Author:
Abstract
Hâkim olmak, işi idare etmek, düzene koymak, bir konuda takip edilen yol, yöntem anlamına gelen Arapça, siyaset kelimesiyle, Farsça mektup anlamındaki “name” kelimelerinden oluşan siyasetname, devlet adamlarına ülke yönetiminde adaleti nasıl sağlayabilecekleri yolunda öğütler veren, başta hükümdar ve diğer devlet adamlarına siyaset sanatı hakkında bilgi veren eserlerdir. Doğu ve Türk devletlerinin devamını sağlamak maksadıyla en iyi devlet idaresinin nasıl olması gerektiğini, başta hükümdar olmak üzere vezir ve diğer bütün devlet adamlarına öğüt vermek, yardımcı olmak ve onları uyarmak maksadıyla fikir adamları ve devlet adamları eserler yazmıştır. Genel olarak siyasetnameler, devletin ihtişamlı dönemlerinde başta devlet başkanı olmak üzere diğer bütün devlet adamlarında olması gereken özelliklerden, yönetimin temel ilkelerinden bahseder. Devletin zayıfladığı veya bunalımda olduğu zamanda ise, devletin bu bunalımdan nasıl çıkacağı hususunda çeşitli teklifler ve çözüm yolları önerir. Fakat siyasetnameler bunların yanında, genel olarak iktisadi, hukuki, askeri, sosyal ve kültürel konularda da çok önemli bilgiler verir. Osmanlı İmparatorluğu XVII. yüzyıla kadar dünyanın en kuvvetli devletlerinden birisi idi. Ancak bu yapı aşağı yukarı XVI. yüzyılın ortalarına kadar mükemmel bir şekilde devam etmiştir. Ancak, XVI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren İmparatorluk bunalımlı bir devreye girmişti. Bu dönem Kanuni’den (1520-1566) itibaren başlamıştır denebilir. Bu devre, III. Murad (1574-1595) döneminde kendisini iyice belli etmiş, III. Mehmed döneminde (1595-1603) de devam etmiştir. Osmanlı İmparatorluğunun bunalımlı döneminin her ne kadar III. Murad’la(1574-1599) kesin olarak başladığı bilinse de, aslında Kanuni’ye(1520-1566) kadar uzandığını söyleyebiliriz. Osmanlı Devletinde bu siyasetnamelerin yazılmaya başlaması, devlet idaresindeki bozulmaların başladığı 16. Yüzyılın sonlarından itibaren başlamış, 19. Yüzyıla kadar devam etmiştir. Lütfi Paşa, “Asafname”; Gelibolu’lu Mustafa Âli, “Nüshatü’s-Selatin”; Koçi Bey, ”Risale-i Koçi Bey”; Deftardar Sarı Mehmet Paşa, Nesayıhu’l-Vüzera ve’l-Ümera”; Süleyman Penah Efendi, “Penah Efendi Mecmuası” gibi eserler bunlardan bazılarıdır. Şimdi de yine başka bir siyasetname olan, Kadızâde Küçük Mehmed/Muhammed İlmî’nin “Nushu’l-hukkâm ve sebebü’n-nizâm” adlı eserini tanıtmaya çalışacağız.
Keywords
Abstract
Siyasetname which consists of the word "siyaset", which means being dominant, managing the business, organizing, the way and method followed in an issue in Arabic, and "name", which means letter in Persian, are works which give advice to statesmen on how to ensure justice in the administration of the country, They are works that give information to primarily the ruler and the other statesmen about the art of politics. In order to ensure the continuity of the Eastern and Turkish states, intellectuals and statesmen have written works in order to advise, warn and assist the ruler, the vizier and all other statesmen, how the best state administration should be. In general, politicians talk about the characteristics that should be present in all other statesmen, especially the head of state, and the basic principles of administration in the glorious times of the state. When the state is weakened or in crisis, it offers various proposals and solutions on how the state will come out of this crisis. However, politicians also provide very important information on economic, legal, military, social and cultural issues. Until the XVII. Century, Ottoman Empire was one of the strongest states in the world. However, this structure continued perfectly until the middle of the XVI. century. However, From the second half of the XVI. century, the Empire entered into a depressed phase. It can be said that this period started from Kanuni (1520-1566). This circuit, (1574-1595) made itself clear during the period, III. Murad. It continued in the period of III. Mehmed (1595-1603). Although it is known that the depressed period of the Ottoman Empire definitely started with III. Murad (1574-1599), we can say that it actually dates back to Kanuni (1520-1566). The beginning of the writing of these politics in the Ottoman Empire started from the end of the 16th century, when the deterioration in the state administration began, and continued until the 19th century. Lütfi Pasha, "Asafname"; Mustafa Ali from Gallipoli, "Copy of Selatin"; Koçi Bey, "Risale-i Koçi Bey"; Deftardar Sarı Mehmet Pasha, Nesayıhu'l-Vüzera ve'l-Ümera ”; Works such as Süleyman Penah Efendi and “Penah Efendi Magazine” are some of them. Now, we will try to introduce the work of Kadızâde Küçük Mehmed / Muhammed İlmî named "Nushu'l-hukkâm and reasonü'n-nizâm", which is also another policy book.