Author :
Abstract
IV. Mehmet Osmanlı tahtına geçen en genç padişahlarından biridir. Çocuk yaşta tahta geçmesi, devletin idaresini başta annesi olmak üzere devlet erkânın yönetmesi anlamına gelmekteydi. Babası Sultan İbrahim’den gerek hazine ve gerekse yönetim tarzı itibariyle sağlam bir devlet devralmadı. Henüz tahta geçtiği ay itibariyle, devletin nizamını sarsacak büyük bir isyanla karşı karşıya kaldı. Otuz dokuz yıl süren saltanatı süresince Anadolu içlerinde ve dışındaki topraklarda birçok isyanlar çıktı. Saltanat süresinde meydana gelen isyanların ikisi hariç diğerlerinin tamamı devlet kademesinde görev yapan vezir, paşa, yeniçeri, sipahi ayaklanması şeklinde askerî ayaklanmalardır. Bu ayaklanmaların genel karakterine baktığımızda da bulundukları makamlardan veyahut aldıkları paralardan memnuniyetsizliğin yattığını görmekteyiz. Gürcü Abdünnebi, Katırcıoğlu, Abaza Hasan Paşa, Çınar Vakası gibi isyanlar devleti sarsmış ve ayrıca saltanat içerisindeki hâkimiyet kavgalarını da gün yüzüne çıkartmış isyanlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Fakat devlet geleneği içerisinde, kadim uygulamalara göre yapılan hamlelerle bu isyanlar bertaraf edilmesine rağmen devlet, her defasında ciddi kayıplar yaşadı. Bu kayıpların başında belki de en önemlisi yetişmiş insan gücünün birtakım hırslarla yok edilmiş olması gelmektedir.
Keywords
Abstract
IV. Mehmet is one of the youngest sultans who ascend to the Ottoman throne. To ascend to the throne as a child meant that the administration of the state was done primarily by his mother and other governors of the state. His father did not take over a solid state both in terms of treasury and management style from Sultan Ibrahim. As of the month of its reign, He faced a major uprising that would undermine the state's order. During his reign over the last thirty-nine years, many riots emerged in the lands of Anatolia and outside of it. Except two of them, all of the rebellions that occurred during his sultanate period were the military uprisings in the form of the vizier, pasha, janissary, sipahi (knight who held a grant of land from the sultan in return for military service) uprising and all of them were working in the state level. When we look at the general character of these uprisings, we see that they are dissatisfied with their position of authority or the money they received. Rebellions such as Georgian Abdunnebi, Katircioglu, Abaza Hasan Pasha, and Incident of Cınar have shaken the state and also emerged as revolts which brought the fight of domination within the sultanate. The state suffered serious losses each time, despite the extermination of these riots with the moves made according to ancient practices and the state tradition. At the beginning of these losses, perhaps the most important thing is the fact that the trained human power has been destroyed by some ambitions.
Keywords
- Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekayiât, (Haz. Abdulkadir Özcan), Ankara 1995. Evliya Çelebi, Seyahatnâme, (Sad. Mümine Çevik), İstanbul 1984, C. V.
- İbn Hişam, es-Siretü’n-Nebeviyye, Kahire 1955, II.
- Mehmed Halife, Tarih-i Gılmânî, (ter. Kamil Su), Ankara 1986. Mustafa Naîmâ, Tarih-i Naîmâ, İstanbul 1280, I-VI.
- Akdağ, Mustafa, Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası, İstanbul 1995.
- Akgündüz, Ahmet, “Budin Eyaleti Kanunnameleri”, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlili, , İstanbul 1992, V.
- Aktepe, Münir, “Çınar Vak’ası”, DİA, İstanbul 1993, V.8, s.301-302. Arsel, İlhan, Anayasa Hukuku, İstanbul 1968.
- Aslantürk, Zeki, Naîma’ya Göre XVII. Yüzyıl Osmanlı Toplum Yapısı, İstanbul 1997
- Atalay, Arif, “İslam Ceza Hukuku Açısından İnsan Hakları ve Şiddet”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Konya 2016, sayı: 28, s.29-54.
- Bardakoğlu, Ali, “Eşkıya”, DİA, İstanbul 1995, XI, 463-466.Bardakoğlu, Ali, “Had”, DİA, İstanbul 1996, XIV, 547-551.Başoğlu, Tuncay, “Ta’zîr”, DİA, İstanbul 2011, 40, 198-202.
- Baysun, M. Cavid, “IV. Mehmed”, İA, İstanbul 1993, VII, 547-557.
- Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukukı İslamiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, İstanbul ty., III.Cevat Ali, el-Mufassal fî Târîhi’l-Arab Kable’l-İslam, Beyrut 1993, V. Çabuk, Vahid, Köprülüler, İstanbul 1988.
- Danişmend, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, İstanbul 1972, III. Davutoğlu, Ahmet, “Devlet”, DİA, İstanbul 1994, IX, 234-240.
- Demir, Halis, Devlet Gücünün Sınırlanması, İstanbul 2004.
- Demirci, Süleyman-Hasan Arslan, “Eşkiyalar Ve Osmanlı Devleti: Maraş Eyâleti Örneğinde DevletGörevlilerinin Eşkıyalık Faaliyetleri Ve Bunların Merkez-Taşra Yazışmalarındaki Yansımaları (1590-1750)”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2012/2, Sayı:16, s. 47-76. Erturhan, Sabri, İslam Ceza Hukukunda Suça İştirak, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Konya 1999.
- Faroqhi, Suraiya, Osmanlı Tarihi Nasıl İncelenir, (çev. Zeynep Altok), İstanbul 2001.
- Finkel, Caroline, Osmanlı, (çev. Zülal Kılıç), İstanbul 2007.
- Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi, (trc. Salih Tuğ), İstanbul 1990, I.Imber, Colin, “Osmanlı Hanedan Efsanesi”, Söğütten İstanbul’a, İstanbul 2000. İlgürel, Mücteba, “Abaza Hasan”, DİA, İstanbul 1988, C. I, s. 11.
- İlgürel, Mücteba, Abaza Hasan Paşa İsyanı, (Doçentlik Tezi), İÜEF, İstanbul 1976. İlgürel, Mücteba, “Celâlî İsyanları”, DİA, İstanbul 1993, VII, 252-257.
- Karagöz, Mehmet, “17. Asrın Sonunda Filibe Ve Çevresinde Eşkıyalık Hareketleri (1680-1700)”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Elazığ-2006, Cilt: 16, Sayı: 2 Sayfa: 373-402.
- Kazıcı, Ziya, İslam Medeniyeti ve Müesseseleri Tarihi, İstanbul 2003.
- Köroğlu, Mehmet, “İslam Hukukunda Ölüm Cezası Gerektiren Suçlar”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Erzurum 2015, Sayı: 43, s, 214-238.
- Maverdî, Ahkamu’s-Sultâniyye, (Çev. Ali Şafak), İstanbul 1976.
- Ögel, Bahaddin, Türk Kültürünün Gelişme Çağları, İstanbul 1988.
- Özgül, İbrahim, “Kara Çelebi-Zâde Abdülaziz Efendi’nin Tarihçiliği ile Devlet Adamlarına ve Olaylara Bakışı”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Mart 2018 22(1): 97-109.
- Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul 1993, I-III. Shaw, Stanford, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, İstanbul 1994, I.
- Şafak, Ali, “Bağy”, DİA, İstanbul 1991, IV, 451-452.
- Şahin, Gürsoy, “XVII. Yüzyılın Sonlarında Afyonkarahisâr’da Eşkıyalık Hareketleri”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Haziran 2003, C.V, Sayı:1, s.75-88.
- Taneri, Aydın, Türk Devlet Geleneği, İstanbul 1993.
- Teziç, Erdoğan, Anayasa Hukuku, İstanbul 1996.Uğur, Ahmet, Yavuz Sultan Selim, Kayseri 1989.
- Uğur, Ahmet, Osmanlı Siyasetnameleri, Kayseri 1992.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Ankara 1988, II-III, 297.Vehbe Zuhayli, el-Fıkhu’l-İslamî ve Edilletüh, Dımeşk 1989, VI.
- Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul 1979, C. IV.
