhir. Mezhepler Arasındaki Farklar. trc. Ethem Ruhi Fığlalı. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
- Barthold, Vasilij Vilamiroviç. Moğol İstilasına Kadar Türkistan. Haz. H. Dursun Yıldız. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1990.
- Bedir, Mürteza.“Ebü’l-Berekât en-Nesefî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 567-568. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Bölükbaşı, Ömer. Ebû’l-Berekât en-Nesefî ve Şerhu’l-Cevâhiri’l-Mûdiyye Adlı Eserinin Tahkikli Neşri. Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Esntitüsü, 2014.
- Bulliet, Richard W. The Patricians of Nishapur. Cambridge: Harvard University Press, 1972.
- Çetiner, Bedreddin. Ebû’l-Berekât en-Nesefî ve Medârik Tefsiri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1995.
- Çift, Salih. “İlk Dönem Tasavvuf Klasikleri Tarafından İhmal Edilen Bir Zühd Hareketi: Kerrâmiyye”. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 17/2. (2008): 439-462.
- Doğan, Hüseyin. Horasan ve Maveraünnehir’de Ilımlı Bir İslâm Politikası: Kerrâmî Söylem ve Yansımaları. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015.
- Ebû Hanîfe, Nu‘mân b. Sâbit. el-Fıkhu’l-ekber. trc. Mustafa Öz. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1992.
- Ebû Zehra, Muhammed, İslam’da Siyasî, İtikadî ve Fıkhî Mezhepler Tarihi. trc. Sıbğatullah Kaya. İstanbul: Şura Yayınları, 1996.
- el-Eş‘ârî, Ebü’l-Hasan ‘Ali b. İsmail. Makâlâtü’l-islâmiyyîn ve’htilafi’l-musallîn. 2 cilt. Beyrut: Dâru’s- sâdır, 2006.
- Givony, Joseph. The Murjia and the theological school of Ebu Hanifa: A Historical and ideological study. Edinburg: 1977.
- Hodgson, Marshall G. S. İslâm’ın Serüveni. 3 cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 1993.
- Kays, Kays Ali. İrâniyyûn ve’l-edebi’l-‘arabi ricâli’l-ulumû’l-Kur’ân. Tahran: 1984.
- Kehhâle, ‘Ömer Rızâ. Mu‘cemu’l-müellifîn –terâcimü’l-musannifi’l-kütübi’l-‘arabiyye-. 4 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1993.
- el-Kureşî, Ebû Muhammed Muhyiddîn ‘Abdilkâdir b. Muhammed. el-Cevâhiru’l-mûdiyye fî tabakâti’l- hanefiyye. 3 cilt. nşr. Abdülfettâh Muhammed Hulv. Riyad: 1993.
- el-Makdîsî, Şemsüddîn Ebî ‘Abdillâh Muhammed b. ‘Ahmed el-Beşşârî. Ahsenü’t-tekâsîm fi ma‘rifeti’l- ekâlîm. thk. Muhammed Emîn ed-Dennâvî. Beyrut: Dâru’l-kütibi’l-‘ilmiyye, 1424/2003.
- el-Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Kitâbü’t-tevhîd. nşr. Fethullâh Huleyf. Beyrut: 1970.Malamud, Margaret. “The Politics of Heresy in Medievel Khurasan: The Karramiyya in Nishapur”. International Society for Iranian Studies and Taylor & Francis 21/1. (1994): 43-74.
- Muhtâr, Süheyr Myhammed. et-Tecsîm ‘inde’l-müslimîn –Mezhebü’l-kerrâmiyye-. Kahire: 1971.Nüveyhîz, Âdil. Mu‘cemü’l-müfessirîn. 12 cilt. Beyrut: Müessesetü nüveyhiz es-sekâfiyye, 1983.
- en-Nesefî, Ebû’l-Berekât ‘Ahmed b. Mahmûd. el-İ‘timâd fi’l-i‘tikâd (Şerhü’l-‘umde fî ‘akîdeti ehli’s-sünneve’l-cemâ‘ati). thk. ‘Abdullâh Muhammed ‘Abdillâh İsmâ‘îl. Beyrut: Dâru’l-Kütibi’l-Mısrıyye, 1432/2012.en-Nesefî, Ebû’l-Berekât ‘Ahmed b. Mahmûd. İslâm İnancının Ana Umdeleri. trc. Temel Yeşilyurt. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2019.
- en-Nesefî, Ebû’l-Berekât ‘Ahmed b. Mahmûd. Şerhu’l-Cevâhiri’l-Mûdiyye. nşr. Ömer Bölükbaşı. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
- en-Nesefî, Ebû’l-Berekât ‘Ahmed b. Mahmûd. Medârikü’t-tenzîl ve hakâikü’t-te’vîl. nşr. MervânMuhammed eş-Şe‘âr. Beyrut: Dâru’n-nefâ’is, 2006.
- en-Nesefî, Ebû Mûtî‘ Mekhûl b. Fazl el-Belhî. Kitâbü’r-redd ‘alâ ehli’l-bed‘i ve’l-ehvâ’i ve’d-dâlleti. thk. Marie Bernand. Beyrut: 1980.
- en-Neşşâr, ‘Ali Sâmi. İslâm’da Felsefî Düşüncenin Doğuşu II. trc. Osman Tunç. İstanbul: İnsan Yayınları, 1999.
- Önal, Recep. Ebü’l-Berekât en-Nesefî ve Kelâmî Polemikleri. Bursa: Emin Yayınları, 2017.
- el-Pezdevî, Ebu’l-Yusr Muhammed. Ehl-i Sünnet Akâidi. trc. Şerafeddin Gölcük. İstanbul: KayıhanYayınları, 2013.
- es-Seksekî, ‘Abbâs b. Mansûr. el-Burhân fî ma‘rifeti ‘akâidi ehli’l-edyân. nşr. Halîl ‘Ahmed İbrâhîm el- Hâc. Beyrut: 1425/2004.
- es-Sûdûnî, Ebû’l-Fidâ Zeynüddîn Kâsım b. Kutluboğa, Tâcü’t-terâcim fî tabakâti’l-hanefiyye, thk. Muhammed Hayr Ramazan Yusuf. Beyrut: Dâru’l-kalem, 1992.
- et-Taftâzânî, Sa‘duddîn Mes‘ûd b. ‘Ömer. Şerhü’l-‘akâidi’n-nesefiyye. thk. ‘Abdusselâm b. ‘Abdillâh el- Hâdî Şennâr. Beyrut: Dâru’l-beyrut, 1428/2007.
- et-Temîmî, Takıyyüddîn b. ‘Abdilkâdir. et-Tabaķâtü’s-seniyye fî terâcimi’l-hanefiyye. 4 cilt. thk. ‘Abdülfettah Muhammed. Kahire: 1989.
- Turan, Osman. Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2006.
- Yazıcı, Muhammed. Ebû’l-Berekât en-Nesefî, Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve el-İ‘timâd fi’l-İ‘tikâd Adlı Eseri. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1992.
