Author :
Abstract
Allah-insan ilişkisini tanımlarken en fazla referansta bulunulan terim olan takvâ, inanç, söz ve davranışlarda önemli bir fonskiyona sahiptir. Kur’ân’da “takvâ elbisesi”, “takvâ temelli bina” ve “en iyi azık takvâ” ifadeleri geçer. Allah takvâ sahiplerine değer verir, sever ve onlarla beraberdir. “Allah’tan korkmak” anlamı, bireyi toplumsal hayattan dışlayan mistik eğilimlere yönlendirmiş ve takvâ’nın işlevini daraltmıştır. Büyük Türk âlimi Mâtüridî (ö.333/944), müslümanın hayatında takvâ’yı psikolojik ve sosyolojik bir kavram olarak görür, imân ahlâkı, sorumluluk ve kulluk bilinci olarak yorumlar. İnsanın nereden geldiği, nereye gideceğini, dünyaya geldiği ilk günden öleceği güne kadar yaptığı maddî ve manevî bütün davranışlarını düşünmesi, sorumluluk bilincinde olmasıdır. Bir yönüyle de yaratıcıya ve yaratılmışlara karşı kulun saygı ve sorumluluk hassasiyetini ifade eder. İlahi buyruklara şuurlu bir şekilde itaat etmekle, yasaklarından da kaçınmakla kazanılır. İmân eksenli takvâ, üzerine alınan görev ve sorumluluğun hikmetli ve adâletli bir şekilde yerine getirilmesine yardım edici psiko sosyal bir faktördür. Mâtürîdî’de Allah takvâyı her türlü iyilikleri kapsayıcı, bütün iyiliklerin temeli, her türlü lezzet ve mutluluğa ulaştıran bir yol; tüm iyilik ve bereketi elde etmeye vesile kılmıştır. İnançta takvâ; iman, tevhid, itaat, sevgi, sabır, şükür, ihlâs ve huşû olarak görülürken, davranışlarda takvâ; ibâdet, iyilik, çalışma, saygı, hikmet, adâlet, merhamet, kötülüklerden uzaklaşmak ve güzel ahlâk şeklinde tezahür eder. Dolayısıyla takvâ imânın psiko sosyal ahlâk yönüdür. Bu çalışmada Mâtürîdî’ye göre takvâ’nın psiko sosyal işlevi incelenmektedir.
Keywords
Abstract
Taqwa, the term most commonly referenced when describing the Allah-human relationship, has an important function in faith, words and behavior. In the Qur'an, the expressions “taqwa dress”, “taqwa based building” and “best sustenance taqwa” are mentioned. God values those who have taqwa, loves and is with them. The meaning of “fear of Allah” has led the individual to mystical tendencies that exclude them from social life and narrowed the function of taqwa. The great Turkish scholar al-Maturidi (d.333/944) sees taqwa as a psycho-social and sociological concept in the life of a Muslim, this he interprets as a belief ethic, a consciousness of responsibility and servitude. This interprets as the morality of faith, responsibility and conscious servitude. Where the person comes from, where he will go, from the first day he came into the world to the day he will die to think about all his material and spiritual behavior, is conscious of responsibility. In one aspect, it expresses the sensitivity of the servant's respect and responsibility towards the creator and the created. It is earned by consciously obeying divine commandments and avoiding their prohibitions. Faith based Taqwa is a psycho-social factor that helps to fulfill the duty and responsibility taken on it in a wise and just way. In al-Maturidi, Allah has made taqwa a means of achieving all kinds of good, the foundation of all good, a way of achieving all kinds of flavour and happiness, and all goodness and blessings. Taqwa in belief is seen as faith, tawhid, obedience, love, patience, gratitude, ihlas/sincerity and awe, in behaviors, taqwa manifests in the form of worship, kindness, work, respect, wisdom, Justice, compassion, moving away from evils, and good morals. Therefore, taqwa is the psycho social morality aspect of faith. In this study, the psycho social function of taqwa is examined, according to al-Maturidi.
Keywords
- Abdulcebbâr, K. (1969). Müteşabihü’l-Kur’ân, (Tahk. A. Zerzur), Kahire: y.y.
- Abdulcebbâr, K. (1969). Müteşabihü’l-Kur’ân, (Tahk. A. Zerzur), Kahire: y.y. Alper, H. (2013). İmanın Psikolojik Yapısı, İstanbul: Rağbet Yayınları.
- Bakıllanî, E.M. (1986), Temhidü’l-Evâil ve Telhisu’d-Delâil, (Tahk. İ.A.Haydar), Beyrut: Müesseset’ul- Kutûb’is-Sekafiye.
- Buhari, E.A. (1981). el-Camiu’s-Sahih, İstanbul: Çağrı Yayınları.
- Cüveynî, E.M. (1979), Gıyasü’l-Umem fi İltiyazi’z-Zulem, İskenderiye: y.y.
- Cüveynî, İ.H. (2010). Kitâbu’l-İrşâd ilâ Kavâtıʿi’l-edilleti fî Usûli’l-İʿtikad, (Çev. A.B.Baloğlu-S. Yılmaz vdğrl.), Ankara: TDV. Yayınları.
- Düzgün, Ş.A. (2005). “Kur’an’ın Tevhid Felsefesi”, Kelâm Araştırmaları, 3 (1): 20-30.
- Düzgün, Ş.A. (2015a). “Varlık”, Kelâm El Kitabı, (Ed. Ş.A. Düzgün), ss.207-227, Ankara: Grafiker Yayınları.
- Düzgün, Ş.A. (2015b). “İmamet/Politik Teoloji”, Kelâm El Kitabı, (Ed. Ş.A. Düzgün), ss.465-467, Ankara: Grafiker Yayınları.
- Ece, H.K. (2000). Takvâ Bilinci, İstanbul: Düşün Yayıncılık.
- Eş’arî, E.H. (2008). el-İbâne an Usuli’d-Diyâne, (Çev. M. Kubat), İstanbul: İşrak Yayınları. Gazâlî, E.H. (2004). el-İktisad fi’l-İtikad, (Çev. A. Duran), İstanbul: Hikmet Neşriyat.
- Gazâlî, E.H. (2015). el-Kanunu’l-Küllî fi’t-Te’vil, (Terc. H.Akpur), İstanbul: İlk harf Yayınları.
- Hodgson, M.G.S. (1993). “Müslüman Bireylerin Dindarlığı: Tarihle ve Nefisle Yüzleşmeler”, İslam’ın Serüveni: Bir Dünya Medeniyetinde Tarih ve Bilinç I, (Çev. M.Karabaşoğlu), İstanbul: İz Yayınları.
- Isfehani, R. (1992). el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân, (Tahk. S.Adnan Ravâviri), Beyrut: y.y.
- Izutsu, T. (1975). Kur’ân’da Allah ve İnsan, (Çev. S.Ateş), Ankara: A.Ü. İlahiyat Fak. Yayınları. İbn Manzur, E.F.C. (ts). Lisanü’l-Arab, Beyrut: Daru Sadır.
- Mâtürîdî, E.M. (2005a). Kitabu’t-Tevhid, Ankara: İSAM Yayınları.
- Mâtürîdî, E.M. (2005b). Te’vîlâtü’l-Kur’ân, İstanbul: Mizan Yayınları.
- Muhasibi, H. (2005). er-Riaye, (Terc. A.Yüce), Kalp Hayatı, İstanbul: yy.
- Nesefi, E.M. (2004). Tabsıratü’l-Edille fî Usûli’d-Din, (Tahk. H.Atay-Ş.A.Düzgün), Ankara: DİBOral, O. (2014). “İmânın Sosyal Hayatta Tezâhürleri Doğruluk, Güzel Ahlak, Sevgi ve Kardeşlik”, Bilimname, 27 (2): 159-175.
- Oral, O. (2018). “Mâtürîdî’de Din-Siyâset İlişkileri ve Yönetim İlkeleri”, Kayseri: Erciyes Üniversitesi I. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi 31 Ocak-03 Şubat 2018, Tam Metin: 926-960.
- Oral, O. (2019). “Mâtürîdî ve Râzî’de Ulü’l-Azm Peygamberlerin Psiko-Sosyal Nitelikleri ve İsmet Sorunu”, İslâmî Araştırmalar, 30 (2): 298-323.
- Râzî, E. (2008). Et-Tıbbu’r-Ruhâni, (Çev. H.Karaman), Ruh Sağlığı, İstanbul: İz Yayınları. Râzî, F. (1981). Mefatihu’l-Gayb, Beyrut: Darü’l-Fikr.
- Râzî, F. (2013). Esâsu’t-Takdîs fi İlmi’l-Kelâm, (Çev. İ. Coşkun), İstanbul: İz Yayınları.
- Şekeroğlu, S. (2009). “Mâtüridi’de Zühd ve Takvâ Anlayışı”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14 (22): 53-64.
- Topaloğlu, B.-Çelebi, İ. (2010). Kelam Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İSAM Yayınları. Tirmizi, E.A.M. (1981). es-Sünen, İstanbul: Çağrı Yayınları.
- Uludağ, S. (2010). “Takvâ”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), (XXXIX):484-486, İstanbul.
- Zemahşerî, E.K.Ö. (2017). el-Keşşâf An Hakâiki Ğavâmidi’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl Fi Vucûhi’t-Te’vîl, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
