Osmanlılar Dönemi’de İznik Fritli Çamur Üretimi ile “Tebrizli Ustalar” ın İlişkisi Örneğinde Seramik Üretiminde Teknik Etkileşimler
Author :
Abstract
Seramik üretiminde özellikle temel bilgilerin öğrenilmesi gerekmektedir. Ancak belli bir tecrubeye sahip geleneksel seramik üreticisinin malzeme ile olan ilişkisine göre öğrendiği bilgiyi deneyerek değiştirmesi, geliştirmesi, yorumlaması mümkündür. Bu çalışmada, 2006 yılında, “Osmanlı Dönemi İznik Fritli Çamuru İle Tebrizli Ustaların Fritli Çamuru Arasındaki İlişkiye Dair Belgeler” başlığı ile bildiri olarak sunulan ve yayınlanan makalede belirtilen, iki arkeolojik buluntunun, Anadolu’da 14. Yy. sonu ile 15. Yy.’da gezgin, göçebe seramikçiler tarafından üretilen veya ticari yollar ile temin edilen mimari seramiklere ait ulaşılan belgelerin, seramik üreten bakış açısı ve günümüzdeki üretimler ile beraber değerlendirilerek, seramik üretiminde teknik etkileşimlerin örneklendirilmesi hedeflenmiştir.
15. yy.ın sonlarında, Osmanlılar Dönemi’nde, İznik’te fritli çamur ile üretime geçişin birdenbire olması dikkat çekicidir. İznik, Bizans Dönemi’nde de seramik üretim merkezidir ve kurşun, alkali sır kullanılarak sırlı pişirim yapılmaktadır. “Tebrizli Ustalar” özelinde, genel olarak İran kaynaklı seramikçiler, bazı sırlarda kurşun kullansa da fritli çamur bünyede, kurşun içermeyen, alkali ve kireç içerikli firit ile üretim yapmaktadırlar. İznik atölyelerinin Osmanlı Dönemi’nin başından beri mimari seramik üretiminde kullanıldığı, yapısal analizler ile ispatlanmış olsa da ilk nasıl İznikli ustaların bu tekniği öğrenip geliştirdiği hala netleşmemiştir.
Bu çalışmada, fritli çamur, indirgen pişirim lüster gibi teknik bilgi gerektiren teknikler, Kütahya’da Osmanlılar döneminde ve günümüzdeki bazı üretimler, kişisel tecrubeler yanısıra sanatın, düşünerek, görerek, beğenerek ve deneyerek üretilmesi nedeni ile seramik üreten bir araştırmacı bakış açısı ile değerlendirilmiştir. Arkeolojik kazılar, yapısal analizler gibi fen ve sosyal bilimlerdeki araştırmalar devam ettikçe, İznik’te fritli çamur üretim sürecinin başlangıcı daha da netleşecek olsa da yeni buluntuların disiplinler arası değerlendirilmesi gerekmektedir.
Keywords
Abstract
In ceramic production, especially basic knowledge needs to be learned. However, it is possible for a traditional ceramic producer with a certain amount of experience to change, develop and interpret the information he has learned by experimenting according to his relationship with the material. In this study, it is aimed to exemplify the technical interactions in ceramic production by evaluating the two archaeological finds as stated in the article titled “Documents on the Relationship Between the Ottoman Period Iznik Fritware and the Fritware of Masters of Tabriz” presented in 2006 and architectural ceramics produced by wandering, nomadic ceramicists or supplied by commercial means in Anatolia at the end of the 14th and 15th centuries, together with the perspective of ceramic production and today's productions.
In the late 15th century, during the Ottoman period, the sudden transition to production with fritware in Iznik is remarkable. Iznik was also a center of ceramic production during the Byzantine Period and glazed firing was carried out using lead and alkali glaze. Although the “Masters of Tabriz” in particular and Iranian ceramicists in general use lead in some glazes, they produce with lead-free, alkaline and lime containing frit in fritware. Although structural analysis has proven that Iznik workshops have been used in the production of architectural ceramics since the beginning of the Ottoman period, it is still unclear how Iznik masters first learned and developed this technique.
In this study, techniques that require technical knowledge such as fritware, clay paste luster, and some productions in Kütahya during the Ottoman period and today have been evaluated from the perspective of a researcher who produces ceramics because art is produced by thinking, seeing, liking and experimenting as well as personal experience. As research in science and social sciences such as archaeological excavations and structural analyses continue, the beginning of the fritware production process in Iznik will become clearer, but new finds need to be evaluated interdisciplinarily.
