Sağlık ve Eğitim Endekslerinin Ekonomik Büyüme İle İlişkisinin Analizi: Türk Devletleri Teşkilatı Örneği
Author :
Abstract
Ekonomik büyüme ve kalkınma hala tüm ülkelerin en önemli hedefleri arasında yer almaktadır. Ekonomik büyüme ve insani gelişme kavramlarının temeli aynı olmakla birlikte, ekonomik büyüme kalkınmayı kişi başına düşen milli gelir artışı ile değerlendirirken, insani gelişme bireyin kendini gerçekleştirebilmesi için ekonomik, sosyal, kültürel ve politik tercihlerin artırılmasını hedeflemektedir. Bireylerin elde ettiği gelir artışları önemli olsa da tek başına refah artışı için yeterli olmamaktadır. Asıl önemli olan gelir artışlarının bireyin yaşam standartlarında meydana getirdiği değişikliklerdir. İnsanların refah düzeylerinin ölçülmesinde büyük öneme sahip olan insani gelişmenin ekonomik büyüme ile karşılıklı ilişki içerisinde olduğu belirtilmektedir. Bu çalışmanın amacı Türk Devletleri Teşkilatı’nı oluşturan ülkelerde (Kazakistan, Türkiye, Azerbaycan ve Kırgızistan) 1995-2019 dönemi için insani gelişme endeksi alt endekslerinden sağlık ve eğitim alt endekslerinin ekonomik büyüme ile olan ilişkisinin araştırılmasıdır. Panel veri analiz yönteminin kullanıldığı çalışmada kişi başı gayri safi yurtiçi hasıla bağımlı değişken olarak kullanılırken, sağlık ve eğitim alt endeksleri bağımsız değişkenler olarak kullanılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkiyi test etmek için Westerlund (2006) panel eş bütünleşme testinden yararlanılmıştır. Eşbütünleşme katsayılarının tahmininde ise Eberhardt ve Bond (2009) tarafından önerilen AMG testi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda panel genelinde katsayılar istatistiki olarak anlamlı bulunmuştur. Sağlık alt endeksindeki %1’lik artış kişi başı GSYİH’da %5,7’lik artışa neden olurken, Eğitim alt endeksindeki %1’lik artış bu ülkelerde kişi başı GSYİH’yı %1,5 oranında azaltmaktadır.
Keywords
Abstract
Economic growth and development are still among the most important goals of all countries. Although the basis of the concepts of economic growth and human development is the same, while economic growth evaluates development with the increase in national income per capita, human development aims to increase economic, social, cultural and political preferences in order for the individual to realize himself. Although the income increase of individuals is important, it is not sufficient for welfare increase on its own. The most important thing is the changes in the living standards of the individual with the increase in income. It is stated that human development, which is of great importance in measuring people's welfare levels, is in a mutual relationship with economic growth. The aim of this study is to investigate the relationship between health and education sub-indices, which are among the human development index sub-indices, and economic growth for the period of 1995-2019 in the countries that make up the Organization of Turkish States (Kazakhstan, Turkey, Azerbaijan and Kyrgyzstan). In the study, in which panel data analysis method was used, per capita gross domestic product was used as the dependent variable, while health and education sub-indices were used as independent variables. Westerlund (2006) panel cointegration test was used to test the relationship between the variables. In the estimation of the cointegration coefficients, the AMG test proposed by Eberhardt and Bond (2009) was used. As a result of the research, the coefficients across the panel were found to be statistically significant. While the 1% increase in the Health sub-index causes an increase of 5,7% in the GDP per capita, the 1% increase in the Education sub-index decreases the GDP per capita by 1,5% in these countries.
Keywords
- 1. Akar, G., Sarıtaş, T., & Kızılkaya, O. (2021). “İnsani Gelişmenin Ekonomik Büyümeye Etkisi: Geçiş Ekonomileri Üzerine Bir Uygulama”, Business and Economics Research Journal, 12(2), 307-318.
- 2. Ataseven, A. ve Bakış, Ç. (2017). “İnsani Gelişme Endeksi Kamuoyu (İGE-K2),” İnsani Gelişme Türkiye Kamuoyu Araştırması Raporu, İngev (İnsani Gelişme Vakfı).
- 3. Baltagi, B. (2008). “Econometric Analysis of Panel Data”, John Wiley & Sons, Chichester.
- 4. Başar, S., Eren, M. & Eren, M. (2015). “Ülkelerin İnsani Gelişmişlik Endeksi Değişkenlerine Göre Etkilerinin İncelenmesi”, International Conference On Eurasian Economies, SESSION 6E: Kalkınma I, 846-854.
- 5. Bozkurt, H. (2010). “Eğitim, Sağlık ve iktisadi Büyüme Arasındaki İlişkiler: Türkiye İçin Bir Analiz”, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 5(1), 7-27.
- 6. Breusch, T. S., & Pagan, A. R. (1980). “The lagrange multiplier test and its applications to model specification in econometrics.” The Review of Economic Studies, 47(1), 239-253.
- 7. Cebeci, A. & Dilber, İ. (2016). “Türkiye’nin İnsani Gelişme Endeks Değerinin 2011-2012 Karşılaştırması.” Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24 (2), 123-132.
- 8. Çoban, M. N. & Yayar, R. (2018). “Demokrasinin Göstergelerinin İnsani Gelişmişlik Üzerine Etkisi: AB Ülkeleri Üzerine Bir Panel Veri Analizi, International Journal of Academic Value Studies (Javstudies), 4(20), 642-651.
- 9. Demir, S. (2006). “Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı İnsani Gelişme Endeksi ve Türkiye Açısından Değerlendirme”, Devlet Planlama Teşkilatı, Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Ankara.
- 10. Demir Şeker, S. (2011). “Türkiye’nin İnsani Gelişme Endeksi ve Endeks Sıralamasının Analizi”. Kalkınma Bakanlığı Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Yayın No: 2828, Ekim.
- 11. Dikme, H. & Büyükerkan, E. (2020). “İnsani Gelişme Endeksine Genel Bir Bakış Ve Türkiye Değerlendirmesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(73), 1170-1177.
- 12. Eberhardt, M., & Bond, S. (2009). “Cross-Section dependence in nonstationary panel models: A novel estimator.” MPRA Paper No. 17692, 1-26.
- 13. Enders, W. & Lee, J. (2012). “A Unit Root Test Using A Fourier Series to Approximate Smooth Breaks.” Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 74(4), 574-599.
- 14. Erdem, E. & Çelik, B. (2019). “İnsani Gelişme ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Bazı Afrika Ülkeleri Üzerine Bir Uygulama”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17), 13-36.
- 15. Gökmen, B. & Büyükşalvarcı, A. (2020). “İnsani Gelişme Endeksi, Ekonomik Büyüme ve Turizm Arasındaki İlişki: Türkiye Üzerine Bir Analiz”, Yönetim, Ekonomi ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 4(5), 374-385.
- 16. Günsoy, G. (2005). “İnsani Gelişme Kavramı ve Sağlıklı Yaşam Hakkı”, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 35-52.
- 17. Gürses, D. (2009). İnsani gelişme ve Türkiye, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21), 339-350.
- 18. Koç, A. (2013). “Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Yatay Kesit Analizi ile AB Ülkeleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Maliye Dergisi, 165, 241-258.
- 19. Li, H. & Huang, L. (2009). “Health, Education and Economic Growth in China: Emprical Findings and Implications”, China Economic Review, 20(3), 374-387.
- 20. Mccoskey, S. & Kao, C. (1998). “A Residual-Based Test of The Null of Cointegration in Panel Data”. Econometric Reviews, 17(1), 57-84.
- 21. Mutlu Öztürk, H. (2016). “Türkiye’nin İnsani Gelişme Endeksi, Ekonomik Gelişmişlik, Beslenme İlişkisi ve Farklı Ülkelerle Karşılaştırılması”, Journal of Human Sciences, 13(2), 3402-3412.
- 22. Nazlıoglu, S. & Karul, C. (2017). “Panel Lm Unit Root Test With Gradual Structural Shifts”. 40th International Panel Data Conference, July 7-8, 2017, Thessaloniki Greece, 1-26.
- 23. Pesaran, M. H. (2004). “General Diagnostic Tests For Cross Section Dependence In Panels”. University of Cambridge, Cambridge Working Papers in Economics, 435.
- 24. Pesaran, M. H. & Yamagata, T. (2008). “Testing Slope Homogeneity In Large Panels”. Journal of Econometrics, 142(1), 50-93.
- 25. Pesaran, M. H. Ullah, A., & Yamagata, T. (2008). “A Bias-Adjusted Lm Test of Error Cross-Section Independence.” The Econometrics Journal, 11(1), 105-127.
- 26. Ranis, G., Stewart, F. & Ramirez, A. (2000). “Economic Growth and Human Development”, World Development, 28(2), 197-219.
- 27. Sezgin, F. H., & Budak, Y. (2022). “İnsani Gelişmişliğin Büyüme Etkisi: Gelişmiş Ve Gelişmekte Olan Ülkeler Karşılaştırması”, İstanbul İktisat Dergisi-Istanbul Journal of Economics, 72(1), 2-24.
- 28. Taban, S. & Kar, M. (2006). “Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme: Nedensellik Analizi, (1969-2001)”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 159-181.
- 29. Technical Notes. (2020). Human Development Index, https://www.undp.org/sites/g/files/zskgke326/files/migration/tr/UNDP-TR-TECHNICAL-NOTES-HDI-IHDIHDR-2020-EN.pdf Erişim Tarihi: 05.05.2022.
- 30. Tıraş, H. H. (2019). “Türkiye İçin İnsani Gelişmişlik Göstergeleri”, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi (BEYDER), 14(1), 15-31.
- 31. Türkmen, S., & Özbek, S. (2021). “Is Unemployment Hysteres Is Valid in BRICS-T Countries?, Evidence From Panel Fourier LM Approach”. International Social Sciences Studies Journal, 78, 542-549.
- 32. Uçan. O. & Koçak, E. (2018). “İnsani Gelişme Endeksi İle Büyüme İlişkisi: Pedroni Eşbütünleşme Örneği”, Journal of Politics Economy and Management, 1(2), 55-61.
- 33. UNDP. (2010). Human Development Report 2010.
- 34. UNDP. (2022). Human Development Reports, https://hdr.undp.org/en/data Erişim Tarihi: 11.03.2022
- 35. WB (World Bank). (2022). Databank, World Development Indicators (WDI), https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators Erişim Tarihi: 16.04.2022.
- 36. Westerlund, J. (2006). “Testing For Panel Cointegration With Multiple Structural Breaks”. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 68(1), 101-132.
