Author :
Abstract
XVIII. asır, klâsik Türk edebiyatı için bir değişim dönemidir. Bu dönemde şiir, edebî ve estetik kabullerin asırlar boyunca gelenekselleşmiş bağlayıcılığından kurtulmaya başlar. Sosyal hayattan alınan ögeler, şiirde daha sık karşımıza çıkar. Klâsik Türk edebiyatı, XIX. asrın ilk yarısında da estetik ve edebî kabulleri itibariyle XVIII. asırdaki görüntüsünü korur. Mahallileşme üslubu, söyleyiş gücü açısından kısmen bayağılaşmaya, duygu derinliği ve hayal zenginliği bakımından eski gücünü yitirmeye başlasa da şiirde etkisini sürdürür. Günlük hayat sahneleri, âdet ve gelenekler, konuşma dili, argo, meslek jargonları, çeşitli özellikleri nedeniyle sosyal hayattan seçilen tipler şiirin içerisine girer. Bu dönemde, şairlerin mekân algısı da değişir. XVIII. ve XIX. asırlara kadar şair için âdeta çerçeve hükmünde olan mekân, artık tüm yönleriyle şiirde kendisine yer bulur. Şairler, Osmanlı kültür coğrafyasına ait şehir, ülke, akarsu, deniz isimlerini şiirlerinde anlatı ögesi olarak kullanırlar. Esad Muhlis Paşa, klâsik Türk edebiyatının son döneminde yetişmiş şairlerdendir. Şairin kaleme aldığı az sayıdaki şiirinde Osmanlı kültür coğrafyasından gelen ögeleri sıklıkla kullandığı görülür. Bu çalışmada, Esad Muhlis Paşa’nın şiirlerinde Osmanlı kültür coğrafyasına ait ögelerin edebî ve estetik açıdan nasıl kullanıldıkları incelenecektir.
Keywords
Abstract
The 18th century is a period of change for classical Turkish literature. In this period, poetry begins to get rid of the traditionalized binding of literary and aesthetic assumptions for centuries. The things that are taken out of social life come out more often in poetry. Classical Turkish literature preserves the appearance of the 18th century in terms of aesthetic and literary assumptions in the first half of the 19th century. The style of localization continues to be influenced by poetry even though it begins to lose its old strength in terms of depth of emotion and richness of imagination, partly from the point of view of utterance. Daily life stages, customs and customs, spoken language, slang, professional language, social dhakr because of their various characteristics are selected among the types of poetry. In this period, the perception of the poets also changes. 18. and 19. The space, which has been a rule for the poet until centuries, now finds itself in poetry in all its aspects. Poets use city, country, river, sea names belonging to Ottoman cultural geography as their narrative material in their poems. Esad Muhlis Pasha is a poet who has grown up in the last period of classical Turkish literature. It is seen that the poet has frequently used things from the Ottoman cultural geography in his few poems. In this study, it will be examined how the poetry of the Ottoman cultural geography in the poems of Esad Muhlis Pasha is used literally and aesthetically.
Keywords
- Ahmet Lutfî Efendi. (1999). Vak’anüvîs Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, (Haz.: Ahmet Hezarfen), (III), YKY,
- Ahmet Lutfî Efendi. (1999). Vak’anüvîs Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, (Haz.: Ahmet Hezarfen), (III), YKY, İstanbul.
- Avcı, C. (2004). “Mısır: Bizans Dönemi”, Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (XXIX): 557-559, İstanbul. Baykara, T. (2002). “Konya”, Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (XXVI): 182-187, İstanbul.
- Demirkent, I. (2001). “İstanbul”, Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (XXIII): 205-212, İstanbul.
- Doğaner, S. (2004). “Mısır: Fizikî ve Beşerî Coğrafya”, Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (XXIX): 553- 555, İstanbul.
- Ed-Dûrî, A. (1991). “Bağdat: Genel Bakış”, Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (IV): 425-433,İstanbul. Erdem, S. (1991). “Babil”, Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (IV): 392-395, İstanbul.
- Esad Muhlis Paşa. (1992). Divançe-i Esad Paşa, (Haz.: M. Sadi Çöğenli, Yakup Şafak, Recep Toparlı), Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Ofset Tesisleri, Erzurum.
- Es-Seyyid S. M. (2004). “Mısır: Osmanlı Dönemi”, Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (XXIX): 563-569,Görgün, H. (2004). “Mısır: Başlangıçtan Bizans Dönemine Kadar”, Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (XXIX): 555-557, İstanbul.
- Halaçoğlu, Y. (1991). “Bağdat: Osmanlı Dönemi”, Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (IV): 433-437, Meydan Larousse. (1971), (VII): 288, İstanbul.
- Meydan Larousse. (1971), (VI): 774, İstanbul.
- Ayaş Kaymakamlığı, http://www.ayas.gov.tr/ayas-tarihcesi. (14.10.2017).
- Hürel, H. (2008). İstanbul’un Alfabetik Öyküsü, İkarus Yayın Grubu, İstanbul.
- Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli. (2006). (Haz.: Hayrettin Karaman-Ali Özek-İbrahim Kâfi Dönmez- Mustafa Çağırıcı, Sadrettin Gümüş, Ali Turgut). 3. b., Diyânet Vakfı Neşriyât, Ankara.
- Kutsal Kitap. (2009). Yeni Yaşam Yayınları, İstanbul.
- Küçük, C. (1995). “Erzurum”, Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (XI): 321-329, İstanbul.
- Masters, B. (1997). “Halep: Osmanlı Dönemi”, Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (XV): 244-247, Mete, Z. (2004). Menteşe. DİA. c. 29. İstanbul: Diyânet Vakfı Neşriyât. 150-152.
- Mete, Z. (2005). Muğla. DİA. c. 30. İstanbul: Diyânet Vakfı Neşriyât. 377-381.Oflaz, M. (2007). Niğde. DİA. c. 33. İstanbul: Diyânet Vakfı Neşriyât. 92-95.
- Özaydın, A. (1991). “Bağdat: Kültür ve Medeniyet”, Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (IV): 437-441,Özgül, M. K. (2006). Divan Yolundan Pera’ya Selâmetle (Modern Türk Şiirine Doğru), Hece Yayınları, Ankara.
- Pala, İ. (2007). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, 15. b., Kapı Yayınları, İstanbul.
- Pekolcay, N. (1993). “Ayaşlı Esad Muhlis Paşa ve Divanı’nın Hususiyetleri”, Tarihte-Günümüzde Ayaş ve Bünyamin Ayaşî Sempozyumu, Ayaş Belediyesi Yayınları, 2-4.07.1993, 165-176, Ankara.
- Subaşı, M. H. (1993). “Ayaşlı Esad Muhlis, Sadullah ve Kemal Paşaların Hattatlığı ve Sanat Değeri”,Tarihte-Günümüzde Ayaş ve Bünyamin Ayaşî Sempozyumu, 2-4.07.1993, Ayaş Belediyesi Yayınları, 177- 183, Ankara.
- Şahin K.-Subaşı, M. H. (1995). “Esad Muhlis Paşa”, Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (XI): 350, İstanbul. Şemseddin Sami. (1996). Kâmûs-ı A’lâm, (II), Kaşgâr Neşriyât, Ankara.
- Şentürk, A. A. (2017). Osmanlı Şiiri Kılavuzu, (I-II), Osedam Yayınları, İstanbul.
- Şentürk, A. A.- Kartal, A. (2013). Eski Türk Edebiyatı Tarihi, 7. b., Dergâh Yayınları, İstanbul. Tuğlacı, P. (1971). Okyanus Türkçe Sözlük, (I), Pars Yayınevi, İstanbul.
- Tuncel, M., (1993). “Çanakkale Boğazı”, Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (VIII): 199-203, c. 8. İstanbul. Yazıcı, T. (1997). “Halep”, Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (XV): 239-244, İstanbul.
- Yıldız, K. (2010). “Sanatkâr Bir Devlet Adamından Geriye Kalanlar: Esad Muhlis Paşa’nın Terekesi”. Yavuz Argıt Armağanı, (Haz.: Mustafa Birol Ülker). ss. 209-264, TDV Yayınları, İstanbul.
