Author:
Abstract
Hacı Bayram Camii Ankara’nın Ulus semtinde 14. ve 15. yüzyılda Hacı Bayram-ı Veli adına inşa edilmiştir. Cami ve türbe, meydana adını veren Ogüst-Augustus (Monumentum Anciranium) tapınağının hemen yanında yer almaktadır. Tapınak ve caminin yan yana inşa edilmesi, Türk insanının hoşgörüsü ile birlikte Hacı Bayram-ı Veli’nin birleştirici düşüncelerini güzel bir şekilde ortaya koymaktadır. Hacı Bayram Camii’nin yapımı Hacı Bayram-ı Veli’nin ölümünden iki yıl önce 831 H. (1427/28) gerçekleştirilmiştir. Cami süslemelerinden hüsn-i hat (güzel yazı) karşılığında, calligraphy (kalligrafi) kelimesi kullanılmaktadır. Ansiklopediler, kaligrafi sözcüğünü “güzel yazma, estetik kurallara bağlı kalarak ölçülü yazma sanatı” şeklinde tanımlamaktadır. Hacı Bayram Camii’nin erkekler bölümünde sekiz adet iç mekan kaligrafik süslemelerinin incelemesi yapılmıştır. Hat sanatı açısından oldukça zengin yazı örneklerinin yer aldığı âyet-i kerimeler, esma-ül hüsna’dan bir kısım ve dua metinleri bulunmaktadır. Bu süslemelerin günümüzde anlam kazanması için Arapça ve Türkçe okunuşları da verilmiştir. Caminin erkekler bölümünde yer alan süslemelerin birbirinden farklı şekillerde yazıldığı tespit edilmiştir. Erkekler bölümünde celi sülüsle yazılmış bölümler ağırlıklıdır. Süslemeler genel olarak kapı ve pencere üstlerinde yer almaktadır. Hacı Bayram Camii’nin içinde bulunan yazılar harf bünyeleri ve tasarımı açısından oldukça değerlidir. Araştırmada camii içinde kullanılan yazılarda, hangi metinlerin hangi yazı çeşidiyle yazılmasına değinilmiş ve yazıların nasıl korunduğuna dair bilgiler verilmiştir. Aynı zamanda kullanılan yazım teknikleri ve kalem ölçüleri gibi konularla alakalı bilgi verilmiş olup yazıların biçimsel özellikleri farklı açıdan tekrar vurgulanmıştır. Bu camide XX. yüzyılın meşhur hattatı Mustafa Halim Özyazıcı (1898-1964)’nın güzel yazıları da bulunmaktadır. Yapmış olduğumuz bu araştırmada yazılar incelenip kaligrafi açısından değerlendirmesi yapılmıştır.
Keywords
Abstract
Hacı Bayram Mosque was built in the 14th and 15th centuries in Ulus district of Ankara on behalf of Hacı Bayram-ı Veli. The mosque and his tomb are located right next to the temple of Augustus (Monumentum Anciranium), which gave the square his name. The building of the temple and the mosque side by side reveals the unifying thoughts of Hacı Bayram-ı Veli with the tolerance of Turkish people. The construction of the Hacı Bayram Mosque was completed 831 H. (1427/28) two years before the death of Hacı Bayram-ı Veli. The word calligraphy is used in exchange for husn al-hat (beautiful writing), one of the mosque ornaments. Encyclopedias define the word calligraphy as “beautiful writing, measured art by adhering to aesthetic rules”. In this dissertation, eight interior calligraphic ornaments in the men's section of the Hacı Bayram Mosque were examined. There are verses from the Quran, the beautiful names of God, and some invocation writings which have various examples of calligraphy in Islamic art history. Arabic origins and Turkish transcriptions of these ornaments are also written. It was realized that the ornaments in the men's section of the mosque were written in various still. In this section, the calligraphy ornaments were mostly written in celi sulus-one of the Arabic calligraphy stills. The ornaments are generally located on top of the doors and windows’ edge. The calligraphy inside the Mosque is very valuable in terms of the letters’ shapes and design. This research can give information about which ornament’s texts are written with which type of calligraphy still, and how the texts are protected throughout centuries. Besides, some information is also given related to topics such as calligraphy techniques and pen sizes and shapes. Moreover, the stylistic features of these ornaments were explained from different perspectives. In this mosque, there are also some beautiful calligraphy samples of the famous calligraphist in the XX. century, Mustafa Halim Özyazıcı (1898-1964). In this research, the ornaments have been examined and evaluated in terms of calligraphy techniques.