Author :
Abstract
Azerbaycan dünyanın eski ve kültürel açıdan zengin tarihe sahip bölgelerinden birisidir. Azerbaycan`ın sahip olduğu eski ve zengin devletçilik geleneği Azerbaycan`ın ağır ve trajik anlarında defalarca kırılsa da, Azerbaycan halkı bu trajedileri atlatabilmiştir. XIX. yüzyılda Çarlık Rusyası ve İran arasında yaşanan savaşlar sonrası Azerbaycan toprakları bu iki devlet arasında bölünmüştür. 1917`den günümüze dek geçen yıllarda Azerbaycan`da Çarlık Rusya yönetimi yıkılmış ve ardınca 3 devlet kurulmuştur. Bunlar sırasıyla Azerbaycan Halk Cumhuriyeti (1918-1920), Azerbaycan SSC (1920-1991) ve Azerbaycan Cumhuriyeti`dir (1991`den günümüze dek). Başka bir ifadeyle Azerbaycan halkı XX. yüzyılın başlangıcından itibaren büyük bir bağımsızlık mücadelesi vermiş ve bir yüzyıl içerisinde iki kere bağımsızlık kazanmıştır. 1920 yılından itibaren Bolşevik yönetiminin kurulduğu, 1922 yılında ise Sovyetler Birliği ile birleştirilen Azerbaycan, 70 yıl SSCB üyesi bir devlet olarak komünist ideolojinin etkisi altında yaşamıştır. Bu dönem çoğu zaman Bolşevik işgali olarak nitelendirilmektedir. Azerbaycan’ın bugünkü siyasal ve toplumsal yapısını anlayabilmek için Sovyetler Birliği döneminin; Sovyetler Birliği’nin yol açtığı değişimi kavrayabilmek için ise işgal öncesi dönemin incelenmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, Azerbaycan`da Sovyet dönemi öncesi tarihsel ve siyasal yapı ortaya konulmaya çalışılacaktır.
Keywords
Abstract
Azerbaijan is one of the oldest and culturally rich historical places in the world. Although Azerbaijan's old and rich statism tradition has broken repeatedly in the heavy and tragic times of Azerbaijan, the Azerbaijani people have survived these tragedies. In the 19th century, after the wars between Russia and Iran, Azerbaijan was divided between these two states. In 1917, after the collapse of the Tsarist Russia and its government in Azerbaijan, three states were established. These are respectively Azerbaijan Peoples Republic (1918-1920), Azerbaijan SSR (1920-1991) and Azerbaijan Republic (1991-until now). In other words, the people of Azerbaijan gave a great independence struggle from the beginning of the 20th century onwards, and two times in a century gained its independence. Since 1920, the Bolshevik administration was established and in 1922 Azerbaijan was united in the Soviet Union. In 70 years, Azerbaijan has lived under the influence of communist ideology as a member state of the USSR. This period is often described as the Bolshevik invasion. For the understanding of currentpolitical and social structure of Azerbaijan, it must be required to examine of Soviet Union period. And for the understanding of Sovien Union period, it must be required to research of pre-occupation period. So in this article, it will be tried to put forth of the historical and political structure of Azerbaijan before the Soviet period.
Keywords
- Altstadt, L. A. (1986). “Baku City Duma: Arena for Elite Conflict”, Central Asian Survey, 5(3-4), 49-66.
- Altstadt, L. A. (1986). “Baku City Duma: Arena for Elite Conflict”, Central Asian Survey, 5(3-4), 49-66.
- Altstadt, L. A. (1992). The Azerbaijani Turks: Power and Identity under Russian Rule, Stanford, CA: Hoover Institution Press.
- Ascher, A. (2005). “Introduction”, The Russian Revolution of 1905: Centenary perspectives, (Ed.) Jonathan D. Smele and Anthony Heywood, London and New York: Routledge.
- Bayraktar, H. (1994). Türkiye-Azerbaycan İlişkileri (1918-1920), Yüksek lisans tezi, Selçük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
- Blank, S. (1983). “Bolshevik Organizational Development in Early Soviet Transcaucasia: Autonomy vsCentralization, 1918-1924”, in Ronald G. Suny (Ed.), Transcaucasia: Nationalism and Social Change, Ann Arbor: Univeristy of Michigan Slavik Publications.
- Bournatian, A. G. (1982). Eastern Armenia in the Last Decades of Persian Rule, 1807-1828: A Politicaland Socioeconomic Study of the Khanate of Yerevan on the Eve of the Russian Conquestm Malibu, California.
- britannica.com/event/Russian-Revolution-of-1905, (e.t. 27.02.2019).
- Cornell, E. S. (2011). Azerbaijan Since Independence, New York and London: M.E. Sharpe.
- De Waal, T. (2003). Black Garden: Armenia and Azerbaijan through Peace and War, New York: New York University Press.
- Gafarov, V. (2008). “Ekim 1917 Devriminden Sonra Bolşevik Rusya`nın Azerbaycan Siyaseti ve Bakü Sorunu”, Akademik Bakış, 2(3), 139-151.
- Göl, H. (2016). “Geçmişten Günümüze Azerbaycan”, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 153-170.
- Guliyev, İ.A. (2015). “Fevral İngilabı: Çarizmin Sügutu ve Siyasi Partiyalar”, Bakü Üniversitesinin Haberleri, S. 4, ss.150-159.
- Hasanov, A. (2000). Azerbaycan`ın ABD ve Avrupa devletleri ile ilişkileri (1991-1996), Bakü: Elm Basınevi.
- Hasanov, A. (2005). Müasir Beynelxalq Münasibetler ve Azerbaycanın Xarici Siyaseti, Derslik, Bakü: Azerbaycan Neşriyyatı.
- Hovannisian, G. R. (1967). Armenia: On the Road to Independence 1918, Berkeley: University of California Press.
- Kazemzadeh, F. (1951). The Struggle for Transcaucasia, 1917-1921, New York: Philosophical Library.
- Kılıç, S. (1998). Türk-Sovyet İlişkilerinin Doğuşu: Brest-Litovsk Barışı ve Müzakereleri (22 Aralık 1917-3 Mart 1918), İstanbul.
- Libaridian, J. G. (1991). “Revolution and Liberation in the 1892 and 1907 Programs of theDashnaknutium”, in Ronald G. Suny (Ed.), Transcaucasia: Nationalism and Social Change, Ann Arbor: University of Michigan Slavik Publications.
- Nissman, D. (1992). “The Nagorno-Karabakh Crisis: Prospects for Resolution”, Hearing Before theCommission on Security and Cooperation in Europe, 102nd Congress, 1st Session, 23 October 1991, Washington: GPO.
- Nuriyeva, İ. (2015). Azerbaycan Tarihi (en eski zamanlardan-XXI.yüzyılın başlarınadek), Bakü: Mütercim.Pipes, R. (1964). The Formation of the Soviet Union: Communism and the Soviet Union, 1917-1923, Cambridge: Harvard University Press.
- Quelquejay, C. L. (1984). “Islam and Identity in Azerbaijan”, Central Asian Survey, 3(2), 29-55.
- Reynolds, A. M. (2011). Shattering Empires: The Clash and Collapse of the Ottoman and Russian Empires, 1908-1918, Cambridge: Cambridge University Press.
- Rhinelander, L.H. (1983). “Viceroy Vorontsov`s Administration of the Caucasus”, in Ronald G. Suny(Ed.), Transcaucasia: Nationalism and Social Change, Ann Arbor: University of Michigan Slavik Publications.
- Sadıkov, R. (2010). “Şubat Devriminden Sonra Rusya`da İktidar Mücadelesi: Ekim Devrimi`ne GidenYol”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 29(48), 101-118.
- Suny, G. R. (1983). Transcaucasia: Nationalism and Social Change, Ann Arbor: University of Michigan Slavik Publications.
- Swietochowski, T. (1978). “The Himmat Party: Socialism and the National Question in Russian Azerbaijan: 1904-1920”, Cahiers du Monde Russe et Sovietique, 19(1-2).
- Swietochowski, T. (1985). Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of National Identity in a Muslim Community, New York: Cambridge University Press.
- Swietochowski, T. & Collins, C. B. (1999). Historical Dictionary of Azerbaijan, Lanham, Maryland, London: The Scarecrow Press Inc.
- Talibov, T.H. (2005). Naxçıvan Ensiklopediyası, İstanbul: Bakanlar Medya.
- Tolf, W. R. (1976). The Russian Rockfellers: The Saga of the Nobel Family and the Russian Oil Industry, Stanford: Hoover Institution Press.
- Ullman, H. R. (1968). Britain and Russian Civil War, Princeton: Princeton University Press.
- Wade, A. R. (2005). The Russian Revolution, 1917, 2nd Edition, Cambridge: Cambridge University Press.Yagublu, N. (2015). Mehmet Emin Resulzade Ansiklopedisi, Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları.
- Zenkovsky, S. (1960). Pan-Turkism and Islam in Russia, Cambridge: Cambridge University Press.
