Author :
Abstract
Şeyhî, 14. yüzyılın sonları ile 15. yüzyılın başlarında Eski Anadolu Türkçesi sahasında eser vermiş olan önemli şairlerden biridir. Şairin bir adet Türkçe Dîvân’ı, bunun dışında Harnâme ve Hüsrev ü Şîrin adıyla bilinen iki mesnevîsi bulunmaktadır. Sanatçının Hüsrev ü Şîrin mesnevîsinde 27 adet gazel yer almaktadır. Bu gazeller aynı zamanda sanatçının Dîvân’ında da bulunmaktadır. Türk edebiyatında mesnevî türünün içerisine gazel ekleme alışkanlığı bugünkü bilgilerimize göre 13. yüzyıldan itibaren görülen bir edebî gelenektir. Şeyhî’de bu geleneğe uyarak bir başka Türk şair Nizâmî’nin Farsça kaleme aldığı Hüsrev ü Şîrin’i yeniden yorumlamıştır. Bu makalede Şeyhî’nin mesnevîde gazel kullanma sebepleri tema bağlamında değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bunu yaparken gazellerin yer aldığı tüm bölümlerde matla ve makta beyitler verilmiş ardından mesnevînin gazelden önceki beyitleri verilerek geçişler gösterilmeye çalışılmıştır. Ayrıca Hüsrev ü Şîrin’de yer alan gazellerin Dîvân’da bulundukları yerler tespit edilerek mukayese yapılmıştır
Keywords
Abstract
Sheikhi is one of the important poets who produced works in the field of Old Anatolian Turkish between the late 14th and early 15th centuries. The poet has one Turkish Dîvân and two mathnavi known as Harnâme and Khusraw & Shirin, in which there are 27 ghazals. These ghazals are also found in the artist's Dîvân. According to our knowledge, the habit of adding ghazals into the mathnavi genre in Turkish literature is a literary tradition that has been seen since the 13th century. Sheikhi who followed this tradition, reinterpreted Khusraw and Shirin, which had been written in Persian by another Turkish poet named Nizâmî. In this article, the reasons why Sheikhi used ghazals in mathnavi were tried to be evaluated in the context of the theme. While doing so, the first and last couplets of all mentioned ghazals were given then, in order to show the transition, the mathnavi's couplets were given before he started producing ghazal's. In addition by locating his ghazals in the Dîvân, a comparison is made.
Keywords
- Akar, M. (1995). “Fuzûlî’nin Leylî vü Mecnûn’u Üzerine Bazı Düşünceler”. Fuzûlî Sempozyumu
- Akar, M. (1995). “Fuzûlî’nin Leylî vü Mecnûn’u Üzerine Bazı Düşünceler”. Fuzûlî Sempozyumu Bildirileri, 4-5 Nisan 1995 İstanbul, Bir: Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, (3): 165-171.
- Biltekin, H. (2018). Şeyhî Dîvânı, Ankara: TC. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
- Biltekin, H. (2003). Şeyhî Dîvânı, İnceleme- Tenkitli Metin- Dizin, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Boratav, P. N. (1964). Philologiae Turcicae Fundamenta. C. 2, Weisbaden: Steiner.
- Çulhaoğlu, G. (2002). Şeyhî’nin Hüsrev ü Şîrin Mesnevîsindeki Aşk İlişkileri, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Dankoff, R. (Ekim-Kasım-Aralık 2014). “Aşk Hikâyelerinde Lirizm: Farsça ve Türkçe Mesnevilerde Gazelin Kullanımı” (Averbek, Çev.) UHİVE Cilt 2- Sayı 5, 183-211.
- Güneş, M. (Kasım 2014). Kütahyalı Şeyhî’nin Hüsrev ü Şîrin’i, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi- Kütahya Özel Sayısı, 1-6.
- “Mesnevî”, Çiçekler, M., (2004). TDV İslâm Ansiklopedisi, (C. 29, S.127-128, 320). Ankara.“Mesnevî”, Ateş, A., (1971). İslâm Ansiklopedisi-MEB Yayınları, (C. 8, S. 127). İstanbul.
- Mazıoğlu, H. (1974). Ahmed Fakîh, “Kitâbu Evsâfı Mesâcidi‟ş-şerîfe,” Ankara: TDK Yayınları. Rıza, R. (2004). Nizami Gencevi- Xosrov ve Şirin, Bakı: Lider Neşriyyat.
- Rypka, J. (1968). History of Iranian Literatue, Dordrecht: D. Reidel.
- Timurtaş, F. K. (1963). Şeyhî ve Hüsrev ü Şîrîn’i, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi.
- Timurtaş, F. K. (1968). Şeyhî-Hayatı ve Eserleri, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Yayınları.
- Turan, L. (2006). Mesnevîyi Gazelle Okumak: Hüsrev ü Şîrin’deki Gazeller ve İşlevleri, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları XI, 136-155.
- Turan, L., Kütük, R. (2009). Türk Mesnevî Geleneğinde Gazelin Kullanımı, Turkish Studies V4, 636-682.
- Tülübaş, T. (2017). Hüsrev ü Şîrîn, Metin-Dil Özellikleri- Gramatikal Dizin, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
- Ünver, İ. (Temmuz-Ağustos-Eylül 1986). “Mesnevî”, Türk Dili- Türk Şiiri Özel Sayısı II (Dîvân Şiiri), 432, 445-446.
- Von Gabain, A. (2007). Eski Türkçe’nin Grameri. (Çev. Akalın, M.). Ankara: TDK Yayınları.
