Author :
Abstract
Kültürel mirasın kalkınmadaki yeri ve önemi son yıllarda giderek vurgulanmaktadır. Kalkınmayı kültürel mirasın bozulması ve zarar görmesinde tehdit olarak gören yaklaşımın yerini, kültürel mirası kalkınmanın itici gücü olarak kabul eden yaklaşım almaktadır. Sözgelimi, Paris Deklarasyonun’da kültürel miras kalkınma sürecinin bir parçası olarak görülmekte ve kültürel mirasın sosyal uzlaşma, refah, yaratıcılık ve ekonomik çekicilik değerleri bu yaklaşımın temelini oluşturmaktadır (ICOMOS, 2011). Bölgesel kalkınmada kültürel mirasın etkileri, Rusya, Almanya, İngiltere ve Türkiye gibi bazı ülkelerde uygulanan projelerle deneyimlenmiştir. Uygulamada, kültürel miras iş dünyasında büyüme, özel yatırımların artması ve kültürel altyapının gelişmesi gibi katkılarıyla bölgesel kalkınmayı olumlu etkilemektedir (Menteş, 2006; Abankina, 2013). Öte yandan, sosyal yapıdaki değişimler ve yaşam giderlerindeki artış bölgesel kalkınma politikalarının uygulandığı bazı bölgeler için dezavantaj olarak kabul edilmiştir (Abankina, 2013).
Türkiye'de, 2006 tarihli 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun ile NUTS2 Düzeyinde yirmi altı (26) bölgede kalkınma ajansı kurulmuştur. Buna göre, Bölgesel Kalkınma Ajansları (BKA) bölge planlamadan sorumludur ve bölgesel kalkınma için temel stratejileri belirlemektedir. BKA’nca ilk bölge planları 2010-2013 dönemi ve ikinci bölge planları 2014-2023 dönemi için hazırlanmıştır. Böylelikle, kültürel mirasın ülke genelinde daha önce değerlendirilmediği bir mekânsal ölçekte, yani bölge ölçeğinde değerlendirilmesi söz konusu olur.
Çalışmada, Bölgesel Kalkınma Ajansları’nca 2014-2023 dönemi için hazırlanan bölge plan raporlarında kültürel mirasa ne içerikte yer verildiğinin saptanması ve değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Yirmi altı (26) Bölge Kalkınma Ajansının web sayfasında yayınladığı bölge plan raporları altı başlık altında incelenmiştir; mevcut durum analizi, vizyon, gelişme eksenleri, öncelikler, tedbirler ve performans göstergeleri. Sonuç olarak, kültürel mirasın sürdürülebilirliğini sağlamak için kültürel mirasa ilişkin bölgesel politikaların “alan yönetimi” yaklaşımıyla ele alınması gerekliliği vurgulanmaktadır. Özellikle Kalkınma Ajanslarınca hazırlanan planların dayanağı olacak nitelikte ve kültürel mirasın yönetimini, korunması ve gelişimini gözeten kültürel miras yönetim planlarının geliştirilmesi önerilmektedir. Buna ek olarak, belirtilen yönetim planının hazırlanması ve uygulanmasını sağlamak, bu alanlarda iştigal eden yerel ve bölgesel aktörler arasında koordinasyon ve işbirliğini sağlamak ve kalkınma ajanslarına bu konuda rehberlik etmek üzere yetkili bir kurumun kurulması tavsiye edilmektedir.
Keywords
Abstract
The importance of cultural heritage in development have been emphasized in last decades. The approach, that views development as a threat to degrade and damage heritage, is replaced by the approach that emphasize the role of cultural heritage as a driver of development. In case of the Paris Declaration, the importance of heritage as an aspect in the development process and its role in social cohesion, well‐being, creativity and economic appeal, which are the bases for the approach, are emphasized (ICOMOS, 2011). The impacts of cultural heritage for regional development are practiced through the projects implemented in some countries such as Russia, Germany, England and Turkey. At the practical level, the projects demonstrates that cultural heritage has positive effects for regional development such as the growth in business, increased private investment, and increased cultural infrastructure (Menteş, 2006; Abankina, 2013). On the other hand, the changes in social structures and increased expenses are viewed as negative outcomes of some projects (Abankina, 2013).
In Turkey, regional development agencies were set in 26 statistical regions at the NUTS-II Level according to the Law on the Establishment, Coordination and Duties of Development Agencies (Law No. 5449) that was adopted in 2006. Regional agencies are responsible for regional planning that is expected to provide the framework for development. Regional plans were generally prepared for two terms; the first term between 2010 and 2013 and the second term between 2014 and 2023. Thus, cultural heritage was evaluated in a new spatial context (regional scale) throughout the country, which has not been considered before.
The paper aims to analyze and understand how cultural heritage is included in regional planning through 2014-2023 regional plan reports. Twenty six regional plan reports prepared for the term 2014-2023 and published in the websites of Regional Development Agencies are analyzed in terms of six topics: current situation analysis, plan vision, development strategies, priorities, measures and performance indicators. Finally, it is suggested that regional policy making on cultural heritage should be considered through the “site management” approach in order to ensure sustainability of cultural heritage. Especially, it is recommended that the regional heritage management plan, which offers a road map for the conservation, development and management of cultural and natural heritage for the region, should be the basis for RDA’s plan. In addition, it is also recommended to establish an authority that is responsible for preparation and implementation of the regional heritage management plan, establishing a cooperation and coordination between different stakeholders and guiding Regional Development Agencies about regional development policy making on heritage.
Keywords
- “5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun”, Official Gazette, http://www.resmigazete.gov.tr/Eskiler/2006/02/20060208-1.htm [1.10.2013].
- Abankina, T. (2013). “Regional development models using cultural heritage resources”, InternationalJournal of Culture, Tourism and Hospitality Research, 7 (1): 3–10. https://www.hse.ru/pubs/share/direct/document/98177196.
- Ahiler Kalkınma Ajansı, “TR 71 Düzey 2 Bölgesi Bölge Planı 2014-2023”, http://ahika.gov.tr/assets/ilgilidosyalar/TR71_BP_2014-2023_V7.pdf [12.09.2015].
- Akgül, B. & Mercan, E. (2010) “Dünyada ve Türkiye’de Bölge Planlama Çalışmaları ve Bunların Karşılaştırılması”, Çağdaş Yerel Yönetimler, 19(4): 19-45.
- Ankara Kalkınma Ajansı, “Ankara Bölge Planı 2014-2023”,
- http://www.ankaraka.org.tr/bolge-plani/ankara-bolge-plani-2014-2023.pdf [12.09.2013].
- Begg, I. (1999). “Cities and competitiveness”, Urban Studies, 36: 795–809. Doi:10.1080/0042098993222.
- Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı, “Bölge Planı 2014-2023 TR61 Düzey 2 Bölgesi Antalya-Isparta-Burdur,http://www.baka.org.tr/uploads/1391759531TR61Duzey2Bolgesi2014-2023BolgePlani.pdf”, [12.09.2015].Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı, “Gelişme Ekseni, Öncelik ve Tedbirler Batı Karadeniz BölgesiZonguldak-Karabük-Bartın”, http://bakka.gov.tr/assets/BolgePlani/2%20- %20GELISME_EKSENI_ONCELIK_VE_TEDBIRLER.pdf, [12.09.2015].
- Boschma, R. A. (2004). “Competitiveness of regions from an evolutionary perspective”, Regional Studies, 38(9): 1001-1014. Doi:10.1080/0034340042000292601.
- Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı, “Bursa Eskişehir Bilecik Bölge Planı 2014-2023”,http://www.bebka.org.tr/admin/datas/yayins/bolgeplani2014_2023web.pdf [12.09.2015].
- Centre for Strategy and Evaluation Services, “Study on the Contribution of Culture to Local and Regional Development - Evidence from the Structural Funds Final Report September 2010”,
- Council of Europe, (2015). “Namur declaration, The ministers of the states parties to the European culturalconvention meeting in Namur on 23-24 April 2015”, https://www.coe.int/t/dg4/cultureheritage/heritage/6thConfCultural.Heritage/Namur-Declar_en.pdf.
- Council of Europe, “Regional Heritage Plan for Kosovo West”, https://www.coe.int/t/dg4/ cultureheritage/cooperation/Kosovo/Publications/HeritagePlan-ENG.pdf [10.10.2015].
- Crouch, G. & Ritchie, J.B.R. (1995). “Destination competitiveness and the role of the tourism enterprise”, Proceedings of the Fourth Annual Business Congress, Istanbul, Turkey (43–8).
- Çukurova Kalkınma Ajansı, “2014-2023 Çukurova Bölge Planı”, http://www.cka.org.tr/dosyalar/CukurovaBolgePlani09102015.pdf, [12.09.2015].
- Denise Cook Design, “Regional Heritage Strategic Plan For the Regional Distirct of Okanagan-Similkameen, https://www.rdos.bc.ca/departments/development-services/planning/projects/heritage- sites/regional-heritage-strategic-plan, [10.10.2015].
- Dicle Kalkınma Ajansı, “TRC3 Mardin-Batman-Şırnak-Siirt 2014-2023 Bölgesel Gelişme Planı”, http://www.dika.org.tr/photos/files/TRC3_2014-2023_B%C3%B6lgesel_Geli%C5%9Fme_
- Plan%C4%B1.pdf [12.09.2015].
- Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı, “TR63 Bölge Planı 2014-2023”, http://www.dogaka.org.tr/Icerik/Dosya/www.dogaka.gov.tr_603_GE7J97UV_TR63-Bolge-Plani-2014-
- 2023.pdf, [12.09.2015].
- Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı, “2014-2023 Dönemi TRB2 Bölgesi Bölge Planı”,
- http://www.daka.org.tr/panel/files/files/yayinlar/trb2_2014_2023_bp.pdf [12.09.2015 ].
- Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı, “TR90 Doğu Karadeniz Bölge Planı”, http://www.doka.org.tr/ pdf/#dosyalar/publication/page_8/1443452887-Bolge_Plani_2014-2023.pdf, [12.09.2015 ].
- Doğu Marmara Kalkınma Ajansı, “TR 42 Bölge Planı Bolu, Düzce, Kocaeli, Sakarya, Yalova (2014-2023)”, http://www.marka.org.tr/Uploads/Files/MARKA_%202014- 2023_B%C3%B6lge_Plan%C4%B1.pdf [12.09.2015 ].
- Dolsar Mühendislik Limited Şirketi, “Yeşilırmak Havza Gelişim Projesi (Amasya, Çorum, Samsun, Tokat)Bölgesel Gelişme Ana Planı”, http://www.oka.org.tr/Documents/bolgesel-gelisme-ana-plani.pdf, [12.09.2015 ].
- Dwyer, L. & Kim, C. (2003). “Destination competitiveness: Determinants and indicators”, Current Issues in Tourism, 6(5): 369-414, http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/13683500308667962.
- Eraydın, A. (2008), “Politikalardan Süreç Tasarımına: Yeni Bölgesel Politikalar ve Yönetişim Modelleri”,2. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu “Çok Düzlemli Yönetişim” Bildiri Kitabı, 25-26 Ekim2007, Ege Üniversitesi, İzmir, 5-23. http://www.tepav.org.tr/upload/files/1321363134- 0.2._Bolgesel_Kalkinma_ve_Yonetisim_Sempozyumu_Bildiri_Kitabi.pdf [12.01.2014 ].
- EU, EuroAccess Macro Regions, https://www.euro-access.eu/about_us,[21.01.2019].
- Fırat Kalkınma Ajansı, “TRB1 Bölge Planı 2014-2023 Bingöl Elazığ Malatya Tunceli”,
- http://www.fka.org.tr/ContentDownload/TRB1%20B%C3%96LGE%20PLANI%20(2014-2023).pdf[12.09.2015].Gordon, I. R. (1999). “Internationalisation and urban competition”, Urban.Studies 36: 1001-16. Doi:10.1080/0042098993321.
- Güney Ege Kalkınma Ajansı, “TR32 Düzey 2 Bölgesi Bölge Planı 2014-2023”,
- http://www.geka.gov.tr/543/tr32-duzey-2-bolgesi-2014-2023-bolge-plani, [12.09.2015].
- Güney Marmara Kalkınma Ajansı, “TR22 Güney Marmara Bölgesi Bölge Planı (2014-2023)”,
- http://www.gmka.org.tr/uploads/downloads/dosya/bolge_plani/TR%2022%20G%C3%BCney%20Marmara %20B%C3%B6lgesi%202014-2023%20B%C3%B6lge%20Plan%C4%B1.pdf [12.09.2015].
- Halkier, H. (2006). “Regional development agencies and multilevel governance: European perspectives”,in Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu Bildiri Kitapçığı, (pp.3-17),http://www.tepav.org.tr/upload/files/1321362529/2.Bolgesel_Kalkinma_ve_Yonetisim_Sempozyumu_Bild iri_Kitabi.pdf.
- ICOMOS. (2011). “The Paris declaration on heritage as a driver of development, adopted at Paris,UNESCO headquarters, on Thursday 1st December 2011”, http://www.icomos.org/Paris2011/GA2011_Declaration_de_Paris_EN_20120109.pdf.
- İpekyolu Kalkınma Ajansı, “TRC1 Bölge Planı (Adıyaman, Gaziantep, Kilis)(2014-2023)”,
- http://www.ika.org.tr/upload/yazilar/TRC1-Bolge-Plani-2014-2023-632757.pdf [12.09.2015].
- İstanbul Kalkınma Ajansı, “2014 - 2023 İstanbul Bölge Planı”, http://www.istka.org.tr/content/pdf/2014- 2023%20istanbul%20bolge%20Plani_opt.pdf [12.09.2015].
- İzmir Kalkınma Ajansı, “İzmir Bölge Planı 2014-2023”,
- http://izka.org.tr/files/2015/2014-2023_izmirBolgePlani.pdf [12.09.2015].
- Karacadağ Kalkınma Ajansı, “TRC2 (Diyarbakır-Şanlıurfa) Bölgesi, 2014-2023 Bölge Planı”,
- http://karacadag.org.tr/dosyalar2014/TRC2_Bolgesi_2014_2023_Bolge_Plani.pdf [12.09.2015].
- Kayan, A. (2012). “Türkiye’de Bölge Planlaması: Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Mustafa KemalÜniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 9(20): 103-134. http://sbed.mku.edu.tr/article/view/1038000350/1038000181 [11.10.2015].
- Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı, “TR82 Düzey 2 Bölgesi (Kastamonu, Çankırı ve Sinop İlleri) BölgePlanı 2014 – 2023”, http://www.kuzka.org.tr/Icerik/Dosya/www.kuzka.gov.tr_8_HO1N88OG_2014-2023- bolge-plani.pdf [12.09.2015].
- Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı, “Kuzeydoğu Anadolu Bölge Planı 2014-2023”, http://kudaka.org.tr/apb/KUDAKA_Bolge_Plani_2014_2023.pdf [11.10.2015].
- Menteş, G. “Kültürel Mirasın Korunması ve Turizmin Geliştirilmesi İçin Bir Yönetişim Modeli,Güneydoğu Anadolu Örneği”, Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu Bildiri Kitapçığı, 7-8 Eylül2006 ODTÜ, 319-337. http://www.tepav.org.tr/upload/files/1321362529- 2.Bolgesel_Kalkinma_ve_Yonetisim_Sempozyumu_Bildiri_Kitabi.pdf [01.02.2015].
- Mevlana Kalkınma Ajansı, “Konya-Karaman Bölgesi 2014-2023 Bölge Planı”,
- http://planlama.mevka.org.tr/attachments/article/30/BOLGE%20PLANI.pdf [12.09.2015].
- Mutlu, S. (2009). “Türkiye’de Bölge Planlama Deneyimleri: Eleştirel Bir Yaklaşım”, 3. Bölgesel Kalkınmave Yönetişim Sempozyumu “Planlamadan Uygulamaya, 27-28 Kasım 2008, Mersin, Bildiri Kitabı, 227-253. http://www.tepav.org.tr/upload/files/1321362124-6.3.Bolgesel_Kalkinma_ve_ Yonetisim_Sempozyumu_Bildiri_Kitabi.pdf [08.01.2014].
- Orta Anadolu Kalkınma Ajansı, “TR 72 Bölgesi 2014-2023 Bölge Planı”,http://www.oran.org.tr/materyaller/Editor/document/PlanlamaBirimi/TR72_2014-2023_ BolgePlani.pdf Serhat Kalkınma Ajansı, “TRA2 Bölgesi (Ağrı, Ardahan, Iğdır ve Kars) 2014-2023 Bölge Planı”,
- http://www.serka.gov.tr/store/file/common/d195519db5158e516ec2d2874c6adaf3.pdf [12.09.2015].
- State Forests of New South Wales, “Regional Ecologically Sustainable Forest Management Plans”, http://www.epa.nsw.gov.au/resources/forestagreements/sthculthtgguide.pdf [10.10.2015].
- Şimşek, G. (2017). “Examining the Role of Cultural Landscape in Regional Development: DefiningCriteria and Looking at Ephesus”, ICONARP International Journal of Architecture and Planning 5(1): 42- 65.
- Pezzini, M. (2003). “Cultivating Regional Development: Main Trends and Policy Challenges in OECDRegions”, http://www.alternativasycapacidades.org/sites/default/files/biblioteca_file/Pezzini%20Mario. %20Cultivating%20regional%20development.pdf.
- Republic of Turkey Ministry of Public Works and Settlement, “T.C. Bayındırlık ve İskan BakanlığıBölgesel Eşitsizlik, Yerel Kalkınma ve Rekabet Edilebilir Kentler Komisyonu Raporu”, http://www.kentges.gov.tr/_dosyalar/sura_raporlari/kitap8.pdf, [11.08.2015].
- Republic of Turkey Ministry of Development, “Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi 2014-2023 ‘DahaDengeli, Topyekun Kalkınma’ Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü, Ağustos 2013,Taslak”, http://www.oka.org.tr/Documents/BolgeselGelismeUlusalStratejisi(2014-2023).pdf [11.08.2015].
- Tekeli, İ. (2011). Türkiye’de Bölgesel Eşitsizlik ve Bölge Planlama Yazıları (İkinci Basım), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
- Tekeli, İ. (2013). “Türkiye’de Bölge Planlamanın Öyküsü ve Beşeri Coğrafyayla İlişkisi Üzerine”, BeşeriCoğrafya Dergisi, 1 (1): 39-50. http://www.cd.org.tr/fc_images/file/ Beseri_Cografya_Dergisi/ Makale_IlhanTekeli.pdf [13.08.2015].
- Trakya Kalkınma Ajansı, “TR21 Trakya Bölgesi 2014-2023 Bölge Planı Taslağı”,
- http://www.trakyaka.org.tr/ uploads/docs/2014%20-%202023%20B%C3%96LGE%20 PLANI%20TASLA%C4%9EI%20BASKI.pdf] Erişim Tarihi [12.09.2015].
- Zafer Kalkınma Ajansı, “TR33 Bölgesi 2014-2023 Bölge Planı”, http://www.zafer.org.tr/jdownloads/ Planlar/Blge%20PlanlarAe/zeka-tr33-bolge-plani-2014-2023.pdf [12.09.2015].
