Ez-Zemahşerî’nin İltifat Sanatına Örnek Verdiği Bir Rivayete -Mervân b. Hakem Merkezli- Eleştirel Yaklaşım
Author :
Abstract
Ez-Zemahşerî, zikri geçen eserinde iltifat sanatına dair bir örnekte, çalışmaya esas olan rivayeti kaydetmiştir. Bu rivayette, Halife Ömer’in Mervân b. Hakem’e yönelik “Kureyş gençlerinin efendisidir” ifadesi dikkatimizi çekmiştir. Zira Halife Ömer’in Mervân b. Hakem’e yönelik bu ifadeyi kullanmasına dair bir zaman ve zemin bilgisinin olmadığını düşünerek konunun Mervân’la ilişkisini değerlendirmenin lüzumu kanaatine vardık. Rivayete dair değerlendirmenin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacağı düşünülerek Mervân b. Hakem’in biyografisi ve isminin geçtiği bir takım rivayet bilgilerine de çalışmada yer verdik. Çalışmanın içeriğinden de anlaşılacağı üzere; rivayet aktarımında çarpıtmaların, uydurmaların olduğu izlenimi hâkim olmuştur. Şöyle ki, rivayette ifade edildiği hal üzere Mervân b. Hakem’in Halife Ömer’le teşriki mesaisi tespit edilemediği gibi, isminin dâhil olduğu özellikle Hudeybiye sulhu ve Hayber’in fethine çıkış konulu rivayetlerde de yaş haddi veya râvi zinciri eksenli problemler tespit edilmiştir. Ayrıca çalışmada kısaca işaret olunduğu üzere dâhil olduğu birçok tarihi vakada şaibeli tavrıyla karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla zikri geçen rivayetten hareketle yaptığımız çalışmanın neticesinde; birçok problemli olayda adı geçen Mervân b. Hakem isminin temize çıkarılması adına, adının rivayetlere sokuşturulduğu kanısıyla birlikte, bir takım tarih araştırmacılarının da -anlayamadığımız nedenlerle- tevillerle adını temize çıkarmaya çalıştıkları bir şahsiyet olduğu, düşüncesine hâkim olduğumuzu belirtebiliriz.
Rivayet eksenli baktığımızda; Mervân b. Hakem isminin sonradan sokuşturulduğu, Zemahşerî’nin de bu sebeple bu rivayeti zikrederek ince bir eleştiride bulunduğu düşüncesine vardığımızı ifade edebiliriz
Keywords
Abstract
In the aforementioned work, al-Zamakhshari recorded the narration that is the basis of this study in an example of the art of compliment. In this narration, the statement of Caliph 'Umar to Marwan b. Hakam, "He is the master of the young men of Quraysh" attracted our attention. Considering that there is no time and place information about Caliph 'Umar's use of this expression towards Marwan b. Hakam, we came to the conclusion that it is necessary to evaluate the relationship of the subject with Marwan. We also included the biography of Marwan b. Hakam and some narration information where his name is mentioned in the study, considering that it will help to better understand the evaluation of the narration. As can be understood from the content of the study; the impression that there are distortions and fabrications in the narration of the narration has been dominant. As it is stated in the narration, Marwan b. Hakam's association with Caliph 'Umar could not be detected, and problems related to age limit or chain of narrators were detected in the narrations in which his name was included, especially in the narrations about the peace of Hudaybiyah and the conquest of Khaybar. In addition, as briefly pointed out in the study, he appears with a shady attitude in many historical events in which he was involved. Therefore, as a result of our study based on the aforementioned narration, we can state that we have come to the conclusion that Marwan b. Hakam, who is mentioned in many problematic events, is a person whose name was inserted into the narrations in order to clear his name, and that some historical researchers - for reasons we cannot understand - tried to clear his name with interpretations.
Based on the narration, we can conclude that the name Marwan b. Hakam was inserted later and that Zamakhshari made a subtle criticism by mentioning this narration for this reason.
