Author :
Abstract
Seyahatnâmeler döneminin politik, ekonomik, sosyo-kültürel özelliklerini tarihe kayıt olarak düşmek için önemli kaynaklardır. Seyahatnâmelerde, doğrudan yazarların gözlemleri birinci ağızdan aktarılmaktadır. Ayrıca seyahatnâmeler, yol güzergâhları ile ilgili bilgi edinmeyi sağladığı ve seyahat edilen kentlerin tarihi için önemli bilgiler barındırdığı için Osmanlı toprakları ve tarihinin yazılı kaynakları arasında önemli bir yere sahiptir. Seyahatnâmelerde yol güzergâhındaki kentlerdeki siyasal gelişmelerin yanı sıra kentte yapılmasına karar verilen veya öncesinde hükümdar ailesi, yakınları tarafından yaptırılan yapılara dair detaylı bilgiler de yer almaktadır. Çalışmanın amacı; tarihi kentlerdeki tarihi yapıların nasıl bir değişim geçirdiğini anlamada araç olarak kullanılan eserlerin geçmişten ve günümüzden basılı eserler üzerinden belirlenmesidir. Çalışma kapsamında Doğu Anadolu bölgesinin merkezi görevini üstlenen, bölgenin en büyük ölçeğe sahip kenti olma özelliğini taşıyan Erzurum kenti örneklem alanı olarak belirlenmiştir. Örneklem kentinin Erzurum olarak sınırlandırılmasının nedeni; Erzurum kentinin tarih süresince Romalılar, Selçuklular, Moğollar ve Bizanslılar gibi birçok kavim ve millete ev sahipliği yapmış olmasıdır. Çalışmanın ilk adımında; Evliyâ Çelebi’nin Seyahatnâme’sinin II. cildinde yer alan Erzurum’daki yapılar tespit edilmiştir. İkinci adımda; Erzurum’da günümüzde varlığını koruyan tescilli kültür varlıkları belirlenmiştir. Son adımda; Evliyâ Çelebi’nin Seyahatnâmesinde, Erzurum’da mimari nitelikleri hakkında bilgi verdiği yapılardan günümüzde varlığını koruyan tescilli kültür varlıkları tanımlanarak çalışmanın örneklem alanı sınırlandırılmıştır. Çalışmada, örneklem sınırı olarak belirlenen bu tarihi yapıların Evliyâ Çelebi’nin seyahati dönemindeki hali ile günümüzdeki mevcut hali metinler üzerinden karşılaştırılmıştır. Metinler üzerinden yapılan karşılaştırmalar Evliya Çelebi’nin yapıların mimarisine yönelik değinmiş olduğu bilgiler üzerinden ilerlemiştir. Kısacası Evliya Çelebi yapı ile ilgili hangi mimari detaylardan bahsettiyse mevcut halinde de bu detaylara yönelik bilgilerin karşılığı aranmıştır. Sonuç olarak; incelenen Erzurum’daki tarihi yapıların Evliya Çelebi döneminden günümüze değin biçimsel açıdan orijinal haline sadık kalınarak bazılarında işlev değişimlerine gidildiği ve dönemsel olarak restorasyon çalışmaları yürütüldüğü anlaşılmıştır. Bu bağlamda restorasyon ve işlevlendirmelerle tarihi yapıların anlamsal yönlerinin de korunarak madden ve manen devamlılıkları sağlanmaktadır.
Keywords
Abstract
Travel books are important sources for recording the economic, political and socio-cultural characteristics of a period in history. In the travelogues, the observations of the authors are conveyed in the first person. In addition, travel books have an significant place among the written sources of Ottoman geography and history, as they provide information about road routes and contain important information about the histories of the cities traveled. In addition to the political developments in the cities on the road route, the travel books also contain detailed information about the buildings that were decided to be built in the city or that were built by the ruler's family and their relatives before. Purpose of the study: It is the determination of the works used as a tool to understand how the historical buildings in historical cities have undergone a change from the printed works from the past and the present. Within the scope of the study, the city of Erzurum, which is the center of the Eastern Anatolia region and has the feature of being the largest city in the region, has been determined as the sample area. The reason for the limitation of the sample city as Erzurum is the fact that the city of Erzurum has hosted many tribes and nations such as the Romans, Seljuks, Byzantines, and Mongols throughout history. In the first step of the study; Evliya Çelebi's Seyahatname. The structures in Erzurum in the volume were identified. In the second step; In Erzurum, registered cultural assets that still exist today have been determined. In the second step; In Erzurum, registered cultural assets that still exist today have been determined. In the last step; In Evliyâ Çelebi's Seyahatnâme, the sample area of the study was limited by defining the registered cultural assets that still exist today among the buildings in Erzurum where he gave information about their architectural qualities. In the study, these historical buildings, which were determined as the sample limit, were compared with the current state of Evliyâ Çelebi during his travels through the texts. Comparisons made through the texts proceeded through the information that Evliya Çelebi mentioned about the architecture of the buildings. In short, whatever architectural details Evliya Çelebi talked about about the building, the information about these details was sought in its current form. In conclusion; It has been understood that the historical buildings in Erzurum, which were examined, have been faithful to their original form in terms of form from the period of Evliya Çelebi to the present, and some of them have undergone functional changes, and restoration works have been carried out periodically. In this context, the semantic aspects of historical buildings are preserved through restoration and functionalization, and their material and spiritual continuity are ensured.
