Author :
Abstract
Hârezmşahlar, yapı ve karakter bakımından klasik bir Ortaçağ Türk Devleti özelliklerine sahiptir. Buna göre, devlet bir hükümdar tarafından yönetilir. Devlet idare sistemine hükümdardan sonra olacak şekilde ailesi de dahildir. Hârezmşahlar’da hükümdarın aile mensupları devlet teşkilatının temelini oluşturur. Şehzâdelere idari yetkiler verilerek eyaletlerde vazifelendirilmeleri ve Muhammed Hârezmşah’ın annesi Terken Hatun’un idaredeki etkin rolü bu cümledendir. Devletin resmi kimliği din üzerine kuruludur. Kendini Sünnî ve Hanefî olarak tanımlar. Devlet bütün icraatlarını dine dayandırır ve dini kaygı ile hareketini açıklar. Ayrıca, meşruiyetini de bu kaynaktan almaya çabalar. Hârezmşahlar Devleti idaresindeki coğrafya da nüfus, kesif surette Müslümanlar’dan oluşmaktaydı. Devlet idare kurallarında olduğu gibi toplumsal hayatta da geçerli yöntem İslâmiyet ile açıklanmaktadır. Her ne kadar çoğu zaman ilişkileri bozuk ve düşmanca olsa da Hârezmşahlar, iktidarlarının onayını Abbasi Halifeliğinden almaya çalıştılar. Nitekim, devrin anlayışına göre, Sünni Müslüman idareler fiili veya sembolik olarak yönetim hakkını Hilafet makamından almalıydı. Bu çok genel tabloda çerçevesini belirlediğimiz devlet, kendi evrakını tanzim ederken de pek tabiidir ki temel dayanak olarak dini esasları kaynak almıştır. Bu makalenin yazılma amacı, Hârezmşahlar Devlet evrakını dini atıflar noktasından incelemektir. Cevabını aradığımız sorulara gelince; Hârezmşahlar devlet evrakında dini atıflar neden vardır, bu vurguya neden ihtiyaç duyulmuştur, dini vurgu hangi durumlarda ve ne tür evraklarda mevcuttur ve bütün bunları tespit etmek günümüz tarihçisi için neden kıymetlidir? Bu sorulara yanıt bulabilmek için şöyle bir yöntem takip ettik: Öncelikle, günümüze ulaşan evrak numunelerini konumuz açısından tasnif ettik. Bunların başlıca olanları, Reşidüddin Vatvât ve Muhammed b. Müeyyed el-Bağdadi’ye aittir. Sonra da evrakın şekil ve üslup olarak değerlendirerek içeriklerini dikkatlice inceledik. Dini atıfların belgelerde ne surette yer aldığını öğrenmeye çalıştık. Neticede devlet evrakında dini vurgunun çok önemli bir yeri olduğunu gördük. Bu atıflar çok çeşitli sebepler ile yapılmaktaydı. Bunlar arasında; açıklamak, anlatmak, hatırlatmak, resmiyeti göstermek, göz dağı vermek, büyüklüğü gözler önüne sermek, İslâm’a uygun hareket edildiğini ortaya koymak, övmek ve kuvvetli biçimde ifade etmek sayılabilir. Evraktaki dini vurgu günümüz tarihçisine geçmişi anlamasında yardım edebileceği gibi bir bakış açısı kazandırarak, ortaçağ üzerine yapacağı değerlendirmesinin daha gerçekçi olmasına yardım edebilir.
Keywords
Abstract
Khwarezmians have typcial characteristic and structure features of Medieval Turkish States. According to that, the state is ruled by a monarch. The family of the monarch comes after the monarch in the state administration. Monarch’s family members forms the basis of state organisation. Shahzades being given administrative authorities by commissioning them to principalities and Mohammed Khwarezmi’s mother Terken Khatun’s influence in the ruling administration are because of that very reason. The official identity of the state is based on religion. It identifies itself as Sunni and Hanafi. The State bases every action on religion and explains its actions with religious ground. In addition, the state also tries to base legitimacy on religious sources. Population of the area under Khwarezmian Dynasty rule is mainly formed by Muslims. The civil life was organised by Islamic methods as well as state administration. Even they had poor and sometimes hostile relationship with Abbasid Caliphate, Khwarezmians tried to get approval of their ruling power from Caliphate. Thus during the age Sunni Muslim rulers should get their approval of governance right actually or symbolically from Caliphate. The state that we described generally is also takes religion as main source for issuing documents. Reason of this study is to observe religious references in Khwarezmian State Documents. Here are the questions we are looking answers for; Why there are religious references in Khwarezmian state documents? Why it was necessary? In what situations and what documents the religious references are exist and why it is important for a contemporary historian to notice them? We followed this method to find answers for those questions above: First of all, we classified document samples that survived today for our subject. They were mainly belong to Rashidun Vatvat and Muhammad b. Muayyad al-Baghdadi. Then we observed the document samples by specifying their form and wording. We tried to study how the religious references were present in the documents. Finally we got into a conclusion that religious references have a very important place in state documents. These references are made by various reasons such as explaining, telling, reminding, showing the formality, intimidating, gloryfying the might of the state, proving that actions are in perfectly follow the Islam, praising the state and expressing very clearly. Studying the religious references will not only help a contemporary historians to understand the past, but it will also help them to make more realistic analysis about medieval age.
