Kültürel İletişim ve Etkileşim Açısından Kars İli ve Çevresinde Yaşayan Etnik Grupların Geleneksel Başlıklarının İncelenmesi
Author :
Abstract
Tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar, devletlerin veya toplumların birbiriyle kurduğu ekonomik ve siyasal ilişkiler, savaşlar, coğrafi konum, sınır komşulukları, göç, ticaret, evlilik vb. etkenlerle kültürlerin birbirlerini etkileme ve birbirlerinden etkilenme alanları gün geçtikçe artmıştır. Bu alanların en başında somut kültürel mirası içinde taşıyarak, aktaran geleneksel başlık ve onları tamamlayan donatılar gelmektedir. Başlıklar kültürün çeşitliliğini, iletişim ve etkileşimini yansıtan en önemli göstergelerden biridir. Birbirleri ile coğrafi yakınlıkları veya sosyal ilişkileri olan toplumlarda benzer başlık biçimlerinin görülmesi, benzer anlam taşıması kültürel iletişim ve etkileşimin giyim kuşam üzerindeki etkisine örnek oluşturmaktadır.
Günümüzde birçok farklı etnik grubun birlikte yaşadığı, bu nedenle kültürel iletişim ve etkileşimin en fazla görüldüğü illerden biri Kars yöresidir. Bu yörede yaşayan Türkmenler, Kürtler, Terekemeler olmak üzere üç farklı etnik grubun başlık, baş donatıları ve kullanım biçimlerinin kültürel iletişim ve etkileşim açısından incelendiği saha çalışmasında; betimsel yöntem kullanılmış, verilere ulaşabilmek için doküman analizi yapılmış, tarama ile ulaşılabilen yerli- yabancı bilimsel kaynaklar incelenmiştir. Uzman kişilerin görüşlerine başvurulmuş, araştırma kapsamına alınan etnik gruplardan başlık ile baş donatılarına sahip veya yakınlarında gören, yöre ile bağlantılı, yörede ikamet eden kaynak kişilerle karşılıklı görüşme (form) yapılmıştır. Ulaşılan, görsellerin fotoğrafı çekilmiş, benzerlik ve farklılıkları biçim, renk, süsleme, kullanım özellikleri, giyiniş sıralaması, sembolik ifade, anlam, mesaj vb. özellikler açısından yorumlanarak açıklanmaya çalışılmıştır.
Çalışma, kültürel çalışmalara katkı sağlaması, görsel bir bellek oluşturulması, öz kültürümüzün ve ulusal kimliğimizin kültür öğeleri kullanılarak her alanda tanıtılması bakımından belgelenmesi ile gelecek kuşaklara aktarılması açısından önem taşımaktadır.
Keywords
Abstract
From past to present, the influence of cultures on each other has increased due to the economic and political relations, wars, geographical location, border neighborhoods, migration, trade, marriage, etc. At the forefront of these areas are traditional clothes, headdresses, and accessories that complement them, conveying cultural values. Accessories are one of the most important indicators that reflect the diversity and interaction of culture. Seeing similar clothing or headdress styles in regions that have geographical proximity or social relations with each other is an example of the effect of cultural interaction on clothing.
Today, the Kars region is one of the provinces where many different ethnic groups live together and therefore cultural interaction is seen the most. In the study, headdresses, head accessories, and the usage styles of these accessories of three different ethnic groups, namely Turkmens, Kurds, and Terekemes living in this region and its surroundings, were examined in terms of form, meaning, and communication in cultural interaction. The etymological method was used, document analysis was made to reach the data, and all domestic and foreign scientific sources were examined by scanning. Opinions of experts were consulted, and a face-to-face interview (form) was made with people from the ethnic groups included in the research who have headdreses and head accessories or see them nearby, who are related to the region, and who reside in the region. Photographs were taken of the obtained images, and the similarities and differences were tried to be explained by interpreting them in terms of features such as form, color, ornament, usage, dressing order, symbolic expression, meaning, message, and cultural communication.
The study is important in terms of contributing to cultural studies, creating a visual memory, documenting our own culture and national identity by using cultural elements in every field and transferring them to future generations.
Keywords
- 1. Aydın, S. (2012). Türkiye’nin Etnik Yapısı, 1920’den Günümüze Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim. (Ed: Faruk Alpkaya & Bülent Duru), s. 149, Phoenix Yayınevi, Ankara.
- 2. Barnand, M. (1996). Fashıon As Communıcatıon, London and New York, Routledge.
- 3. Burke P. (2008). Kültür Tarihi (Çev. Mete Tunçay), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
- 4. Çiftçi, Ö. (2015). “Karapapak Türklerinin Tarihi, Gelenek ve Görenekleri”, Yüksek Lisans Tezi, Edirne, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
- 5. Demir, E. (2012). “Giyimde Kültürlerarası Etkileşim Olgusu”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul.
- 6. Doğan, H. (2018). Caferilik, Kars Caferilerinde Dini İnanç ve Sosyal Hayat, Emin Yayınları, Bursa.
- 7. Dündar, S & Çetinkaya H. (2002). Terekemeler (Karapapaklar), Dündar Yayınları, Ankara.
- 8. Erberk, M. (2002). Çatalhöyük’ten Günümüze Anadolu Motifleri, Dumat Baskı, Ankara.
- 9. Erdoğan, E. (2021). “Kars Geleneksel Giysilerinin Güncel Kadın Giysi Tasarımları İçerisinde Yorumlanması”, Sanatta Yeterlilik Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Isparta.
- 10. Erdoğan, K. & Tazegül D. (2011). “Kars ve Ardahan Türkmenlerinin Dünü ve Bugünü (Milli Mücadeledeki Yerleri)”, Türk Kültürü Ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 2013 (58): 191-212.
- 11. Evecen, A. & Acar, M. (2002). Kültürle Giydirilmiş Bedenler, İksad Yayınları, Ankara.
- 12. Evecen, A. (2015). “Ankara İli Kazan İlçesi Geleneksel Kadın Giysileri”, III. Uluslararası Halk Kültürü Sempozyumu Cilt 1.77-86, Ankara.
- 13. Gündoğdu, K. Ş. & Kural, T. (2019). Bir zamanlar Ardahan, Zafer Ofset Yayın Evi, Erzurum.
- 14. İşler, E. (2010). “Mitler ve Kültürlerarası İletişim”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (5): 17-22.
- 15. Keskin, H. (2010). “Anadolu’da Geleneksel Boncuk Süslemeli Kadın Baş Aksesuarları”, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü , Konya.
- 16. Kırzıoğlu, G. N. (1991). “Hanak’ta “Maraş-Altı’ndan Gelme Türkmenler’in Geleneksel Kadın Giyimleri’nin Milli Kültürdeki Yeri”, Yakın Tarihimizde Kars ve Doğu Anadolu Sempozyumu, 17-21 Haziran 1991, Kars Valiliği ve Atatürk Üniversitesi Yayını, 277-288, Kars.
- 17. Koca, E. & Kırkıncıoğlu, Z. (2017). ”Kültürel Bir Kodlama Örneği: Afyonkarahisar Baş Bağlama Biçimleri”, 2. Uluslararası Çin’den Adriyatik’e Sosyal Bilimler Kongresi, 71-281, Adıyaman.
- 18. Koç F. & Koca E. (2016). “Türk Halk Giyiminde Kullanılan Süslemelere Tipolojik Bir Yaklaşım”, İdil Dergisi, 5 (19): 237-262.
- 19. Özbağı, T. (1993). “Baş Süslemelerinde Kullanılan Anadolu Kadın Takıları”, Kültür ve Sanat Dergisi, (2): 50.
- 20. Özyakışır, D. (2017). “Göç Olgusuna Etnik Kimlik Açısından Bir Yaklaşım: Kars Örneği”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (52): 1131.
- 21. Şahin, M. (2019). "Kültür Aktarımında Toplumsal Cinsiyetin Rolü". Akademik Hassasiyetler, 6(11): 233-249.
- 22. Şenol, K. N. (2014). “Giresun İli Gelin Giysilerinin Değişim Süreci Üzerine Bir Araştırma”. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Ensititüsü, Ankara.
- 23. Tansuğ, S. (1976). “Türk kadın başlıkları”, Sanat Dünyamız Dergisi, (7) : 2
- 24. Tansuğ, S. (1977). “Gelin başlıkları ve giyimleri”, Sanat Dergisi, (6): 90-98.
- 25. Tansuğ, S. (1992). “Anadolu’da Düğmenin Serüveni”, Kültür ve Sanat Dergisi, (14): 70-74.
- 1. http1 https://karsboyuntas.tr.gg/TEREKEME-GIYIM-VE-KU%26%23350%3BAM-K-Ue-LT-Ue-R-Ue-.htm (Erişim Tarihi 15 Mayıs 2021)
- 2. http 2 https://www.damalder.com (Erişim Tarihi 20 Haziran 2021)
- 1. KK1 Çetin ADIGÜZEL, 1950, Mahalli Sanatçı, Emekli, Kars-Merkez (04.05.2021)
- 2. KK2 Vedat AKÇAÖZ, 1955, Araştırmacı Yazar, Kars-Merkez (04.05.2021)
- 3. KK3 Ayhan MERT, 1958, Kafkas Üniversitesi Bilgi İşlem Daire Başkanı, Kars-Merkez (11.05.2021)
- 4. KK4 Fidan ATMACA, 1945, Emekli, Ardahan-Damal-Seyitören Köyü (13.04.2021)
- 5. KK5 Seyran SİRBUDAK, 1949, Ardahan- Damal, Seyitören Köyü (13.04.2021)
- 6. KK6 Fadime KILIÇ, 1983, Ev Hanımı, Ardahan -Damal-Seyitören Köyü (13.04.2021)
- 7. KK7 Yeter DEMİREL, 1940, Ev Hanımı, Kars-Arpaçay- Küçükboğaz Köyü (18.03.2021)
- 8. KK8 Davut DEMİREL, 1980, Çiftçi, Kars-Arpaçay- Küçükboğaz Köyü (18.03.2021)
- 9. KK9 Fincan DEMİREL, 1984, Ev Hanımı, Kars-Arpaçay-Küçükboğaz Köyü (18.03.2021)
- 10. KK10 Yurdagül DEMİREL, 1971, Ev Hanımı Kars-Arpaçay-Küçükboğaz Köyü (18.03.2021)
- 11. KK11 Emine ERDOĞAN, Kafkas Üniversitesi Tekstil ve Moda Tasarımı Öğretim Üyesi, Kars-Merkez (12.02.2021) (04.05.2021)
- 12. KK12 Türkan Aktaş, 1978, Ev Hanımı, Kars-Arpaçay-Küçükboğaz Köyü (08.03.2021)
- 13. KK13 Yusuf BAŞTIMAR, 1936, Kars-Arpaçay Muhtarlar Dernek Başkanı, Emekli, Arpaçay- Gediksatılmış Köyü (08.03.2021)
- 14. KK14 Sinezar SARIKAYA, 1946,Ev Hanımı, Kars-Arpaçay- Doğruyol Köyü (17.04.2021)
- 15. KK15 Ömür SARIKAYA, 1998, Üniversite Öğrencisi, Kars-Arpaçay- Doğruyol Köyü (17.04.2021)
- 16. KK16 Aynur BAŞTIMAR, 1973, Kars İl Kültür Turizm Müdürlüğü, Sanat Tarihçi, Kars-Merkez (015.05.2021)
- 17. KK17 Kasım ERDEM, 1953, Ehlibeyt Derneği Başkanı, Kars- Merkez (01.07.2021)
- 18. KK18 Burhan GÖRKEN, 1960, Göldalı Köyü Web Sitesi Yöneticisi ve Editörü (02.07.2021)
