Author :
Abstract
Pratik-etik sahada düşünce deneyleri Platon’dan günümüze değin çok yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Güncel tartışmalarda, uygulamalı etik konuları ele alınırken düşünce deneylerine sıkça başvurulur. Örneğin, tren vakası ve varyantları faydacı etik ile ödev etiği taraftarları arasında son yılların önemli tartışma konuları arasında yer alır. Çoğu kez eş anlamlı kullanılsa da disipliner anlamda etik aşamada ‘düşünce deneyi’, sıradan ahlaki bilinç seviyesinde ise ‘ahlaki ikilem’ sözcüğü kullanılmaktadır. Düşünce deneyi genelde ya belli bir etik ilkeyi ahlaki kabul veya sezgilere karşı test emek için ya da bir etik kuramın somut durumlara uygulanmasıyla belirli kurallara erişmek için kullanılır. Buna karşın ahlaki ikilem herhangi bir ahlaki çatışma için kullanılan genel bir terimdir. Teknik anlamda ahlaki ikilem, failin x’i yapma veya yapmama konusunda özgürce bir tercihte bulunabildiği ve buna bağlı olarak ahlaki bir yükümlülüğe sahip olduğu bir duruma karşılık gelir. Bu yükümlülüklerin özgür bir iradeye dayalı olduğu tartışmaya açık olsa da, onlar ahlaki açıdan karmaşık ve evrensel olarak kabul edilmiş bir çözümü olmayan günlük kararlar vermek zorunda kaldığımızda devreye girerler. Üstelik bu sorunlar sadece bireysel kararlarımız veya kişisel yaşantımızla sınırlı kalmaz aynı zamanda kurumsal ve siyasi düzeyde etkili olurlar. Bu çalışmada ahlaki-pratik sahada bu denli önemli olan düşünce deneyleri ve ahlaki ikilemlerin genel yapısını kısaca belirttikten sonra, onların eğitim öğretim sürecinde nasıl bir işleve sahip olduklarını örnek düşünce deneyleri üzerinden ortaya koymaya çalışacağız. Son olarak düşünce deneylerinin sonuçlarının evrensel olarak uygulanabilirliğinin imkânı tartışmaya açılacaktır.
Keywords
Abstract
In ethical/practical realm thought experiments are extensively used starting from Plato’s time to the present day. In recent discussions, thought experiments are frequently appealed to when ethical matters are discussed. For example, the Trolley Problem and its variations are the most significant subject of discussion between advocators of ethics of duty and utilitarianism in recent years. Although the following two terms are used synonymously, disciplinarily in the level of ethics the term “thought experiment” is used while on the level of ordinary moral sense the term “moral dilemma” is preferred. Thought experiment is usually used in order to either test an ethical principle against moral acceptances or intuitions or get certain rules through the application of an ethical theory to concrete situations. Despite this, moral dilemma is a general term used to refer a moral conflict. In technical sense moral dilemma corresponds to a situation in which the actor can choose either to do X or not to do it and correspondingly has moral responsibility. Although it is open to discussion that these responsibilities depend on a free will, they occur in the situations where we have to face decisions in our daily lives which are morally complex and have no universally accepted solutions. Moreover, these decisions do not only have consequences in or personal or individual lives but in political and institutional practices as well. In this paper, after describing the general structures of thought experiments and moral dilemmas which are so important in ethical realm, we are trying to express the function of them in education through discussing some exemplary thought experiments. At last, the possibility of the application of the consequences of thought experiments universally is going to be questioned.
