Author :
Abstract
Bu çalışma, ülkelerin içsel ve dışsal dinamiklerinin modernleşme sürecine etkisini incelemektedir. Türk ve Mozambik'in tarihinin karşılaştırmalı bir analizine dayanan, çalışmada, belirli bir toplumdaki gelişmenin ve modernleşme sürecinin ne kadar karmaşık olduğunu gösterilmektedir. Bu ülkelerde, siyasal iktidarın milli kimliğin oluşumundaki rolü ve ekonomik kalkınmanın teşvik edilmesi konuları ayrıntılı olarak tartışılmaktadır. Mozambik Türkiye'den genç bir cumhuriyet olmasına rağmen (1975), modernleşme süreci Portekiz monarşisinin zamanına kadar iner. Ancak Türkiye modernleştirilir iken, Mozambik'te hâlâ kırsal bir yaşam hakimdir. Nitelikli insan kaynağının olmayışı, süreklilik projesinin varlığı ya da yokluğu ve toplumun sanayileşmesi için kararlı bir sosyo-politik grup, bu ülkelerin neden aynı modernleşme seviyesinde olmadığını anlamamıza yardımcı olabilir. Bu nedenle, her iki ülkenin tarihsel, politik, ekonomik ve sosyal gidişatlarındaki farklılıkları ve benzerliklerini açıklığa kavuşturup bu sosyal yörüngelerin modernleşme sürecini nasıl etkilediğini incelemek gerekir. Bu çalışmada tarihsel karşılaştırmalı yöntem kullanılarak, her iki ülkenin modernleşme sürecindeki benzerliklerinin ve farklılıklarının ortaya konulması amaçlanmıştır. Karşılaştırmalı tarihsel yöntemi desteklemek için, belge analizi yöntemi (kitaplar, raporlar, gazeteler, dergiler, haritalar, fotoğraflar, süreli yayınlar, arşivler ve otobiyografik notlar) de verileri toplamak, sistematize etmek ve yorumlamak için kullanılmıştır. Bununla birlikte, belirli bir toplumun gelişmesini engelleyen çeşitli faktörleri çağrıştırmaya çalışılırken, belirleyici faktör politik güçtür.
Keywords
Abstract
This study examines the effect of internal and external dynamics of countries on their mode rnization process. Based on a comparative analysis from the history of Turkey and Mozambique, the study shows how complicate the development and modernization process in a given society is. In these countries, the role of political power in the formation of national identity and the promotion of economic development is discussed in details. Although Mozambique is a young republic compared to Turkey, its modernization process goes back to the Portuguese Monarchy Era. But while Turkey is modernized, rural life continues to prevail in Mozambique. The lack of qualified human resources, the existence or absence of a continuum project and a determined socio-political group for the industrialization of society can help us understand why these countries are not at the same level of modernization. Therefore, it is necessary to clarify the differences and similarities in the historical, political, economic and social trends of both countries and examine how these social trajectories affect the modernization process. In this study, it is aimed to reveal similarities and differences in the modernization process of both countries by using historical comparative method. To support the comparative historical method, the document analysis method (books, reports, newspapers, magazines, maps, photographs, periodicals, archives and autobiographical notes) was also used to collect, systematize and interpret the data. However, while trying to evoke various factors that hinder the development of a particular society, the determining factor is political power.
Keywords
- BCA: 30-1-0-0 / 5-26-9, Atatürk'ün Naaşının Anıtkabir'e Nakli ile İlgili Amerikan Elçiliği'nden Başbakan Adnan Menderes'e Yazılan Mektup. (12.10.1953).
- BCA: 30-1-0-0 / Yer No: 41-244-18 / Atatürk'ün Samsun'a Çıktığı Bandırma Vapuru'nun Müze Olarak Muhafaza Edilmesi, (28.08.1957).
- BCA: 490-1-0-0 / 5-27-17, Adnan Menderes ve Fuat Köprülü'nün CHP'den İlişiğinin Kesildiği. (22.09.1945).
- BCA: 490-1-0-0 / 572-2277-3, Aydın Milletvekili Adnan Menderes ile Kars Milletvekili Fuad Köprülü'nünPartiden İhracı ve Onların Savunmaları, Yazılarının Çıktığı Birkaç Gazete Nüshaları ile TBMM Tutanak Dergisi. (06.02.1947)
- CIA-, Frelimo Training in Algeria and Tanganyika, US Embassy (TZ) 1963-06-24
- Acemoğlu, D. (2013). Ulusların Düşüşü: Güç, zenginlik ve yoksulluğun kökenleri. İstanbul: Doğan Kitap. Akal, C. B. (1991). Yasa ve Kılıç. İstanbul: Afa Yayınları.
- Altuğ, Y. (1997). Türk İnkılap Tarihi (1919-1938). Beyoğlu-İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
- Altun, F. (2000, Haziran 8). Modernleşme Kuramı ve Gelişme Sorunu. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi/Bilim ve Sanat Vakfı, s. 123-186.
- Arslanoğlu, İ. (2018). Eğitim Felsefesi. İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık.Bayram, A. K. (2003). İktidar Çözümlemelerinde Bir Mihenk: Michel Foucault. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyoloji Bölümü’nde Bilgi, Cilt: 7; Sayı: 2, s. 33-46.
- Baytal, Y. (Kasım 2007). Demokrat Parti Dönemi Ekonomi Politikaları (1950-1957). Ankara Üniversitesi, Türk inkılâp Tarihi Enstitüsü, Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 40, s. 545-567.
- Berkes, N. (2002). Türkiye'de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş.
- Borges, M. (2011). O Conhecimento Etnológico da Guiné-Bissau: Uma Perspectiva de Género. Ponta Delgada: CSH-Universidade Nova de Lisboa e Universidade dos Açores.
- Boztaş, O. (2017). Osmanlı Devleti’nde İslamcılık Akımı. Erzurum: Erzurum Teknik Üniversitesi.
- Cavallo, G. (2013). Curar o Passado: Mulheres, Espíritos e “Caminhos Fechados” nas İgrejas Zione em Maputo, Moçambique. Lisboa: Universidade de Lisboa.
- Çavdar, T. (1995). Türkiye'nin Demokrasi Tarihi (1839 -1950) 2. Baskı. Ankara: İmge Kitabevi.Çetin, H. (2003). Siyasetin Evrensel Sorunu: İktidarın Meşrutiyeti - Meşrutiytin İktidarı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 58. 1. 10.1501/SBFder_0000001656, s. 63-88.
- Demir, M. A. (2013). Kalkınma Teorileri Kapsamında Türkiye’de Ekonominin Planlı Dönemde Analizi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
- Diamond, J. (2013). Tüfek, Mikrop ve Çelik - İnsan Topluluklarının Yazgıları. İstanbul: Tübitak Popüler Bilim Kitapları.
- Dias, V. C. (2018). Recursos Naturais e Desenvolvimento Democrático em Moçambique. Évora: Instituto de Investigação e Formação Avançada (IIFA).
- Dinerman, A. (2007, Eylül). Amérıca Latina: Situação e Perspectıvas - Moçambique Depois do Socialismo a İndependência Revisitada. Relações Internacionais, Sayı 15, s. 101-124.
- Erdoğan, D. İ. (2008). Amerikan Misyonerlerinin Faaliyetleri ve Van Ermeni İsyanları (1896). İstanbul: İQ Kültür Sanat Yayıncılık.
- Erickson, E. J., & Hook, A. (2013.). Mustafa Kemal Atatürk. London: Bloomsbury Publishing.
- Ferreira, E. d. (1977). O Fim de uma Era - O Colonialismo Português em África. Lisboa: Livraria Sá da Costa Editora.
- Fidan, S., Şahin, K., & Çelik, F. (2011, Mayıs). Osmanlı Modernleşmesinin Temel Olgularından Biri:Bürokrasi Osmanlı Modernleşmesinde Bürokrasinin Etkinliği ve Önemi. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 23 , s. 113-128.
- Gündüz, M. (2010). Osmanlı Mirası Cumhuriyet’in İnşası: Modernleşme, Eğitim, Kültür ve Aydınlar. Ankara: Lotus Yayınevi.
- Gürkan, U. (2015). Ermeni Katliamı Suçlaması Yargılama ve Karar, Malta (1919-1921). İstanbul: Kaynak Yayınları.
- Hedges, D. (1999). Moçambique no Auge do Colonialismo, 1930-1961. Maputo: Editora Universitária (UEM).
- Humbaraci, A., & Muchnik, N. (1974). Portugal’s African Wars: Angola, Guinea-Bissao, Mozambique. New York: Joseph Okpaku Publishing Company, Inc.
- Huntington, S. P. (1971). The Change to Change: Modernization, Development and Politics. Comparative Politics, Vol. 3, No. 3, s. 283-322.
- Huntington, S. P. (2015). Medeniyetler Çatışması. İstanbul: Vadi Yayınları.
- İlkin, A. (1974). Kalkınma ve Sanayi Ekonomisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları. Kabataş, S. (2013). Türkiye’de Siyasal Partiler. İstanbul: Okan Üniversitesi.
- Karakoç, İ. (2012). Hukuk Tarihinde Vatandaşlık- Yabancılık Statüsü. İzmir: Yetkin Kitabevi.
- Kaya, A. (1992). Modernleşmenin Yarattiği Sosyal Sorunlar ve Bunların Çözümünde Eğitimin Rölü. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
- Kaya, I. (2004). Social Theory and Later Modernities. The Turkish Experience. Liverpool: Liverpool University Press.
- Kaya, M. (2015). Batı Dışı Modernleşme Örneği Olarak Türkiye Modernleşmesi: Süreklilikler, Kopuşlar ve Çatallanmalar. Journal of Turkish Studies, s. 546-547.
- Kızıldere, M., & Brakel, K. (2017). Kömür Atlası 2015 Heinrich Böll Stiftung Derneği, Berlin - Almanya
- ve Friends of the Earth International. Londra: Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği.Koç, Y. T. (2011). 12 Eylül’den 12 Haziran’a Siyasi Partiler - Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti). SETA Analiz, Sayı 41, s. 5-24.
- Kolektif. (2017). Konya Ticaret Odası, Mozambik Cumhuriyeti Ülke Raporu, . Konya: Dış Ticaret Müdürlüğü.
- Kuyaş, A. (2006). Tarih 1839-1939 Kitabı. İstanbul: Mikado Matbaacılık ve Tic/Ltd. Şti.
- Lewis, B. (1993). Modern Türkiye'nin Doğuşu. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Liesegang, G. (1988, Ekim). Três Autores Sobre Inhambane: Vida e Obra Joaquim Santa Rita Montanha, 1806-1870, Aron S. Mukhondo, ca, 1885-1940 e Elias S. Mucambe, 1906-1969. Boletim do
- Lopes, J. S. (2004). Cultura Acústica e Letramento em Moçambique: em Busca Fundamentos Antropológicos para Uma Educação Intercultural. São Paulo: EDUC.
- Macêdo, T., & Maquêa, V. (2007). Literatura de Língua Portuguesa - Marcos e Marcas - Moçambique. São Paulo: Arte e Ciência Editora.
- Machel, S. (1976, Ekim). Desmantelar Estruturas Coloniais e Criar Estruturas de Carácter Colectivo e
- Democrático para Colocar o Hospital ao Serviço do Povo 1976 - Nov Nossa Tarefa é Construção do Socialismo. Tempo Dergisi, 315-17, s. 16-26.
- Macqueen, N. (1998). A Descolonização da África Portuguesa: a Revolução Metropolitana e a Dissolução do Império. Lisboa: Editorial Inquérito.
- Mangrasse, L. (2004). A Ideologização do Processo Alfabetização e Educação Jovens e Adultos na
- Província Nampula, Moçambique, no Período de 1975 a 2003- Tensão entre Factores Políticos e Culturais. São Paulo: Pontifícia Universidade Católica São Paulo.
- Mardın, Ş. (2004). Türk Modernleşmesi, İletişim Yayıncılık. Ankara: İletişim Yayıncılık.
- Massingue, N. C. (2008). A Eficácia do Condicionalismo da Ajuda Externa: O Caso das Privatizações em Moçambique, 1990-2000. Maputo: UEM.
- Mazula, B. (2008). Na Esteira da Academia: Razão, Democracia e Educação. Maputo: Texto Editores.MAZULA, B. (2009). Moçambique: Democracia e Participação Política. Johanesburgo: Compress dsl.
- Medeiros, E. (2011). O Islão e a Construção do “Espaço Cultural e Social Macua”. Ponta Delgada: Centro de História de Além-Mar.
- Meque, A. M. (2013). A Influência das Instituições de Bretton Woods nas Políticas Públicas de Moçambique (1975-2010). Beira: S/Ed.
- Mondlane, E. (1977). Lutar por Moçambique. Maputo: Centro de Estudos Africanos.
- Descobertas e Conquistas dos Portuguezes n' Africa, Asia e Occeania. Lisboa: Typ. de Borges.Mosca, J. (1999). A Experiência “Socialista» em Moçambique (1975-1986). Lisboa: Instituto Piaget.
- Muchacona, J. J., & Romão, J. C. (2019, Ocak 07). Da Reconstrução Económica à Emergência do RegimeDemocrático em Moçambique - uma reflexão sobre a consolidação da Sociedade Civil, 1975 – 2017. Revista Eletrônica Discente História.com (REDH) v. 5 n. 10, s. 86-99.
- Newitt, M. (1997). História de Moçambique. Lisboa: Publicações Europa-América.
- Ngoenha, S. E. (1993). Filosofia Africana: das Independências às Liberdades. Maputo: Edic̨ões Paulistas- Africa.
- Özacit, B. (2018, Nisan 24). Karşılaştırmalı Kamu Yönetimi İçin Tarihsel Sosyolojiden Dersler. AnkaraÜniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi, Memleket Siyaset Yönetim (MSY), Cilt 13, Sayı 29, s. 83- 110.
- Özüçetin, Y. (2002). Demokrasiye Geçiş, Demokrat Parti’nin Kuruluşu, 1946 Seçimleri. Türkler Ansiklopedisi XVI, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s. 9-24.
- Passos, I. d. (1977). Moçambique, a Escalada do Terror. Lisboa: Edições Literal.
- Pereira, M. H. (1994). Das Revoluções Liberais ao Estado Novo. Lisboa: Editora Presença.Quartaert, D. (2004). Osmanlı İmparatorluğu 1700 - 1922 . İstanbul: İletişim Yayınları.
- Rodrigues, J. D., & Rodrigues, C. (2011). Representações de África e dos Africanos na História e Cultura – Séculos XV-XXI. Ponta Delgada: Centro de História de Além-Mar.
- Rzayeva, R. (2012). Türk Toplumu ve Modernleşme. Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi, Şarkiyat Enstitüsü, Doğu-Batı Bölümü, s. 605-619.
- Salvador, J. (2003). Agenda 2025: Visão e Estratégias da Nação, Comité de Conselheiros. Maputo: Yoyoyoyo.
- Sampaio, T. H. (2014, Temmuz-Aralık). Portugal em África: a política de emigração para as colônias (1890 – 1974). Revista Cadernos de Estudos Sociais e Políticos, Cilt 3/ Sayı 6, s. 58-79.
- San, C. (2003). Karşılaştırma Yönteminde Zaman ve Mekan Boyutları. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt: 48, Sayı: 1, s. 155-159.
- Santos, M., Mea, E., & Capela, J. (2007). Trabalho Forçado Africano - Articulação com o Poder Político. Porto: Campo das Letras/CEAUP.
- Sönmez, S. (2008). 1980 Sonrası Türkiye’deki Sosyo-Politik ve Ekonomik Değişimlerin 2000’li Yıllara Yansımaları. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi.
- Steinhaus, K. (1995). Atatürk Devrimi Sosyolojisi. İstanbul: Sarmal Yayınevi.
- Stiglitz, J. E. (2002). Globalization And Its Discontents . London : Norton & Company Ltd.
- Sungur, Z. (2016, Mart). Demokrat Parti Döneminde (1950-1960) Tarım Politikaları ve Etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 8. Sayı 14, s. 1-24.
- Teixeira, C. (1988, Ekim). A Fundação de Inhambane e a Sua Estrutura Administrativa e Governamental nos Meados do Seculo XVII. Boletim do Arquivo Histórico de Moçambique, s. 5-54.
- Tekin, A. S. (2016). XIX. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Dâhiliye Alanındaki Reformlar. İnönü Üniversitesi, Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 1, s. 91- 98.
- Tellan, D. Ö. (2008, Şubat 02). Tüketimin karşı devrimi: türkiye'de 1980 sonrası uygulanan iktisatpolitikalarının toplumsal sonuçlarına Eleştirel Bir Bakış. Atatürk Üniversitesi - Ekonomik Yaklaşım, Cilt : 19, Sayı : 67, s. 1-19.
- Thompson, D. (1990). Europe since Napoleon. London: Penguin Books.
- Tolunay, A., & Akyol, A. (2006). Kalkınma ve Kırsal Kalkınma: Temel Kavramlar ve Tanımlar. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Seri: A, Sayı: 2, ISSN: 1302-7085, s. 116-127.
- Toynbee, A. J. (1978). Tarih Bilinci . İstanbul : Bateş Yayınları.
- Tunç, M. (1997). Kalkınmada İnsan Sermayesi Yaklaşımları ve Türkiye’de İnsan Sermayesi Boyutunun Analizi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
- Tural, E. (2014). Türkiye’de Kamu Yönetimi Eğitiminin Todaie Tarihi (1940-1990). Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü.
- Turan, B. (2013). AK Parti ve Yoksul Yardımları: Sosyal Hizmet Mi Rıza Üretimi Aracı Mı? Ankara Üniversitesi, Sosyoloji Bölümü, Enstitüler Sosyal-Bilimler Dergi/ Sayı-3, s. 23-38.
- Uyanık, E. (2006). Modernleşme Döneminde Türk Aydınının Eğitime Bakışı. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
- Ülgenay, A. H. (2011). Türkiye Cumhuriyeti'nde Kurulan Siyasi Partiler Kurucular ve Amblemler 1923 - 1960. Ankara: Sanat Kitabevi.
- Ünal, S. (2015). Türkiye’de 1923- 1960 Yılları Arasında Kapatılan Siyasi Partiler. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 5 Sayı: 10, s. 100-156.
- Vail, L. (1989). The Creation of Tribalism in Southern Africa. Berkeley- Los Angeles-Oxford: University of California Press.
- Valério, N. (2001). Estatísticas Históricas Portuguesas. Lisboa: INE.
- Yalansız, N. (2009). Karşilaştirmali Tarih: Tarih Öğretiminde Yeni Bir Yaklaşim. Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi 2/9 (s. 493-498). İstanbul: Fall.
- Zaman, A. (2009). Failures of Modernization Theories. Pakistaniaat: A Journal of Pakistan Studies, s. 117- 119.
