Author :
Abstract
Türk tarihinde 93 Harbi diye bilinen; 1877-1878 tarihli Osmanlı-Rus Savaşı’nın akabinde taraflarca imzalanan önce Ayastefanos sonra da Berlin Antlaşmalarının sonuçları Osmanlı Devleti açısından tam bir yıkım olmuş, büyük toprak kayıpları ve ağır tazminatlarla neticelenmiştir. Kaybedilen topraklarının önemli bir kısmı Elviye-i Selâse diye bilinen Kars-Ardahan-Batum ve çevresini kapsamaktadır. Aşağı yukarı kırk yıl sürecek olan esaret ve işgal karşısında bölge halkının direnişi ve örgütlenmesi I. Dünya Savaşıyla yeni bir safhaya geçmiş; “Şûrâ” tipi örgütlenmeyle işgallere ve Ermenilerin saldırılarına karşı mücadele edilmiştir. Elviye-i Selâse’de Rusların teşvik ve desteği ile bölgede Ermenilerin Müslüman ve Türklere karşı yıldırma plan ve programına karşı özellikle Azerbaycan Türklerinin destekleriyle güç kazanan bölge insanı önce Kars’ta Cenûb-i Garbî Kafkas Hükümeti’ni kurmuştur. Ancak bu oluşum İngilizlerin Kars’ı işgaliyle son bulmuştur. Bu gelişmeler üzerine Cenûb-i Garbî Kafkas Hükümeti’nin bir parçası olan Oltu’da yeni bir oluşuma ortam hazırlanmış; Oltu Şûrâ Hükümeti kurulmuştur. Bu oluşumda İngiliz ve Ermenilerce yok edilmek istenmişse de başarılı olamamışlar ancak bölge ahalisine büyük acılar yaşatmışlardır.
Keywords
Abstract
The results of Berlin Treaty and Treaty of San Stefano, which was concluded earlier, after 1877-1878 Ottoman-Russian war, also known as The ’93 war, was totally a devastation for Ottoman Empire; they resulted in critical territorial concessions and substantial amount of compensations. These territorial concessions mostly involved Kars-Ardahan- Batum and nearside, known as Elviye-i Selase. After First World War, the resistance and organisation of the local community agains the yoke, which would take approximately forty years, and invasion proceeded to another stage; Through Şüra, a type organisation, civilias fighted against invasions and attacks of Armenians. Local community, who strengthened thanks to the support of Azerbaijan Turks against intimidation plan and programme operated by Armenians with the help and support of Russians against Muslims and Turks in Eliviye-i Selase, firstly formed Cenub-i Garbi Kafkas Government in Kars. However, this government was overthrown by the British invasion, These issues paved way for formation of a new government in Oltu , part of Cenub-i Garbi Kafkas; Oltu Şüra Government was founded. The British and Armenians tried to overthrow this government, as well , but they failed; nevertheless, they tyrannized local community harshly.
Keywords
- Arşiv Belgelerine Göre Kafkaslar’da ve Anadolu’da Ermeni Mezâlimi -1919-, (1995), c. II, Ankara.
- Arşiv Belgelerine Göre Kafkaslar’da ve Anadolu’da Ermeni Mezâlimi -1920-1922-, (1998), c. IV, Ankara. Aslan, B. (2004). Erzurum’da Ermeni Olayları (1918-1920) (Hatıralar, Belgeler, Kazılar), Erzurum.
- Dayı, E. (1997). Evliye-i Selâse’de Milli Teşkilatlanma (Kars, Ardahan, Batum), Erzurum.
- Dilek, M. Sait Ali.( 2001). Rıza Ataman Bey, Cenub-i Garbi Kafkas Hükümeti Dahiliye Nazırı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum.
- Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, (1990), c.12, İstanbul.
- Ermeni Komitelerinin A’mal ve Harekat-ı İhtilaliyesi, İlân-ı Meşrutiyet’den Evvel ve Sonra, (1983), (Hz.) H. Erdoğan Cengiz, Ankara.
- Eyyüpoğlu, İ. (2003). Evliye-i Selase’de İdari Teşkilatlanma (1918-1921), (Yayınlanmamış Doktora Tezi),Gazigiray, A. Alper (1982). Osmanlılardan Günümüze Kadar Vesikalarla Ermeni Terörünün Kaynakları, İstanbul.
- Gökdemir, A. Ender (1989). Cenub-i Garbi Kafkas Hükümeti, Ankara.
- Kılıç, S.(1998). Türk Sovyet İlişkilerinin Doğuşu, Brest- Litovsk Barışı ve Müzakereleri ( 22 Aralık 1917- 3 Mart 1918), İstanbul.
- Kırzıoğlu, M.Fahrettin. (1960). Milli Mücadelede Kars, İstanbul.
- Kırzıoğlu, M.Fahrettin. (1976). Türk İnkılâp Tarihi Ders Notları (1975-1976), Erzurum.
- 34 Türk İstiklal Harbi. Doğu Cephesi (1919-1921). III. Ankara, 1965, s.120-130; Haşimoğlu, “Kurtuluş Savaşı Tarihimizde...”, s.19. 35 ATASE, A.1/4282, Kls.587, D.6-116. F.76; Türk İstiklal Harbi, (Doğu Cephesi), s.150-201.
- Küçükuğurlu, M. (2000). Cihangiroğlu İbrahim Bey, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi), Erzurum.
- Meray S. L. - Olcay, O. (1977). Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküş Belgeleri (Mondros Bırakışması, Sevr Antlaşması, İlgili Belgeler), Ankara.
- Oltu Şurâ Hükümeti’nin Ermeni Mücadelesi, Yasin Haşimoğlu’nun Hatıraları, (2005), (Hz.) Erdal Aydoğan, Önal, S. (1968). Milli Mücadele’de Oltu, Ankara.
- Sakarya, İ. (1984). Belgelerle Ermeni Sorunu,2.bs, Ankara.
- Türk İstiklal Harbi. Doğu Cephesi -1919-1921.(1965). III, Ankara. Makaleler
- Demirel, M. (1998). “İşgal Yıllarında Oltu”, Geçmişten Geleceğe Oltu ve Çevresi Sempozyumu (1-3 Temmuz 1998), Erzurum, 89-100.
- Haşimoğlu, M. (1959). “Bakü İslam Cemiyet-i Hayriyesi ve Oltu Milli İslam Komitesi”, Tarih Yolunda Erzurum, 4: 20.
- Haşimoğlu, M. (1960). “Oltu’nun Kurtuluşu”, Tarih Yolunda Erzurum”, 5-6:24.
- Kılıç, S. (1998). “İşgalten Kurtuluşa Oltu (1878-1920)”, Geçmişten Geleceğe Oltu ve Çevresi Sempozyumu (1-3 Temmuz 1998), Erzurum, 48-61.
- Önal, S. (1968-9) “Oltu’lu Yusuf Ziya Bey”, Türk kültürü, 70/ VI: 733-736.
