Author :
Abstract
On sekizinci yüzyıl, Osmanlı Devleti’nin askerî, siyasî ve iktisadî gücünden çok şey kaybettiği bir dönemi teşkil eder. Daha on altıncı yüzyılın sonlarından itibaren başlayan bu kötü gidişat ileriki dönemlerde kendisini iyiden iyiye hissettirmiştir. Merkezi otoritenin zayıflaması, başta timar sistemi olmak üzere devletin önemli kurumlarında meydana gelen bozulma, yerelde ayanların güçlenmesi ve buna bağlı olarak devlet otoritesinin taşrada zayıflaması gibi hususlarla şekillenen dönemin karışık yapısı toplum düzeninin bozulmasına sebep olmuştur. Bu karışık yapıdan beslenen eşkıya güruhunun yapmış olduğu eylemlerle huzur ve güvenliği kalmayan halk, malına, canına, ırzına kasteden kişileri çıkış kapısı olarak gördükleri Divân-ı Hümâyûn’a şikâyet ederek haklarının aranmasını talep etmiştir.
16 Numaralı Sivas Ahkâm Defteri 1780-1783 tarihleri arasında Sivas ve Sivas eyaletine bağlı çeşitli yerleşim birimlerinden merkeze yansıyan şikâyet olaylarını içermektedir. Çalışmada, bu şikâyetler içerisinde yer alan gasp, hırsızlık, darp, yaralama, katl, gibi can ve mal güvenliğini tehdit eden, kadın/kız kaçırma, ırza tecavüz gibi genel ahlak ve aile temelini derinden sarsan konular ve bu işi belgelerin ifadesiyle “ilm-i ifrâzlığı şekâvet olan” ve bu eylemlerini “‘âdet-i müstemirreleri” haline getiren şâkilerin faaliyetleri incelenmiştir. Defterde belirtilen konularda toplam 141 şikâyet hükmü tespit edilmiş, eşkıyanın halka yaşattığı zulümler ilgili hükümler üzerinden açıklanmaya çalışılmıştır. Usulsüz vergi toplanmasından, tımar ve zeamet topraklarına ve vakıf gelirlerine haksız müdahaleden kaynaklanan şekavet olayları Osmanlı toprak sistemi ve vergi düzeni kapsamında ele alınması gereken konular olduğu için çalışmanın dışında bırakılmıştır.
Keywords
Abstract
The eighteenth century constitutes a period in which the Ottoman Empire lost much of its military, political and economic power. This bad situation, which started from the end of the sixteenth century, made itself felt more and more in the following periods. The complex structure of the period, shaped by issues such as the weakening of the central authority, the deterioration in important institutions of the state, especially the timar system, the strengthening of the local notables and the resulting weakening of the state authority in the provinces, caused the social order to deteriorate. The people, who had no peace and security due to the actions of the bandit groups that fed on this complex structure, complained to Divân-ı Hümâyûn, which they saw as the exit gate, against the people who had attacked their property, life and rape, and demanded that their rights be sought.
The Sivas Judgment Register No. 16 contains the complaints from Sivas and various settlements of the Sivas province, recorded between 1780 and 1783, and reflected to the center. In this study, the issues that threaten the security of life and property, such as extortion, theft, assault, wounding, murder, abduction of women/girls, rape, which deeply shake the foundation of public morality and family, and the activities of the bandits who have made a habit of doing so are examined in these complaints. A total of 141 complaint judgments on the subjects mentioned in the ledger have been identified, and the atrocities committed by the bandits on the people have been tried to be explained through the relevant judgments. The incidents of brigandage caused by irregular tax collection, unjust interference with fief and zeamet lands and foundation revenues are left out of the study as they are issues that should be dealt with within the scope of the Ottoman land system and tax system.
