Author :
Abstract
On dokuzuncu yüzyılın önemli âlimlerinden Mehmed Zihni Efendi, Arap grameri ve belâgati üzerine yaptığı kapsamlı çalışmalarının yanı sıra ortaya koyduğu eserleriyle de kadim medrese geleneğinin dikkate değer bir şahsiyetidir. Bu çalışma ile hem Mehmed Zihni Efendi’nin ilmî şahsiyeti hem de ilim geleneğinde önemli bir yer teşkil eden olan eser üzerinden haşiye ve telhis kavramlarının anlaşılması amaçlanmıştır. Tam adı El-Kavlü’l Ceyyid Fî-Şerh-i Ebyati’t-Telhis ve Şerheyhi ve Haşiyeti es-Seyyid olan eser, belâgat öğretimiyle ilgili eserlerden telhis, şerh ve haşiyelerdeki beyitleri alıp tek tek numaralandırarak açıklamaktadır. Sarf, Me’ânî, Beyân, Bedî’, Arûz, Kâfiye, Nahiv gibi alanlarda yazılan eserler üzerinde sonradan çok sayıda şerh ve yardımcı eser yazılmıştır. Bu tür eserlerden biri de şevâhid şerhleridir. Bu ilimlerde telif edilen eserlerde bulunan örnekler Arapçada şâhid olarak adlandırılır. Şâhidler; Kur’an-ı Kerim, hadis-i şerif ve Arap ediplerinin şiir ve hutbelerinden alıntıdır. Tüm bu özellikleri bünyesinde barındıran 528 sayfadan oluşan ve “güzel söz” anlamına gelen eseri ve Mehmed Zihni Efendiyi anlama ve tanıtma gayretinde olacağımız bu çalışmayla Osmanlı medrese sisteminin Arapçaya olan yakınlığını da görme imkânı bulmuş olacağız.
Keywords
Abstract
Mehmed Zihni Efendi, one of the important scholars of the 19th century, is a remarkable figure of the old school tradition with his works as well as his extensive works on Arabic grammar and eloquence. In this study, we aim to understand terms and phrases of “hashiyah and talhis” in the book "Al Qawl Al Jayyid"(The Good Saying), which is accepted as the source in the tradition of science. The mentioned book explains the couplets in “talhis, sharh and hashiyah”, among the works related to teaching eloquence. Many annotations and auxiliary works were written on works related to fields such as Syntax, Semantics, Rhetoric, Adorability, Prosody, and Rhyme (Nahw and Sarf, Ma’ânî, Bayân, Badî’û, Arûz, and Kâfiyah). One of such works is the interpretation of witnesses (shawâhid). Samples that are found in these works which are published in these sciences is called "Shahid" which means "Witness". Witnesses are taken from the Qur’an and Hadith and the Arab preachers’ poems and lessons. Through this study, which contains all these features and consists 528 pages and try to understand and introduce "Al Qawl Al Jayyid" and Mehmed Zihni Efendi, we will also have an opportunity to explore Ottoman madrasah’s knowledge of Arabic language.
