Author :
Abstract
Osmanlı tarihlerini anlatan birçok ana kaynak, olayları anlatırken konu ile ilgili ayet, hadis ve atasözlerine atıfta bulunurlar, cümlelerini bu yüce kaynaktan aldıkları büyük kelamlarla teyit etme yoluna giderler. Bu anlamda Kanunî Sultan Süleyman döneminin en önemli ana kaynaklarından biri sayılan Bostan Çelebi de eserinde aynı usulü takip etmiş, konuya uygun ayetleri büyük bir ustalıkla kullanan tarihçilerimizden biri olmuştur. Bostan Çelebi’nin bu eseri, Kanunî’nin tahta çıkışından 949 /1542 yılına kadar olan devrin olaylarını anlatır. Tarihçi Hammer'in başlıca kaynaklarından birisidir. Ancak, Hammer bu eserin yazarını Ferdi olarak gösterir. Daha sonra Alman müsteşriki Joseph von Karabacek, bu eserin Viyana'da bulunan tam nüshasının sonundaki kayda istinaden eserin yazarının, Kanunî'nin öldürttüğü oğlu şehzade Mustafa olabileceğini ileri sürmüştür. Bilinen dört nüshası ile yeni tespit ettiği diğer iki yazma nüshasını inceleyen Hüseyin Yurdaydın bu eserin, Ferdi’nin veya Şehzade Mustafa'nın telifi olmadığını onun, Kanunî devri kazaskerlerinden Bostan Çelebi tarafından yazılmış bulunduğunu ortaya koymuştur. Edebi bir üslupla yazılan eser, Kanunî’nin hocasının talebesi olması dolayısıyla sarayla ilgili olarak diğer kaynaklardan daha fazla bilgi vermektedir. Kanunî’nin tahta çıkışından itibaren döneminde meydana gelen olayları anlatırken konuya uygun gelen ayeti kerimeleri ustalıkla ve edebi bir şekilde kullanmıştır. El yazması olan bu eserin her sayfası 15 satırdan oluşmakta ve toplam 174 varaktır. Bu tebliğde Süleymaniye Ktp, Ayasofya Nr. 3317’de kayıtlı nüshası esas alınan Bostan Çelebi’nin eserinde yer verdiği ayetler tespit edilecek ve hangi ayeti hangi konu ile ilişkilendirdiği ortaya çıkarılacaktır
Keywords
Abstract
Several primary sources that narrate Ottoman history cite related Quran verses, hadith and proverbs, and employ holy remarks from these sacred sources to verify their remarks. In this sense, Bostan Çelebi, who is considered as one of the most significant sources of the period of Suleiman the Magnificent, employed the same method in his work, and became one of the historians who mastered the method of using related Quran verses in their works. Süleyman-nâme narrates the events beginning from Suleiman the Magnificent’s accession to the throne to 1542. It is one of the primary sources of Hammer, the historian, yet he registered the name of the writer as Ferdi. Later on, German orientalist Joseph von Karabacek asserted that it could have been written by Mustafa, the executed son of Suleiman the Magnificent, based on the note at the end of the complete version in Vienna. Hüseyin Yurdaydın, who examined the four previous versions together with the two new versions he located, found out that it was not written by Ferdi or the Sultan’s son Mustafa, but by Bostan Çelebi who was a high ranking official during the reign of Suleiman the Magnificent. Written with a literary style, Süleyman-name gives more detailed information about the royal palace since Bostan Çelebi was a pupil of Suleiman the Magnificent’s teacher. He masterfully used related Quran verses in a literary sense while he was narrating the events dating from Suleiman the Magnificent’s accession to the throne and afterwards. The handwritten manuscript has a total of 174 foils, each page containing 15 lines. In this report, it is aimed to ascertain the Quran verses in Bostan Çelebi’s manuscript, which is registered in Süleymaniye Library, Ayasofya Col. Nr. 3317, and, thereby, to find out all Quran verses he associated to every topic. Subsequently, using Quran verses in historiography will be discussed
Keywords
- AFYONCU, E. (2007). Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi, İstanbul.
- AFYONCU, E. (2007). Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi, İstanbul.
- AKBULUT U. (2007). “Kuruluş Dönemi Osmanlı Tarihçiliği ve Tarih Yazma Gerekçeleri”, Atatürk Üniversitesi, KKEFD/JOKKEF, Sayı 15.
- ALPER, K. (2014). “Türk Edebiyatında Süleyman-nâmeler” Turkish Studies, Volume 9/7 Summer, Ankara, s. 147-163
- ASRAR, A. (1972). Kanunî Devrinde Osmanlıların Dinî Siyaseti ve İslam Alemi, Büyük Kitaplık, İstanbul. AYKUT, N. (1992). “Bostan Çelebi”, DİA, İstanbul, c. 6, s. 308.
- CELÂL-ZÂDE, M. (1981). Tabakâtü’l-Memâlik ve Derecâtü’l-Mesâlik,, Haz. Petra Kappert, Wiesbaden.
- ÇAPA, M. (1195). “Kanunî’nin Hayatı ve Kişiliği”, Kanunî Sultan Süleyman Paneli, KATÜ Kanunî SultanSüleyman Uygulama ve Araştırma Merkezi, Genel yayın no:180, Uyg. Arş. Yayın No:1, Eylül, Trabzon. DANIŞMAN, Z. (1965). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, Yeni Matbaa, İstanbul.
- DANİŞMEND, İ. H. (1971). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, Türkiye Yayınevi, İstanbul.
- DİRİMTEKİN, F. (1956). “Belgrad’ın İki Kuşatması”, İstanbul Enstitüsü Dergisi, II, 1956, 51-86. EYYUBÎ, Menakıb-ı Sultan Süleyman, Süleymaniye Küt. Esad ef. Koll., No:2422.
- GİESE, F. (1992). Anonim Tevârih-i Âl-i Osman, Haz. Nihat Azamat, Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
- BABİNGER, F. (1992). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, Çev. Coşkun Üçok, Kültür Bakanlığı, Ankara. GELİBOLULU, M. Âlî. Künhü’l-Ahbar, Kayseri Raşid Ef. Küt. No:920.
- HASAN Bey-zâde, Tarih-i Hasan Bey-zâde, TSMK, Hazine koll. No. 1585. İPŞİRLİ, M. (1999). “Osmanlı Tarih Yazıcılığı”, Osmanlı, VIII.
- KEMAL PAŞA-ZÂDE, (1996). Tevarih-i Al-i Osman X. Defter, (Haz. Şefaettin Severcan), TTK, Ankara. LÜTFİ Paşa, (1341).Tevarih-i Al-i Osman, Matbaa-i Amire, Birinci Baskı, İstanbul.
- ÖZCAN, A. (2003). “Kanuni Sultan Süleyman Devri Tarih Yazıcılığı ve Literatürü”, Prof. Dr. Mübahat S. Kütükoğlu’na Armağan, İstanbul. s. 113-154.
- ÖZCAN, A. (2013). “Osmanlı Tarihçiliğine ve Tarih Kaynaklarına Genel Bir Bakış ”, FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 1 Bahar, s.271-293.
- PEÇEVİ, İ. E. (1981). Peçevi Tarihi, Haz. Bekir Sıtkı Baykal, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. PITERBERG, G. (2003). An Ottoman Tragedy History and Historiograpy at Play, London.
- SAVAŞ, A. İ. (2002). “Osmanlı Devleti ile Habsburg İmparatorluğu Arasındaki Diplomatik İlişkiler”, Türkler, Yeni Türkiye Yay., Cilt 9, Ankara, 555-566.
- SEVERCAN, Ş. (1996). Kemal Paşa-zâde, Tevarih-i Âl-i Osman X. Defter, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
- SEVERCAN, Ş. (1999). Osmanlı, “Süleyman-nâmeler”, Yayın Kurulu Başkanı: Halil İnalcık, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, Cilt, 8, sayfa, 301-317.
- SOLAK-ZÂDE, M. (1989). Solak-zâde Tarihi, (Haz. Vahid Çubuk), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- TABİB, R. (1993). Er-Risale El-Fethiyye Er-Rodosiyye Es-Süleymaniyye, Haz. Necati Avcı; Basılmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1993.
- TEKİNDAĞ, Ş. (1970) “Selim-nâmeler”, Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı 1.
- TEKİNDAĞ, Ş. (1971). “Osmanlı Tarih Yazıcılığı”, Belleten, Ankara, c.35. Tursun Bey. (1977). Tarih-i Ebu’l-Feth, Haz. Mertol Tulum, İstanbul.
- UĞUR, A. (1978). “Selim-nâmeler”, A.Ü.İ.F. Dergisi, c.XXII, Ankara.UZUNÇARŞILI, İ. H. (1998). Osmanlı Tarihi, TTK, c. 1-10, Ankara.
- UZUNDAL, E. (2013). “19 yüzyıl Tarih Yazıcılığı ve Ahmet Cevdet Paşa”, Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 2. YURDAYDIN, H. G. (1955). “Bostan’ın Süleyman-nâmesi”, Belleten, 74, 137-202.
- YURDAYDIN, H. G. (1961) Kânûni’nin Cülusu ve İlk Seferleri, AÜ, İlahiyat Fak. Yay., TTK, Ankara.
