ÇAĞATAY ŞAİRİ MECLSİ’NİN SEYFÜL MÜLÜK ADLI MESNEVİSİNDE “İSİM +ET-, OL-, BOL-, EYLE- KIL-” YAPISINDAKİ BİRLEŞİK FİİLLERİNİN TESPİTİ VE KULLANIMI ÜZERİNE
Author :
Abstract
Çağatayca Özbek Türkçesinin tarihi bir dönemi olup Karahanlı ve Harezm Türkçesinin devamıdır. XV. Yüzyılda başlayıp XX. Yüzyıla kadar devam eder. Zengin bir edebi dil anlayışı içinde gelişimini sürdürmüş olan Çağatay sahasında birçok değerli şair yetişmiş ve nadide eserler kaleme alınmıştır. Klasik dönemin hatta Çağatayca’nın en önemli temsilcisi Ali Şir Nevayi’dir. Bu dönemin şairlerinden biri olan Meclisi hakkında çok fazla bilgi olmasa da Seyfü’l-mülük adlı mesnevisi günümüze kadar ulaşmıştır. Mesnevi türünde yazılmış olan olan bu eser Mısır şahı Seyfü’l- mülük ile İrem bağının hükümdarı olan Şahbal Şehruh’un kızı Bediül’l-cemal’in aşk hikâyesini konu edinmektedir. Binbir Gece Masalları içinde bulunan bu hikâye “El-ferec-Bade’şidde” adlı hikâyeler külliyatında bulunur. Çağatay sahasında verilen tek varyantı Meclisi’nin yazdığı bu mesnevinin bilinen tek nüshası Pariste Bibliothèque Nationale'de bulunmaktadır Bu çalışmada Çağatay edebiyatının XVI. yüzyıl şairlerinden Meclisi’nin Seyfü’l-mülük adlı manzum mesnevisindeki birleşik fiiller tespit edilip sınıflandırılarak hem Meclisinin Çağataycaya katkısını hem de bu dönemdeki birleşik fiillerin yaygın kullanımı ve anlamları yönünden ele alınıp değerlendirilmeye çalışılacaktır.
Keywords
Abstract
Chaghatay language is an historic era of Uzbek Türkish, It is the continuing part of Karakhanid Khorezm Türkish languages. It beginsnin the fifteenth century and continues till the twentieth century. In Chaghatay field many precious poets were trained and unique works were written.The most important poet of classical period especially the Chaghatay language is Ali Şir Nevai. Although he didnt have much information about Meclisi who was one of the poets of that era, his Masnavi ‘Seyfü’l Mülük ‘has reached today. This work which was written in Masnavi type subjects the love story of Egyptian Shah Seyfü’l Mülük and the king of İrem wineyard’s Shahbal Şehruh’s daughter Bediül’ Cemal. This story which can be found in Arabian Nights Tails is in of ‘El-ferec-Bade’ şidde. Only known copy of this work is in Paris Bibliotheque Nationale which is the only kind of Meclisi’s works that is written in Chaghatay field. In this study sixteenth century poet of Chaghatay literature poet Meclisi’s poetic Masnavi Seyfül mülük is examined. Compound Verbs are determined and clssified , by this way Meclisi’s contribution to Chaghatay language and widespread usage of compound verbs and their usages are examined and evaluated.
Keywords
- KORKMAZ, Zeynep (2003), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara: TDK Yayınları.
- KORKMAZ, Zeynep (2003), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara: TDK Yayınları. ERGİN, Muharrerm (1993), Türk Dil Bilgisi. 20. Basım, İstanbul: Bayrak
- ERCİLASUN, Prof. Dr. Ahmet Bican (2014) Başlangıçtan 20. Yüzyıla Türk dili Tarihi, Akçağ yay.İtanbul
- ÖLMEZ, Zühal (2007) “Çağatay Edebiyatı ve Çağatay Edebiyatı Üzerine Araştırmalar”, Türkiye Araştırmalar literatür Dergisi, cilt,5, Sayı 9, 2007, 173-219
- ECHMAN, Janos Çağatayca El kitabı,(2009) (çeviri: Leyla Karahan)İstanbul
- DATLI, Derya (2014), “Risaletü’n-Nushiye’deki Arkaik Kelimelerin Tespiti ve Kelime Türlerine Göre Sınıflandırılması”, Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi Bildirileri, s.639-659, Eskişehir, Türkiye
- Filiz Meltem Erdem UÇAR, Çağatay Türkçesinde Tasvir Fiilleri Türkbilig, 2016/32: 21-56.
- ÖZMEN, Mehmet. “Olmak Fiiliyle Kurulan Birleşik Fiil Çekimleri Üzerine”, IV. Uluslararsı Türk Dili Kurultayı Bildirileri-II, 24-29 Eylül 2000; Ankara: TDK Yay., 2007, 1417-1426
- SAVRAN, Hülya. “Bir İsim İle Bir Yardımcı Fiilden Oluşan Birleşik Fiiller Üzerine Yeni Görüşler”. Türk Dili, S.: 596, Ankara: TDK Yay., 2001, 140-142
