Gelibolu Mevlevîhanesi’nde Yetişen Sabir Parsa Ve Ahmed Celaleddin Dede’nin Türk Din Mûsikîsine Katkıları
Author :
Abstract
ÖZ Mevlâna’nın vermiş olduğu fikirler ve düşünceleri doğrultusunda Anadolu’da şekillenerek, Türk tarihinin en önemli kurumları haline gelen mevlevîhaneler, Türk toplumunu mevlevîlik tarikatı ile etkileyerek, şiirlerle mûsikîlerle ve çeşitli sanat dalları ile harmanlayıp, Osmanlı topraklarının her yöresinde asırlardır Türk kültürünün çok önemli merkezleri haline gelmiştir. Kültür tarihimizde, en müstesna yeri olan, arazi olarak Mevlevî dergâhları içinde en geniş yere sahip olan ve görkemli semâhanesiyle, eğittiği şâir, âlim, hattat ve mûsikîşinaslarla asitâne kabul edilen Gelibolu Mevlevîhanesi, bu merkezler arsında yerini almıştır. Makalenin konusunu, Gelibolu Mevlevîhanesi’nin ikinci şeyhi Sabir Parsa ve son şeyh olarak Galata Mevlevîhanesi’nde görev yapan Ahmed Celaleddin Dede oluşturuyor. Makalede Mevlevî kültürünün özelliklerini taşımış olan bu iki mûsikîşinas, Gelibolu’da Türk Mûsikîsine, edebi alanda Türk şiirine ve Türklerin örf, adet ve kültürüne yaptıkları katkılar, XIX.-XX. yüzyılın Türk tarihini ve mevlevîlik kültürünü açıklayan çok önemli bir kaynaktır. Yakın dönemdeki sosyal tarihimizi tanımak açısından, Ahmed Celaleddin Dede’nin yazmış olduğu Dîvanı, dönemin kültürel tarihini aydınlatan yönleriyle siyasal ve sosyal açıdan da büyük bir öneme sahiptir.
Keywords
Abstract
Having been expanded and developed throughout Anatolia in line with the doctrines of Mevlâna Jalal-ud Din Rûmi, the Mevlâna Lodges have not become the most important institutions of the Turkish history, but also the most significant centers of the Turkish Culture for centuries from the Ottoman Era, as they have affected the Turkish community by the Mevlevî Sect characterized with the poems, music and other artistic works. Among such centers take place the Gallipoli Mevlâna Lodge which is adopted as the Dervish Monastery with its most exceptional nature in our cultural history, which is characterized with its vast land and glorious Semâhane as well as the scholars, poets, calligraphers and musicians educated trained therein. In this context, this article focuses on Sabir Parsa, the second sheikh of the Gallipoli Dervish Lodge, and Ahmed Celaleddin Dede, the last sheikh of the Galata Mevlevî Lodge. These two musicians molded by the Mevlevî Culture are very important references enlightening the 19th – 20th century Mevlevî culture and history through their contributions to the Turkish poem, Turkish music and Turkish culture in Gallipoli. The Dewan of Ahmed Celaleddin Dede is also of high importance to discover our recent social history based on the then social, historical and cultural history.
Keywords
- Ak, A.Ş. (2017). Türk Din Mûsikîsi Cami ve Tekke Musikisi, Ankara: Akçağ Yayınlar 5.
- Ak, A.Ş. (2017). Türk Din Mûsikîsi Cami ve Tekke Musikisi, Ankara: Akçağ Yayınlar 5.
- Akdemir, L. (2012). Mevlevilikteki Çile Olgusunun Fizyolojik Ve Psikolojik Boyutları, Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, s. 5-6.
- Aksu, C. (2012). Katre-i Aşk, İstanbul: Mola Kitapevi, s. 10-85.
- Değirmençay, V. (2014). Sultan Veled’in Anadolu Selçuklu Devlet Adamları ve Diğer İleri Gelenleri Methi, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 52, s. 16-20.
- Demirarslan, D. (2014). Mekân Tasarım Özellikleri Açısından Gelibolu Mevlevihânesi, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, s. 43-67.
- Emecen, F. (1993). Gelibolu Mevlevîhanesi, TDV İslam Ansiklopedisi, (c. 14, s. 16). Eraydın, S. (1993). Çile, TDV İslam Ansiklopedisi, (c. 08, s. 316).
- Erdemir, A. (1999). Anadolu Sahası Mûsikîşinas Dîvan Şâirleri, Türk Sanatı ve Eğitimi Vakfı (TÜSAV) Yayınları:1,1. bs., s. 391, 392.
- Gölpınarlı, A. (1983). Mevlâna’dan Sonra Mevlevîlik, İstanbul, İnkılap Kitâbevi.
- Güray, C. (2010). Semâ’dan Semah’a Bir Sonsuz Devir, Türk Kültürü Ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 56, s. 133.
- Kara, M. (2006). Doğumunun 800. Yılında Mevlâna ve Mevlevîlik, T.C. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 15(1), s. 1-22.
- Kılınçarslan, H. (2006). Dede Efendi’nin Hüzzam Mevlevî Âyininin Makâm, Usûl Ve Ezgisel Yönden İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
- Koca, F. (2016). Amasya Mûsikî Cemiyeti Ve Büyükağa Medresesi’nin Amasya Dinî Mûsikîsine Katkısı, Amasya Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 3(6), s. 127-128.
- Kocaman, K. (2016). Tasavvufta İnsanın Eğitim Sürecinde Aşılması Gereken Engel: Dünya, İslâm Medeniyeti Araştırmaları Dergisi (İMAD), 1(4), s. 561-588.
- Özçelik, M. (2012). Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Mevlâna, Mevlevîler ve Mevlevîhaneler, Konya, Rûmi Yayınları 4.
- Şimşekler, N. (2012). Mevlâna'dan Mevlâ'ya Ulaşanlar (Yurtdışındaki Yabancı Mevleviler), Konya, 5.
- Taşkın, G. (2014). Kalkandelenli Mu'îdî'nin Gül ü Nevrûz'u, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 12, 177-190.
- Yazıcı, G. E. (2009). Gelibolu Mevlevîhanesi ve Gelibolu’da Mevlevîlik, Çanakkale: Çanakkale Kitaplığı Akademi Yayın 4, s. 39-49.
- Yazıcı, G. (2009). Gelibolu-Kahire-İstanbul Üçgeninde Bir Mevlevî Şeyhi ve Oğulları, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2, s. 207-222.
- Yazıcı, G. (2009). Galata Mevlevîhanesi Son Şeyhi Ahmed Celaleddin Dede’nin Mevlevîlik Tarihine Işık Tutan Şiirleri, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyât Fakültesi, İstem, 14, s. 479-494.
- Yazıcı, M. (2010). Gelibolu’da Mevlâna İzleri, Konya: Sümam Yayınları.
- Yılmaz, H.K. (1995). Âyin ve Semâ, Altınoluk Dergisi, 109, s. 32.
- Yoldaş, K. (2003). XVII. Yüzyıl Mevlevî Şâirlerinden Sabir Parsa, İstanbul: İlmi Araştırmalar, s. 125-134.
- Yüksel, T. (2001). Âyin-i Şerîflerde Son Yürük Semailerin Ezgisel ve Biçimsel Açıdan İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
