Pozitivizm, Görecelik ve Sosyal İnşacılığın Sosyal Bilimlere İlişkin Epistemolojik Yaklaşımı: Çözüm Eleştirel Gerçekçilik mi?
Author :
Abstract
Dünyayı daha iyi anlamak amacıyla bilgi üretmek ve bilim yapmak insanoğlunun temel amaçlarından biri olmuştur ve bilimsel faaliyetin nasıl ve ne şekilde yapılması gerektiğine dair tarih boyunca farklı yaklaşımlar ortaya çıkmıştır. Uzun bir süre doğa bilimleri olarak nitelendirilen bilimlerde kullanılan ve salt gözlem ile görgülcü bir tavra dayanan Pozitivist yaklaşımların, toplum ve bireyleri inceleyen sosyal bilimler içinde geçerli bir reçete olabileceği varsayılmıştır. Bu varsayıma karşı çıkan görüşlerden olan görecelik dışsal gerçekliğin var olmadığını ve toplumsal bilimlerde söz konusu metotların kullanılamayacağını belirtmekte iken sosyal inşacılık ise gerçeğin toplumsal olarak oluşturulan betimlemelere dayandığını öne sürmektedir. Fakat, sözü edilen yaklaşımların tümünün sosyal bilimlerdeki epistemolojik durumu tam olarak yansıtmadığı değerlendirilmekte olup bahse konu düşünce bu çalışmanın temelini oluşturmaktadır. Çalışmada, ‘Eleştirel Gerçekçilik’ yaklaşımının, sosyal bilimler çerçevesinde hem pozitivizmin gerçekliğini hem de görecelik ve sosyal inşacılığın bağlamsallığını belirli yönleriyle içerebileceği ve sosyal bilimlere bütüncül bir pencereceden bakmaya olanak sağlayabileceği düşüncesi çeşitli önermeler ile ortaya koyulmaya çalışılacaktır.
Keywords
Abstract
Making science to understand world better has been one of main aims of humanity and there have been different approaches on how it can be done throughout history. For a long time, Positivist approaches, which have been used by natural sciences and based on solely observation and empirical attitude, have been seen as the right prescribed for the social sciences. There are some approaches against this assumption though. For instance, relativism denies the outer reality and utters that social sciences cannot use positivist applications. Besides, social constructionism asserts that reality is based on the descriptions that are constructed socially. Yet, all these approaches fail to reveal the epistemological situation in the social sciences and this idea takes the central role of this paper. ‘Critical Realism’ can be the solution for this by containing both the realism of positivism and the conceptualism of relativity and social constructionism to some extent, moreover providing a more holistic view. In this paper all these assumptions are discussed.
Keywords
- Adi, O. & Shapin, S. (1991). “The place of knowledge: A methodological survey”. Science in Context ,4
- Adi, O. & Shapin, S. (1991). “The place of knowledge: A methodological survey”. Science in Context ,4 (1): 3-21.
- Agrawal, A. (1995). “Dismantling the divide between indigenous and scientific knowledge.” Development and change, 26 (3): 413-456.
- Altınal, B. E. (2011). “Rölativizm mi, Eleştirel Realizm mi?: Sosyal İnşacılıkta Yöntemsel ve Politik Sonuçları Olan Epistemolojik Bir Tercih”. Eleştirel Psikoloji Bülteni, 3(4): 75-85.
- Barnes, B. (1985). About Science. Oxford: Basil Blackwell.
- Berger, P. T. & Luckmann, T. (1991). The Construction of Social Reality: A Treatise in the Sociology of Knowledge. Londra: Penguin Books.
- Berger, P. T. (2004). “Bilgi Sosyolojisinde bir Problem Olarak Kimlik”, Tercüme: Mehmet Cüneyt Birkök, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1): 1-11.
- Bloor, D. (1973). “Wittgenstein and Mannheim on the Sociology of Mathematics”. Studies in History and Philosophy of Science Part A, 4(2): 173-191.
- Bingle, W. H. & Gaskell, P. J. (1994). “Scientific literacy for decisionmaking and the social construction of scientific knowledge”. Science Education, 78(2): 185-201.
- Birekul, M. (2012). “Bilginin Toplumsal İnşası: Bir Sosyal Gerçeklik İnşası Olarak Bilgininİslamileştirilmesi’ni Yeniden Düşünmek”. MİLEL VE NİHAL inanç, kültür ve mitoloji araştırmaları dergisi, -9 (3): 50-76.
- Boghossian, P. (2006). Fear of knowledge: Against relativism and constructivism. New York: Oxford University Press.
- Boyd, R. (1999). On the current status of scientific realism. R. Boyd, P. Gasper ve J. D. Trout (Der.), The philosophy of science, s. 196-222. Cambridge, Mass.: The MIT Press.
- Bolay, H. S. (2004). Felsefe Doktirinleri ve Terimleri Sözlüğü, Ankara: Akçağ.
- Burrell, G., Morgan, G. (1979). Sociological Paradigms and Organizational Analysis. New Hampshire: Heineman.
- Collins, H. M. (1981). “Stages in the empirical program of empiricism: Introduction”. Social Studies of Science, 11: 3-10.
- Demeritt, D. (2002). “What is the ‘social construction of nature’? A typology and sympathetic critique”. Progress in Human Geography, 26(6): 767-790.
- Edwards, D.; Ashmore, M & Potter, J. (1995). “Death and Furniture: The rhetoric, politics and theology of bottom line arguments against relativism”, History of the Human Sciences, 8: 25-49.
- Fairclough, N. (2005). “Peripheral vision discourse analysis in organization studies: The case for critical realism”. Organization studies, 26(6): 915-939.
- Fay, B. (2005). Çağdaş Sosyal Bilimler Felsefesi Çokkültürlü Bir Yaklaşım (Çev., İ. Türkmen). İstanbul: Ayrıntı.
- Gergen, K. J. (1985). “The social constructionist movement in modern psychology”. American psychologist, 40(3): 266-275.
- Grünberg, T. (1995). “Long-run Consistency of Beliefs as a Criterion of Empiric Knowledge. Concept ofKnowledge”. (Ed. Ioanna Kuçuradi and Robert S. Cohen. Kluwer), Academic Publishers, Boston, 149-167.Hekman, S., (1999). Bilgi Sosyolojisi ve Hermeneutik ( Çev: Arslan, H., Balkız B.), Paradigma Yayınları, İstanbul.
- Johnson, T.; Dandeker, C. & Ashworth, C., (1984). The Structure of Social Theory. London: Macmillan.
- Kasapoğlu, M. A. (1992). “Sosyolojide Birlik Sağlama”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü Dergisi, 14: 201-218.
- Kilduff, M.; Mehra, A. & Dunn, M. B. (2011). “From blue sky researcch to problem solving: A philosophy of science theory of new knowledge production”. Academy of Management Review, 36(2): 297-317.
- Kitchener, R. F. (2004). “Logical positivism, naturalistic epistemology, and the foundations of psychology”. Behavior and Philosophy, 37-54.
- Korkmaz, U. (2012). Pozitivizmin Türk Sosyolojisinin Kuruluş Sürecindeki Etkileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi.
- Kuhn, T.S. (1970). The structure of scientific revolutions. Chicago: The University of Chicago Press.
- Kuhn, T.S. (2005). Bilimsel Devrimlerin Yapısı (Çev.: N. Kuyaş), İstanbul: Kırmızı. (Orijinal Çalışma basım tarihi, 1965).
- Kukla, A. (2000). Social constructivism and the philosophy of science. Psychology Press.Laudan, L., (1996). Beyond positivism and relativism: Theory, method, and evidence.
- Longino, H. E. (1990). Science as social knowledge: Values and objectivity in scientific inquiry. Princeton University Press: New Jersey.
- Longino, H. (1983). “Beyond" bad science": Skeptical reflections on the value-freedom of scientific inquiry”. Science, Technology, and Human Values, 7-17.
- Luper, S. (2004). “Epistemic relativism”. Philosophical issues, 14(1): 71-295.Mingers, J. (2000). “The contribution of critical realism as an underpinning philosophy for OR/MS and systems”. Journal of the Operational Research Society, 51(11): 1256-1270.
- Neuman, W. L. (2006). Social research methods: Qualitative and quantitative approaches. New York: Allyn ve Bacon.
- Olcay, B. (2012). Frankfurt Okulunun Pozitivizim Eleştirisi –Max Horkheimer Ve Theodor W. Adorno Bağlamında-. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
- Ozan, E. D. (2001). “Sosyal Bilimlerde Gerçekçi-İlişkisel Bir Yaklaşımın Anahatları”. Praxis 3: 10-25.
- Paavola, S. & Hakkarainen, K. (2005). “The knowledge creation metaphor–An emergent epistemological approach to learning”. Science & Education, 14(6): 535-557.
- Parker, I. (1999). “Against relativism in psychology, on balance”, History of the Human Sciences, 12(4): 61-78.
- Radford, G. P. (1992). “Positivism, Foucault, and the fantasia of the library: conceptions of knowledge and the modern library experience”. The library quarterly, 408-424.
- Ricci, D. (1977). “Reading Thomas Kuhn in the Post-Behavioral Era”. The Western Political Quartetly,Rorty, R. (1991). Objectivity, relativism, and truth: philosophical papers (Vol.1). Cambridge University Press.
- Sargut, A. S. (2012). “Sosyal Bilim Olarak Örgüt ve Yönetim Araştırma Alanları: Bilimsel Meşruiyet Sorunları Nasıl Aşılır?” Anadolu University Journal of Social Sciences, 12 (2): 1-16.
- Sayer, A. (1992). Method in Social Science: A Realist Approach, Londra: Routledge.
- Sayer, A. (1997). “Critical Realism And The Limits To Critical Social Science”. Journal for the Theory of Social Behaviour, 27(4): 473-488.
- Schlick, M. (1999). Positivism and realism. R. Boyd, P. Gasper ve J. D. Trout (Der.). The Philosophy of Science, 37-55. Cambridge, Mass.: The MIT Press.
- Swingewood, A. (1998). Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi, Çeviren: Osman Akınbay, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
- Şimşek, H. (1997). “Pozitivizm ötesi paradigmatik dönüşüm ve eğitim yönetiminde kuram ve uygulamada yeni yaklaşımlar”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 3(1): 97-109.
- Sims-Schouten, W.; Riley, S. C. & Willig, C. (2007). Critical Realism in Discourse Analysis APresentation of a Systematic Method of Analysis Using Women's Talk of Motherhood, Childcare and Female Employment as an Example. Theory & Psychology, 17(1): 101-124.
- Sunar, İ., (1999). Düşün ve Toplum. Ankara: Doruk Yayımcılık.
- Turner, J. H.; Beeghley, L & Powers, C. H. (2010). Sosyolojik Teorinin Oluşumu, Çeviren: Ümit Tatlıcan, Bursa: Sentez Yayınları.
- Yıldırım, E. (2004). “Türk Sosyolojisinde Pozitivizm: Bilginin Sosyolojik Tasarımı (1908-1945), Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 1:107-130.
- Zimmerman, A. (2007). “Fear of Knowledge: Against Relativism and Constructivism”. Ars Disputandi,
