Author :
Abstract
Hititler Anadolu coğrafyasında ki değişik kültürleri ilk defa bir çatı altında toplayan devlet olarak tarihe geçmişlerdir. Hitit devletinin özellikle Orta Anadolu’da büyük bir siyasi güç haline gelmesinde; kendinden önceki ve kendi dönemleri ile çağdaş olan toplumların sosyo-ekonomik, siyasi ve kültürel yapılarından etkilenmiş olmalarının yanı sıra Anadolu Coğrafyasının onlara sunduğu çeşitlilik etkili olmuştur. Anadolu’da kurulmuş olan Hitit Devleti coğrafi ve florasal açıdan oldukça şanslı bir devletti. Çünkü Asya ile Avrupa kıtaları arasında yer alan Anadolu Avrupa-Sibirya, Akdeniz ve İran-Turan Flora bölgesinde geniş bitki çeşitliliğine sahip, dünyanın beşinci zengin flora bölgesinde kurulmuştur. Anadolu coğrafyasının kendilerine sunduğu bu zengin bitki çeşitliliğinden faydalanan Hititliler kullandıkları bu bitkilerin adlarını metinlerine kaydetmişlerdir. Anadolu’nun değişik bölgelerindeki Hitit şehirlerinden ele geçirilen fal, tıp-eczacılık, büyü, hukuk gibi alanlarla ilgili çivi yazılı tabletlerde sadece çiçekler, otsu bitkilerin adları değil aynı zamanda bu bitkilerin kullanım alanları ve amaçları da tabletlerde detaylı olarak yer almaktadır. Bu makale Hitit Dönemi Anadolu’sunda yetişen bazı çiçekler ve otsu bitkiler hakkında genel bilgiler, Hitit Döneminden günümüz Anadolu’suna uzanan bir takım florasal değişiklikler hakkında değerlendirmeler içerecektir. Ayrıca makale içerisinde yer alan bitkilerin Hitit Dönemindeki kullanımlarına değinilecek, varsa günümüz bu bitkilerin kullanım benzerlikleri kıyaslatılacaktır.
Keywords
Abstract
The Hittites went down on history as a state which gathered different cultures under a single roof in the Anatolian geography. In the Hittite state’s becoming a prominent political power, especially in Central Anatolia, not only the fact that it was influenced by the socio-economic, political and cultural structures of the societies which had lived before and were living in the same period, but also the variety which was offered by the Anatolian geography became effective. The Hittite State, which was founded in Anatolia, was a quite fortunate state in terms of its flora; because Anatolia, with its location between Asia and Europe, has a wide variety of plants in the Euro-Siberian, the Mediterranean and Irano-Turanian floral zones, and is located in the fifth richest floral region of the World. Benefiting from the variety of plants which the Anatolian geography offered, Hititians recorded the names of the plants they used in their inscriptions. The cuneiform tablets which were obtained from Hittite cities in different regions of Anatolia and written in such fields as fortune-telling, medicine-pharmaceutics, sorcery and law contained in detail not only the names of those herbaceous plants but also their areas and purposes of use. This particular article comprises of general information about some herbaceous plants which grew in Anatolia of the Hittite period, and some evaluation about floral changes which extends from the Hittite period to today’s Anatolia. In addition, the usages of the plants mentioned in the article will be referred to, and a comparison will be made with their present day usages, where possible.
Keywords
- Akaydın, G., Torlak, H., Akbaş, F. (2014). Anadolu Kültüründe Bitkiler. Ankara.
- Akaydın, G., Torlak, H., Akbaş, F. (2014). Anadolu Kültüründe Bitkiler. Ankara. Archterbeg, J. (2009). Kadın Şifacılar. Çev. B. Altınok, İstanbul.
- Avcı, M. (2005). “Çeşitlilik ve Endemizm Açısından Türkiye’nin Bitki Örtüsü”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, S. 13, 27-55.
- Baytop, T. (2007). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Ankara.
- Davıs, P. H. (1965). Flora of Turkey And The East Aegean Islands.Vol. I., 1-28, Chicago.
- Emre, K. (2002). “Kaya Kabartmaları, Steller, Ortastatlar Görsel Sanat: Devletin ve Dinin Anıtsal İfadesi”.Hititler ve Hitit İmparatorluğu 1000 Tanrılı Halk, 487-492.
- Erginöz, G. Ş. (1999). Hititlerde Anatomi ve Tıp. İstanbul.
- Erkut, S. (1998). “Hititlerde AN.TAH.ŠUMSARBitkisi ve Bayramı Üzerine bir İnceleme”.III. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri (16-22 Eylül),189-195.
- Ertem, H. (1987). Boğazköy Metinlerine Göre Hititler Devri Florası. Ankara.
- Ertuğ, F. (2000). “Baharın Müjdecisi: Çiğdem (Crocus) ya da AN.TAH.ŠUMŠAR Hititler Devri Anadolu Florasına Küçük Bir Katkı”. Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, S. 3, 132.
- Ertuğ, F. (2002). “Bodrum Yöresinde Halk Tıbbında Yararlanılan Bitkiler”. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı. Eskişehir (29-31 Mayıs 2002), 79-93.
- Gavaz, Ö. S. (2013). “Hititlerden Günümüze Halk İnanışları”. Çorum ve Kültür, s. 17-28, Çorum.Haas, V. (2003). Materia Maggica et Medica Hethitica, Walther de Gruyter, Berlin-New York.
- Hoffner, H. A. (1974). Alımenta Hethaeorum Food Production in Hittite Asia Minor. New Haven.
- Kılıç, Y., Başol, S. (2015). “Hitit Büyü Metinlerinde Geçen Bazı Otsu Bitkiler, Ağaç Türleri ve Ahşap Nesneler”.Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi,C. 2/S. 6, 28-58.
- Ökse, T. (2015). “Yeni Yıl ve Bayramlar Eski Önasya ve Anadolu”. Aktüel Arkeoloji, S. 43, 82.
- Reyhan, E. (2016). “Hitit Kültür Dünyasında Bayram Ritüelleri”. Turkish Studies, Vol. 11/16, 96.
- Reyhan, E., Cengiz, T. B. (2016). “Başkent Hattuš’nın Şifacı Kadınları: Büyücüler”. Geçmişten Günümüze Şehir ve Kadın, C. I, 105-113.
- Şahingöz, S. A., Akbulut, B. A., Örgün, E. (2015). “Hititler Döneminde Beslenme ve Mutfak Kültürü”.III. Uluslar arası Halk Kültürü Sempozyumu (08-10 Ekim 2015), 389-395.
- Ünal, A. (2016b). Hititçe-Türkçe Türkçe-Hititçe Büyük Sözlük Hattiçe, Hurrice, Hiyeroglif Luvicesi, Çivi Yazısı Luvicesi ve Palaca Sözlük Listeleriyle Birlikte. Ankara.
- Resim 1: Alacahöyük Sfenksli kapı (Emre 2002, s. 218-219).
- Resim 2: Alaca Höyük Sfenksli kapı av sahnesi detayı (Ertuğ 2000, Res. 2).
