Author :
Abstract
İslam dini, Hz. Peygamberin önderliğinde belli bir mücadelelerden sonra insanlık dünyasında yerini almıştır. İslam, insanlığın anayasal ilkeleriyle, insanlığa örneklik teşkil etmiştir. İnsanlık, ilk dönemlerde İslam dinini bir sığınak ve barınak kabul etmiştir. Ancak İslam'ın bu dinamizmi sonraki dönemlerde canlılığını kaybetmiştir. İslam toplumları da özne olmaktan çok nesne konumuna indirgenmiştir. İslam toplumları bu dinamizmini neden kaybetmiştir? Kimi bilginler, bu dinamizmin kaybolmasının sebebini içtihat faaliyetlerinin durdurulmasına bağlarken; yani taklid yolunun benimsemesine çıkarırlarken; kimileri de İslam'ın hükümlerinin taklitle yaşanmamasına bağlamaktadırlar. Sonuçta bazı bilginler, geri kalmışlığın en önemli nedenlerinden birinin içtihadın terk edilmesi, taklid yoluna sapılmasını gerekçe gösterirlerken; bu geri kalmışlığın ise taklidin rehavetinin verdiği bir sonuç olarak görürler. Bilginlerin, İslam dünyasının geri kalmışlığının nedenleri konusunda farklı görüşleri bulunmaktadır. Bu bağlamda İslam dünyasının geri kalış nedenleri arasında gösterilen taklid ve onun doğurduğu sonuçların ele alınması gerekmektedir.
Öte yandan Müçtehitler, İslâm hukukuna yürürlük sağlamak için tarihten günümüze “eserciler ve reyciler” temelinde, ya “kıyası” genişletmişler, ya “istihsan ve istislah” yöntemini benimsemiş oldukları bilinmektedir. Keza bilginler, din ve şeriat ayrımı yanında, nesh kuramı, şûrâ ile icmâ prensibi, illetin değişimi ilkesi, mekâsıd teorisi, tarihsellik ve evrensellik yöntemi, örf ve adet hukuku, hakikat ve mecaz gibi farklı kavramlara yükledikleri benzer anlamlar ile aynı gayenin tahakkuku için yürürlük sağlamaya çalıştıkları da bilinmektedir. Bu durumda, içtihad alanında, ciddi bir kavram kargaşası yaşandığından, farklı kavramlarla ayni gayeye yönelseler de kavramlara yükledikleri anlam farklılığından kavram dövüşü yaşanmış, sonuçta yazılı veya sözlü ittihat da çoğunlukla sağlanamamıştır. İslam hukukuna dinamizm sağlayan farklı metotlar çoğunlukla kargaşaya ve ayrılığa sebep olmuş, sonuçta taklid metodu toplumları bir arada tutmak için daha sağlıklı ve emin bir yol olarak görülmüştür. Bu makalemizde önemine binaen İslam dünyasını geri bıraktığı iddia edilen taklid konusu ele alınmaya çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
After a certain struggle under the leadership of the Prophet, Islamic religion has taken its place in human World.Islam,with the constitutional priciples of humanity,has been an example of humanity.In early days,Humanity accepted Islam as a shelter.However, this dynamism of Islam has lost its liveliness in later periods.Islamic societies have been reduced to object rather than being subject. Why did Islamic societies lose this dynamism? Some scholars think as the loss of this dynamism to the cessation of ijtihad activities;that is,when they the adoption of the imitation path ; others think that it is not impersonated the provisions of Islam.As a result,while some scholars think one of the most important reasons for backwardness is the abandonment of ijtihad and deviation to the imitation path,they this backwardness as a result of lethargy of imitation.Scholars have different views on the causes of the backwardness of the Islamic World.In this context,it should be considered that imitation of the Islamic World and its consequences are among the reasons of backwardness of the Islamic World.
On the other hand,it is known that the mujtahids,in order to enforce the Islamic law,have expanded their comparing on the basis of ‘eserciler and reyciler’ or they internalize the method of ‘istihsan and istihlah’ from the history to the present.Likewise,it is known that the scholars think besides the difference of religion and ‘şeriat’ such as the separation of religion and sharia,the theory of descent,the principle of icma,the principle of change ,the theory of locality,the method of historicity and universality,customs and law of law,truth and metaphor concepts have the same meanings of the different concepts.In this case,in the case of ijtihad,since there was a serious confusion of concepts,different concepts changed to the same purpose,there was a concept of meaningfullness in terms of the meaning that they loaded on concepts.Different methods of providing dynamism to Islamic law have mostly caused chaos and seperation, consequently the imitation method has been seen as a helathier and safer way to keep socities together.In tis article,the issue of imitation which claimed to have left the Islamic World back on its importance has been studied.
Keywords
- Apaydın, H. Yunus, Fıkhın Kaynakları ( Nass ve İçtihat), Ay Yayıncılık, Ankara 2017.
- Atar, Fahrettin, Fıkıh Usulü, MÜİFY, İstanbul 1988.
- Acar, İsmail, “Osmanlı Kanunnameleri ve İslâm Ceza Hukuku”, D.E.Ü İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı XIII/XIV, 2001.
- Aral, Vecdi, Hukuk ve Hukuk Bilimi Üzerine, Filiz Kitabevi, İstanbul 1991.
- Başoğlu, Tuncay, DİA, “Tahric Md”, İstanbul 2010, cilt: 39, sayfa: 419-420.
- Bilge, Necip, Hukuk Başlangıcı, Turhan Kitabevi, Ankara 1990.
- el-Buharî, Abdülaziz Ahmed b. Muhammed, Keşfu’l-esrar şerhu usuli’l-Pezdevî, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1997.
- Bulaç, Ali; “Kur’ân, Tarih ve Tarihsellik”, Kur’ân’ı Kerim, Tarihselcilik ve Hermenötik, Işık Yayınları, İzmir 2003. ; “Kur’ân’ı Okuma Biçimi Olarak Hermenötik”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, C. 9, S. 2, Ankara 1996.
- el-Cessas, Ahmed b. Ali er-Râzî, el-Fusûl fi’l-usûl, Vizâratü’l-evkaf ve’ş-şuûni’l-İslâmî, Kuveyt 1994.
- Cin, Halil, “İslâm Hukukunun Dinamizi”, Adlı Makale, Diyanet Dergisi, Ankara 1981.
- Cevzi İbn Kayyım, Muhâmmed b. Ebu Bekr, İ’lâmü’l-Muvakkıin an Rabbi’l-Âlemin, Beyrut 1993.
- Çiftçi, Adil; “Fazlurrahman İle İslâm’ı Yeniden Düşünmek”, Kitabiyat, Ankara 2000.
- Çalışkan, İbrahim, İslâm Dininin Temel Kaynakları, İlahiyat Ön lisans Programı, Anadolu Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi Yayınları, Eskişehir 2009.
- Demir, Recep; “Kur’ân Tefsirinde Tarihselci Yöntem”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya 2004.
- Dönmez, İbrahim Kâfi; “Fıkıh Usulü İncelemeleri”, İsam Yayınları, İstanbul 2014.
- Ebu Zehra, Muhâmmed; İslâm Hukuk Metodolojisi Fıkıh Usûlü, (çev. Abdulkadir Şener), Fecr Yayınevi, 11. bs., Ankara 2013.
- Erturhan, Sabri; “İslâm Ceza Hukuku Etrafındaki Tartışmalar”, Rağbet Yayınları, İstanbul 2008.
- Erul, Bünyamin; DİA, “ Telfik Md”, İstanbul 2011, cilt: 40, sayfa: 400-401.
- Fazlurrahman; “İslâm ve Çağdaşlık”, (çev. Alparslan Açıkgenç, M. Hayri Kırbaşoğlu), Ankara Okulu Yayınları, 1996. : “İslâm”, (çev. Mehmet Aydın ve Mehmet Dağ), Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2004. : “Tarih Boyunca İslâmi Metodoloji Sorunu”, (çev. Salih Akdemir), Ankara Okulu Yayınları, Ankara 1995.
- Garaudy, Roger; “20. Yüzyıl Biyografisi Garaudy’nin Felsefi Vasiyetleri”, (çev. Ahmet Zeki Ünal), Fecr Yayınevi, Ankara 1998.
- Gazali, Ebû Hâmid, el-Mustesfa, Mısır 1972.
- Görmez, Mehmet; “Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu”, Ankara 1997.
- Güler, İlhami; “Sabit Din Dinamik Şeriat”, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 1999.
- Güriz, Adnan, Hukuk Başlangıcı, Siyasal Kitabevi, Ankara 1997.
- Kahraman, Abdullah; “Çağdaş Fakihler İçtihat Kapısını Açabildi mi? (İçtihat Teorisi ve Günümüzde İçtihat)”, Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 2009.
- Karaman, Hayreddin, İslâm Hukukunda İçtihat, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 1985.
- Karadavi, Yusuf; “İslâm Hukuku Evrensellik-Süreklilik”, (çev. Yusuf Işıcık, Ahmet Yaman), Nida Yayıncılık, 2. bs., İstanbul 2014.
- Kaya, Eyüp Said, “Taklid Md”, DİA, İstanbul 2010, cilt: 39, s. 461-465.
- Kotan, Şevket; “Kur’ân ve Tarihselcilik”, Beyan Yayınları, İstanbul 2001.
- Koca, Ferhat, İslâm Hukuk MetodolojisindeTahsis, İsam Yayınları, İstanbul 1996. : “İslâm Hukuk Usulünde Daraltıcı Yorum Metodu Olarak Tahsis”, İslâmi Araştırmalar Dergisi, C.16, sayı.3, Konya 2003.
- Önder, Ayhan, Ceza Hukuku Dersleri, Filiz Kitabevi, İstanbul 1992.
- Özcan, Zeki; “Teleolojik Hermenötik”, Alfa Yayınları, İstanbul 2000.
- Öztürk, Hamdullah Bayram; “Kur’ân-ı Kerim Açısından Tarihselci Yaklaşım”, Sakarya Üniversitesi SBE, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya 2003.
- Öztürk, Mehmet; “Hz. Ömer’in İçtihatlarının Fıkhi İlkelerdeki Karşılığına Bakışlar”, Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, s. 2, 2014.
- Öztürk, Mustafa; “Kur’ân’ın Tarihsel Bir Hitap Oluşu Keyfiyeti”, İslâmî İlimler Dergisi, Çorum Çağrı Eğitim Vakfı, Yıl 1, S. 2, Ankara 2006.
- es-Serahsî, Ebu Bekr Muhammed b. Ahmed Usulü’s-Serahsî (nşr. Ebu’l-Vefa el-Efğanî, Kahire 1954’ten ofset Beyrut: Daru’l-Ma‘rife, ts.
- es-Suyûtî, Celâleddîn, el-Eşbâh ve’n-nezâir, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1990.
- Şa’ban, Zekiyyüddin; “İslâm Hukuk İlminin Esasları (Usûlü’l-Fıkh)”, (çev. İbrahim Kafi Dönmez), TDVYayınları, Ankara 2013-2018.
- Şimşek, Murat; “İslâm Hukukunda Bağlayıcılık Bakımından Hz. Peygamber’in İctihat ve Tasarrufları”, Diyanet Vakfı Yayınları, 2. bs., Ankara 2011.
- ez-Zerkeşi, Bedreddin, el-Bahru’l-muhît fî usuli’l-fıkh, Vizâratü’l-evkaf ve’ş-şuûni’l-İslâmî, Kuveyt 1992.
- Şâtıbî, Ebû İshâq, el-Muafakât fi Usûlu’ş- Şerîa (Neşir, A. Dıraz), IV, Beyrut trs. : el- İ’tisâm, Beyrut 1991.
