ŞÂH VELÎ AYINTÂBÎ’NİN “BİKRU’L-VAKT FÎ MA’RİFETİ SÜLÛKİ İBNİ’L-VAKT VE EBİ’L-VAKT” ADLI RİSALESİ VE KALBİN MAKAMLARI
Author :
Abstract
XVI. yüzyıl Halvetiyye tarîkatı şeyhlerinden Şâh Velî Ayıntâbî’ye ait “Bikru’l-Vakt fî Ma’rifeti Sülûki İbni’l-Vakt ve Ebi’l-Vakt” isimli risale, İnşirâh Suresi’nin işarî tefsiridir. Risalede âyetler, yedi makam olarak ibnü’l-vakt ve ebu’l-vakt terimleri ile açıklanmıştır. Sâlikin mânevi yolculuğunun, vakit kavramıyla izah edildiği risâlede insanın sadr, kalp, ruh, sır, sırr-ı sır, sırr-ı hafî ve sırr-ı ahfâ makamlarından bahsedilmiştir. İslam’ın merkezi olan sadr, imanın ve mârifetin kaynağı olarak görülen kalp, kötü işlerden temizlendiği takdirde Allah’ın tecellilerine mazhar olacağı belirtilmiştir. Bu sebeple Şâh Velî, risâlede kalbin makamlarını oldukça özgün bir biçimde ve önemle ele almıştır.
Makale bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında müellifin tanınması amacıyla hayatı hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Birinci bölümde risâlenin tanıtımı, konusu ve yazılma sebebi anlatılmış, ikinci bölümde risâlenin metni Arapça’dan Türkçe’ye tercüme edilmiştir. Üçüncü bölümde ise risâlenin ana konusu olan İnşirah Sûresi’nin işarî yorumu ve kalbin yedi makamı ele alınmıştır. Bu bölümde Şâh Velî’nin görüşleri diğer sûfîlerle kıyaslanarak değerlendirilmiştir.
Keywords
Abstract
“Bikru'l-Vakt fî Ma’rifeti Sülûki Ibni'l-Vakt and Ebi'l-Vakt” named treatise (risala) of Shah Veli Ayintabi from shaikhs of the XVI. century Halvetiyye order, is the explanatory commentary of the Surah of Inşirah. The verses of surah are explained by the terms ibnü'l-vakt and ebu'l-vakt as seven maqam in treatise. The person’s sadr, the heart (kalp), the soul (ruh), the secret (sır), the secret of secret (sırr-ı sır), the secret of more secret (sırr-ı hafi), the secret of most secret (sırr-ı ahfa) maqams are mentioned in the treatise of the spiritual journey of traveler (salik) which is explained with the concept of time (vakt). The sadr, the center of Islam, the heart, which is to be the source of faith and marifat, and if the heart is cleansed from evil, it will be a source of God's observations. For this reason, Shah Veli, in treatise, has dealt with the maqams of heart in a very original way and with great emphasis.
The article consists of an introduction and three chapters. In the introduction, brief information was given about his life in order to recognize the author. In the first part, the introduction of the treatise, the reason of the writing and the subject of the treatise is explained. In the second chapter, the text of the treatise is translated from Arabic into Turkish. In the third chapter, the commentary of the Insirah Sura, which is the main subject of the treatise, and the seven maqams of the heart were discussed. In this section, the views of Shah Veli are evaluated as compared with the other sufis.
Keywords
- (2017). Kur’ân-ı Kerîm ve Türkçe Tercümesi (trc.: Dilaver Gürer-Hayrullah Sofuoğlu), İstanbul.
- (2017). Kur’ân-ı Kerîm ve Türkçe Tercümesi (trc.: Dilaver Gürer-Hayrullah Sofuoğlu), İstanbul. Abdülkerîm el-Cîlî. (1998). İnsân-ı Kâmil (trc.: Abdülaziz Mecdi Tolun), İstanbul.
- Afîfî, E. (2004). Tasavvuf İslâm’da Manevî Hayat, İstanbul.
- Bağdatlı, İ. (1955). Hediyyetü’l-Ârifîn Esmâi’l-Müellifîn ve Âsâru’l-Musannifîn (haz. Mahmud Kemal İnal- Avni Aktunç), İstanbul, c. I-II.
- Bardakçı, M. (2016). Doğuştan Günümüze Tasavvuf ve Tarikatlar, İstanbul. Bursalı, M. (1333). Osmanlı Müellifleri, İstanbul, c. I.
- Çavuşoğlu, R. (2016). Gaziantepli Bir Halvetî Şeyhi Şâh Velî Ayıntâbî ve Risâletü’l-Bedriyye’si, İstanbul.
- -------- (2014). “Şâh Velî Ayıntabî ve ‘Işk Elinden’ Redifli Kasîdesi”, JIRS: Journal of Intercultural and Religious Studies, 6: 61-84.
- -------- (2017). “Şâh Velî Ayıntâbî’nin el-Kevâkibü’l-Muzî’e fi’t-Tarîkati’l-Muhammediyye Adlı Risâlesi ve Tahlili: Üç Hadis Üç Hakikat”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 21(1): 355-392.
- Çağrıcı, M. (2009). “Sır”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, (37): 113-115, İstanbul.
- Çelik, İ. (2009). “Tasavvuf Terminolojisinde Letâif-i Ruhaniyye”, Marife: Dini Araştırmalar Dergisi [Bilimsel Birikim], 9(2): 83-116.
- Dartma, B. (2012). “Te’vilâtu Cemâl el- Halveti min Sûreti’l-Fâtiha ve’d-Dûha ilâ Sûreti’n-Nas”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 13(30): 87-135.
- Frager, R. (2004). Kalp Nefs ve Ruh (çev.: İbrahim Kapaklıkaya), İstanbul.
- Furat, A. (1978). “Abu’l-Huseyn an-Nuri ve Makamat al-Kulub Adlı Risâlesi”, İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, 7(1-2): 339-356.
- Gazzâlî, M. (1998). İhyâü Ulûmi’d-Dîn (çev.: Sıtkı Gülle), İstanbul.
- Gümüşhânevî, A. (1998). Câmiu’l-Usûl (nşr.: Edîb Nasrüddin), Beyrut, c. I.
- Gür, S. (2016). “Cemâl-i Halvetî el-Aksarâyî’nin ‘Envâru’l-Kulûb/el-Merâtib mine’t-Te’vîlâti’l-Kur’aniyye’Adlı Eseri”, I. Uluslararası Aksaray Sempozyumu, 27-29 Ekim 2016, (ed. Mehmet Sami Yıldız vd.), 852- 869, Aksaray.
- Gürer, B. (2017). Gönül Gözüyle Kur’ân İbn Atâ Tefsiri (ed.: Hamide Ulupınar), İstanbul.Hucvirî, A. (1999). Keşfü’l-Mahcûb Hakikat Bilgisi (haz.: Süleyman Uludağ), İstanbul.
- İbn Arabî, M. (1992). et-Tedbîrâtü’l-İlâhiyye fî Islâh-ı Memleketi’l-İnsâniyye (trc. ve şrh.: Ahmed Avni Konuk, haz.: Mustafa Tahralı), İstanbul.
- İbn Manzûr, M. (2010). Lisânü'l-Arab, Beyrut, c. 4.
- İsfahânî, H. (2012). Müfredât Kur’ân Kavramları Sözlüğü (çev.: Yusuf Türker), İstanbul. Kâşânî, A. (2015). Tasavvuf Sözlüğü (çev.: Ekrem Demirli), İstanbul.
- Kuşeyrî, A. (2013). Letâifü’l-İşârât (trc.: Mehmet Yalar), İstanbul, c. 6.
- Kübrâ, N. (1980). Tasavvufi Hayat (Usûlu Aşere Risale ile’l-Hâim Fevaihu’l-Cemal) (haz.: Mustafa Kara), İstanbul.
- Ögke, A. (2001). Ahmed Şemseddîn-i Marmarâvî Hayatı, Eserleri, Görüşleri, İstanbul.
- Öztürk, A. (2003). “ XVI. Yüzyıl Halvetî Şiirinde Din ve Tasavvuf”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Sağır, C. (2017). “Şah Velî Ayıntâbî’nin Atvâr-ı Seb’a Risalesi (Metin-Tahlil)”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum.
- Sirhindî, A. (1979). Mektûbât (trc.: H. Hilmi Işık), İstanbul. Süreyya, M. (1308). Sicill-i Osmanî, İstanbul, c. IV.
- Şihâbüddîn S. (1995). Nur Heykelleri (çev. Saffet Yetkin), İstanbul.
- Şâh Velî Ayıntâbî, Bikru’l-Vakt fî Ma’rifeti Sülûki İbni’l-Vakt ve Ebi’l-Vakt, Tokyo Üniversitesi ktp.,demirbaş no: 071105, Kaynak: http://www. al-mostafa.info/data/arabic/ Bikru’l-Vakt, (Erişim Tarihi: 20 Aralık 2017).
- -------- er-Risâletü'l-Bedriyye, Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya Bölümü, no: 2022/2. Şemseddin Sâmî. (2004). Kâmûs-ı Türkî, Çağrı, İstanbul.
- Tayşî, Mehmet Serhan, “Cemâl-i Halvetî”, DİA, 1993, c. 7, s. 302-303.
- Tirmizî, H. (2009). Beyânü'l-Fark Beyne’s-Sadr ve'l-Kalb ve'l-Fu'âd ve'l-Lüb (nşr.: Yûsuf Velîd Mer‘î), Ürdün.
- Tosun, N. (2009). “Sır”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, (37): 115-116, İstanbul.Türer, O. (2003). “Letâif-i Hamse”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, (27): 143.
- Tüsterî, S. (2007). Tefsîru’t-Tüsterî (tah. Muhammed Bâsil Uyûn es-Sûd), Beyrut. Uludağ, S. (2001). “Kalb”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, (24): 229-232.
- -------- (2016). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul.
- Vassâf, H. (2006). Sefîne-i Evliyâ (haz. Ali Yılmaz-Mehmet Akkuş), Sehâ, İstanbul. Yavuz, Y. (2008). “Ruh”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, (35): 187-192.
