Author :
Abstract
Bu çalışma, III. Ahmed’in Hicrî 1132 yılı Zilka‘de (Eylül-Ekim 1720) dönemine ait hususî gelir ve gider kayıtlarını incelemektedir. İncelenen arşiv belgesi, Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi’nde yer alan TSMA. D. 3263 numaralı ceyb-i hümâyun ve harc-ı hassâ defteridir. Araştırmanın amacı, padişahın kişisel harcamalarının niteliklerini, saray ekonomisinin iç hazine yapısını ve dönemin törensel harcama kalıplarını ortaya koymaktır. Belge analizi yöntemiyle yürütülen çalışmada, defterdeki gelir ve gider kalemleri ayrıntılı biçimde sınıflandırılmış, toplam meblağların aylık dağılımı incelenmiştir. Verilere göre Zilka‘de ayında Enderun-ı Hümâyun hazinesine 164 kese, 282 guruş, 51 akçe gelir kaydedilmiş, bu meblağın yaklaşık %75’i Mısır irsaliyesinden, %18’i Bağdat Valisi Hüseyin Paşa’nın müjdegânesinden, %7’si ise Darbhane-i Âmire ve Valide sultan aylığından kalan miktarlardan oluşmuştur. Aynı ayda yapılan harcamaların toplamı 48 kese (24.025 guruş 47 akçe) olup gelirin yaklaşık üçte birine tekabül etmektedir. Giderler arasında Emetullah Sultan’ın çeyizi ve şehzade validelerine yapılan ihsanlar en yüksek kalemi oluşturmakta; bunu saray mensuplarına verilen bahşişler, giyim ve kumaş harcamaları ile mücevher ve gümüş eşya alımları izlemektedir. Bulgular, saray harcamalarının önemli bir kısmının törensel ve sembolik nitelikte olduğunu, iç hazine gelirlerinin ise büyük ölçüde taşra kaynaklı olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak, 1132 yılı Zilka‘de ayına ait bu defter, XVIII. yüzyıl Osmanlı sarayının mali ve kültürel yapısını, saray içi harcamaları ve meşruiyet sembolleri üzerinden yansıtan önemli bir arşiv belgesidir.
Keywords
Abstract
This study examines the private income and expenditure records of Sultan Ahmed III for the month of Zilkade, 1132 AH (September–October 1720). The analyzed archival source is the “Ceyb-i Hümâyun and Harc-ı Hassâ Register” (TSMA. D. 3263) preserved in the Topkapı Palace Museum Archives. The aim of the research is to reveal the characteristics of the sultan’s personal expenditures, the internal financial structure of the palace economy, and the ceremonial spending patterns of the period. Conducted through document analysis, the study classifies in detail the income and expenditure items recorded in the register and examines the monthly distribution of total amounts. According to the data, during the month of Zilkade, 164 purses, 282 gurush, and 51 akçe were recorded as revenue in the Inner Palace Treasury (Enderun-ı Hümâyun). Approximately 75% of this income originated from the Egyptian irsaliye revenues, 18% from the congratulatory payment (müjdegâne) sent by the Governor of Baghdad, Hüseyin Pasha, and 7% from the remaining balances of the Imperial Mint (Darbhane-i Âmire) and the late Valide Sultan’s stipend. Total expenditures for the same month amounted to 48 purses (24,025 gurush and 47 akçe), representing nearly one-third of the total income. Among the expenses, the trousseau of Emetullah sultan and the imperial gifts to the mothers of the princes constituted the largest share, followed by gratuities to palace officials, textile and clothing expenses, and the purchase of jewelry and silver items. The findings indicate that a significant portion of the palace expenditures were ceremonial and symbolic in nature, while the internal treasury revenues were largely derived from provincial sources. In conclusion, the register of Zilka‘de 1132 serves as a valuable archival document reflecting the fiscal and cultural structure of the 18th-century Ottoman palace, illustrating courtly spending practices and the symbols of royal legitimacy.
