Author :
Abstract
Türk dokuma kültürü incelendiğinde her yörede yaşayan Yörük ve Türkmenlerin kendi ihtiyaçlarını büyüklerinden öğrendiği teknikle etrafındaki malzemelerden yaptıkları görülecektir. Dokumaların her ne kadar ihtiyaçlar için yapılmış olduğu kabul edilse bile tüm üretim süreçlerinin derin anlamlar içerdiği düşünülmektedir. Dokumalar sadece ihtiyaçları karşılamak için yapılsalardı yünü boyamaya ve üzerine yanış yapmaya gerek kalmayacaktı. Bu dönemlerde sözlü iletişimin belki de dokumalarda kullanılan yanışlarla sağlanmış olabileceği düşünülmektedir. Küçükbaş hayvan, yayla ve çadır üçgeninde gerçekleşen Yörük hayatının içinde gerçekleşen dokumaların şifrelerinde bu estetik birikim çözülebilir. Hakkâri’de yaşayan Yörük aşiretleri tarafından yapılan parzun dokumalar yaylalarda süt tulumu, çalı çırpı ve sırtta bebek taşınmasında kullanılan koyun yünü ve keçi kılından yapılan çözgü yüzlü bir dokumadır. Üzerinde cicim, kilim ve halı tekniği bir arada kullanılır. Yöredeki kelime anlamı süzmektir. Geçmiş dönemlerde küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin çok yoğun olduğu dönemlerde yaygın olarak dokunup kullanılırdı. Yaptığımız çalışmalarda parzun dokumanın Hakkâri, Van, Şırnak ve Tunceli dışında yapılmadığı tespit edilmiştir. Parzun, parzunk olarak ta bilinmektedir. Yapıldığı malzemeye göre “şir parzun”, “ber parzun” gibi isimler almaktadır. Çalışmanın alan araştırması Hakkâri merkez ve köyleri ile sınırlandırılmıştır. Yer tezgâhı, çözgü çözme ve dokuma aşamaları fotoğraflanarak belgelenmiştir. Burada tespit edilen örneklerin dokuma, yanış, desen, malzeme ve boyarmadde analizleri yapılmıştır. Literatür çalışması sonucunda konuyla ilgili yapılan çalışmalar karşılaştırılmıştır. Günümüzde geçmiş dönemlerdeki gibi yoğun olmasa da parzun halen kullanılmaktadır.
Keywords
Abstract
When the Turkish woven culture is examined, the Yörük and Turks living in each region will be seen by the technique they learn from their elders. Even though the fabrics are made for the needs, it is also known that all production processes contain profound meanings. If the weaving was done only to satisfy the needs, it would not be necessary to paint the wool and add the motif on. In these periods, perhaps, it is thought that verbal communication with motifs has been achieved.This aesthetic accumulation can be solved in the passwords of Yörük life which occurs in the life of the small animal, plateau and tent triangle. The Parzun, a weaving used by Yörük tribes living in Hakkâri, is a warp-faced weave of goat’s hair with sheep’s wool used in transporting milk bags, transporting bushes and carrying baby in the back, made of cicim, rug and carpet technique in a weaving. The meaning of the word in the region is filtering. In the past periods, it was widely used during periods when sheep and goat breeding was very intense. In our studies, it was determined that the weaving of Parzun was not done much except for the Hakkâri, Van, Şırnak and Tunceli. Parzun is also known as Parzunk. According to the material it was made of, it is called “Şir Parzun”, “ber Parzun”. The field research of the study was limited to the center of Hakkâri and its villages. The floor loom, warp-solving and weaving stages are photographed and documented. Weaving, motifs, patterns, materials and dyestuff analyses of the samples identified herein were performed. As a result of the literature study, studies on the subject were compared. Although it is not as dense as in past periods Parzun is still used nowadays.
Keywords
- Barışta, H. Ö. (2000), Hakkari El Sanatları Sergisinin Ardından, Dünden Bugüne Hakkari„den Bazı Tekstil Ürünleri, Dağların Kenti Hakkari, S. 17.
- Kulaz, M. (2008), Hakkâri Yöresi Parzun Dokumalarından Örnekler, III. Uluslararası Van Gölü Sempozyumu 06-08 Haziran 2007 Hakkâri (III. Internatıonal Symposıum Of Van Lake Regıon 06-07 June 2007 Hakkâri), Ajans Türk Basın ve Basım A.Ş. İlk Basım, T.C. Hakkâri Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Kültür Yayınları No: 5, Ankara.
- Öztürk, İ. (2013), “Hakkâri ve Çevresinde Bulunan Havsız Kirkitli Dokumalar”, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
- Öztürk, G. & Tağı, S. (2018), “Hakkâri Demirtaş (Yağmurlu Mezrası) Köyü Mezer (Mêzerk-Mêzer) Dokumaları” Asos Journay, The Journal Of Academic Social Science, Sayı: 77.
- Taş, E. (2005), “Van El Sanatları”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van.
- Turan, D. (2018), Sözlü görüşme (Fotoğraf: Duri Turan‟ın evinde çekilmiştir), Dokumacı, 1958 Çukurca doğumlu, Jirki aşireti, Okuma yazma bilmiyor, Kırıkdağ Köyü, Hakkâri. KAYNAK KİŞİLER
- Akdoğan, G. (2018), Sözlü Görüşme, Usta Öğretici, 1972 Hakkâri Doğumlu, 2017.
- Aslan, E. (2013), Sözlü Görüşme, Usta Öğretici, 1956 Pınarca Köyü doğumlu, Bulak Mah., Hakkâri.
- Ediş, E. (2018), Sözlü Görüşme, Usta Öğretici, 1973 Üzümcü Köyü doğumlu, Çanaklı, Hakkâri,
- Hayva, Z. (2017), Sözlü Görüşme, Ev Hanımı, Yaş: 60, Okuma yazma bilmiyor, Üzümcü Köyü Doğumlu, Üzümcü, Hakkâri.
- İbrahimoğlu, H. (2017), Sözlü Görüşme, Memur, 1963 Durankaya Köyü doğumlu, Yeni Mahalle, Hakkâri.
- Turan, D. (2018), Sözlü görüşme, Dokuyucu, 1958 Çukurca doğumlu, Hakkâri.
- Turan, V. (2018), Sözlü görüşme, Ev hanımı, 1979 Beytüşşebap doğumlu, Kırıkdağ köyü,
- Yılmaz, Z. (2017), Sözlü Görüşme, Ev Hanımı, Yaş: 60, Üzümcü Köyü Doğumlu, Üzümcü,
