Author :
Abstract
Azerbaycan edebiyatında eleştirel realizmin önemli isimlerinden biri olan Neriman Nerimanov (1870-1925) eserlerinde toplumsal sorunlara dikkati çekmiştir. Toplumun gelişmesine mani olan cehaleti, eğitimsizliği, kadın hukuksuzluğunu, din ve inanç istismarını eleştiri merkezine almış; Müslümanlar arasındaki din ve mezhep kaynaklı tefrikayı eleştirerek, ayrışmalara çözüm bulma amacının yanı sıra toplumda bir arada yaşamakta olan farklı milletlere mensup cemiyetler arasında dinsel ve kültürel farklılıklardan kaynaklanan sorunları da sayfalarına taşımıştır. Yazarın “Bahadır ve Sona” (1899-1900) adlı eseri Kafkasya bölgesinde bir arada yaşayan Türk ve Ermeni toplumlarının gelenek, görenek ve zihniyetlerine yönelik tespitler ve eleştiriler içermesi bakımından önem taşımaktadır. Eser, toplumlar arasındaki kültür farklılıklarının ve bu farklılıklardan kaynaklanan çatışmaların çoğu zaman telafi edilemez vahim hadiselere yol açmasına emsal teşkil eder özelliktedir. “Bahadır ve Sona” Azerbaycan edebiyatında povest türünün güzel bir örneğidir. Türk genci Bahadır ile Ermeni kızı Sona arasındaki duygusal yakınlaşmayı dramatize eder. Mensup oldukları toplumlar, onların bir araya gelmelerine izin vermeyecek mahiyettedir. Yazarın karakterleri Türk ve Ermeni kimliği altında kurgulaması, bu toplumlardaki öteki ve yabancı kavramlarının tariflendirilmesinde kendisine oldukça uygun bir zemin hazırlamıştır. Nerimanov, iki toplumun da millet ve din ayrımına dayalı keskin çizgilerine vurgu yapmıştır. Eğitimsizlikten ve cehaletten kaynaklanan fanatizmi eleştirmiş, aynı zamanda eğitim ve bilinç düzeyindeki uyumlu orantıyı işaret ederek toplumların inkişafında eğitimin önemini ve rolünü belirlemeye çalışmıştır. Bu makalede Neriman Nerimanov’un “Bahadır ve Sona” povestini temel almakla birlikte, Türk ve Ermeni toplumlarıyla ilgili başka eserlere de gönderme yaparak, bu iki toplum arasındaki kültür çatışmasına yol açan unsurları çözüm önerileriyle birlikte irdelemek ve sonuçlarını ortaya koymak amaçlanmıştır.
Keywords
Abstract
Neriman Nerimanov (1870-1925), one of the important names of critical realism in Azerbaijani literature, attracted attention to social problems on his works. The base of his criticism is the ignorance, the lack of education, the women's lawlessness, the abuse of religion and belief which are the obstacles to the development of the society, by means of criticize the separation arose from religion and sectarian among Muslims, beside the purpose of solving the separation he has also brought the problems that arise from religious and cultural differences among societies from different nations living together to his pages. His book entitled "Bahadır ve Sona" (1899-1900) is important in terms of the inclusion criticisms and determinations of the traditions and mentalities of Turkish and Armenian communities living together in the Caucasus region. The work is an example of the cultural differences between societies and the conflicts arose from these differences often leading to irrecoverable grave incidents. "Bahadır and Sona" is a good example of the povest type in Azerbaijani literature. It dramatizes the emotional intimacy between the Turkish young Bahadır and the Armenian girl Sona. The nature of the socities that they belong to will not allow them to come together. The fact that editing of the characters as Turkish and Armenian identity provides to the author suitable ground for describing the concepts of other and foreign in these societies. Nerimanov emphasized the sharp lines of both communities based on the distinction of nation and religion. He criticized fanaticism caused by illiteracy and ignorance and tried to determine the importance and role of education in the development of societies by pointing at coherent proportion of education and awareness. In this article along with the base of Neriman Nerimanov’s provest “Bahadır ve Sona” it is aimed to examine the elements that caused culturel conflict between Turkish and Armenian societies with solution proposals and to set forth its results, by referring to the other works related to these two communities.
Keywords
- Adıgüzel, H. (2004). Neriman Nerimanov, Hayatı ve Mücadelesi, İleri Yay., İstanbul.
- Adıgüzel, H. (2004). Neriman Nerimanov, Hayatı ve Mücadelesi, İleri Yay., İstanbul. Ahmedov, T. (2004). N. Nerimanov: Seçilmiş Eserleri, Lider Neşriyyat, Bakı.
- Akın, Ü. (2015). “Azerbaycan Edebiyatı Realist Roman Yazarlarından Neriman Nerimanov’un “Dinî-MillîAyrımcılığa Bir Başkaldırı Romanı: Bahadır ve Sona”, Kafkas Üniversitesi Uluslararası Sempozyum“Azerbaycanşinaslık: Geçmişi, Bugünü ve Geleceği” (Dil, Folklor, Edebiyat, Sanat, Tarih), 21-23 Ekim 2015, Kars: Bildiriler Kitabı (ss. 366-378).
- Aliyeva, G. (2005). SSCB Döneminde Azerbaycan’da Dil Plânlaması, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi SBE, Ankara.
- Atay, A. (2016). “Edebiyat, Toplum, İdeoloji Etkileşimlerinde Tepkisel Süreç Ve Azerbaycan Örneği”, BartınÜniversitesi Uluslararası Edebiyat ve Toplum Sempozyumu, 28‐30 Nisan 2016 Bartın: Bildiriler Kitabı 2. Cilt, (ss. 161-170).
- Bozkuş Deveci, Y. (2006). “Ermenistan’ın Demografik Yapısı ve Ermenistan’da Azınlıklar”, Ermeni Araştırmaları, S. 23-24.
- http://turksandarmenians.marmara.edu.tr/tr/ermenistan-tarih-ders-kitaplarinda-turk-ermeni-iliskilerinin- sunulmasi/#_ftnref1 (Erişim Tarihi: 10 Eylül 2017).
- http://turksandarmenians.marmara.edu.tr/tr/ermenilerin-gozuyle-tehcir-sovyet-ve-sovyet-sonrasi-turk- ermeni-iliskileri/ (Erişim Tarihi: 10 Eylül 2017).
- Deveci, Y. (2006). Zaven Biberyan’ın “Yalnızlar” Adlı Romanıyla Barbara Frischmuth’un “Pembe Ve Avrupalılar” Adlı Romanında Türk İmgesi, Ankara Üniversitesi SBE, Yüksek Lisans Tezi.
- Erol, A. (2016). “Toplumsal Duyguların Şekillenmesinde Edebiyat ve Müzik İlişkisi”, Bartın ÜniversitesiUluslararası Edebiyat ve Toplum Sempozyumu, 28‐30 Nisan 2016 Bartın: Bildiriler Kitabı 2. Cilt, (ss. 533-Eryılmaz, D. (2011a). “Ermeni Literatüründe Anıların Niteliği ve Yazılış Amaçları”, Ermeni Araştırmaları, S. 39, (ss. 187-212).
- Eryılmaz, D. (2011b). “Bir Ermeni Yazarın Kaleminden Gümrü’de Gelenekler ve Türk-Ermeni Ortak Yaşamı:Mıgırdiç Armen’in Hegnar Çeşmesi Adlı Romanı”, Güney Kafkasya Halkları Dil-Tarih-Kültür İlişkileri Uluslararası Bilgi Şöleni –Bildiriler-, (ss. 127-138), Ordu Üniversitesi SBE Yayını, Ordu.
- Gasımzade, G. (1956). Azerbaycan Edebiyyatında Halglar Dostluğu, ASSR Elmler Akademiyası Neşriyyatı, Bakı.
- Karaca, B. (2003). “Ermeni Kültüründeki Üç Tabudan Birisi: Ermeni Dili”, Ermeni Araştırmaları: 1. Türkiye Kongresi Bildirileri, C. 3, Ankara.
- Hesenzade, T. (Tertipleyen). (1996). Molla Nesreddin, cilt I (1906-1907), Sayı 14, Azerneşr, Bakı.
- Morkoç, A. (2016). “Mevlüt Süleymanlı’nın ‘Ermeni Adındaki Harfler’ Romanı ve Tarihi Gerçekler”, Journal of Human Sciences, 13(3), (ss. 5290-5303).
- Musaev, G. (Tertibatçısı). (1956). Neriman Nerimanov, Eserleri, ADN, Bakı.
- Penah, G. (2014). Cefer Xendanın Azerbaycan Edebiyyatına Dair Tedqiqatlarının Seciyyevi Xususiyyetleri, UniPrint, Bakı.
- Perinçek, M. “İki Gürcü Siyasetçinin Ermeniler ve Taşnaklara Bakışı”,http://turksandarmenians.marmara.edu.tr/tr/iki-gurcu-siyasetcinin-ermeniler-ve-tasnaklara-bakisi/ (Erişim Tarihi: 10 Eylül 2017).
- Savaşkan, V. (2015). “Azerbaycan’da Ana Dilinin Öğretilmesine Yönelik Yazılmış İlk Ders Kitapları”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 53, (ss. 201-214), Erzurum.
- Sertçelik, S. (2009). Rus ve Ermeni Kaynakları Işığında Ermeni Sorununun Ortaya Çıkış Süreci: 1678-1914, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yay. No: 131, Ankara.
- Uygur, E. (2007). “Azerbaycan Edebiyatında Türk-Ermeni İlişkileri” (Poster Bildiri), I. Uluslararası TürkDünyası Kültür Kurultayı, 09-15 Nisan, İzmir, 2006 (Düzenleyen: Ege Üniversitesi, Türk DünyasıAraştırmaları Enstitüsü). I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı Bildiri Kitabı V, s. 2239-2244, Lazer Ofset, Ankara.
- Uygur, F. (2016). “Osmanlı Devleti’nde Ermeni Nüfusu ve Fransız-Ermeni İttifakı Üzerine Bir Araştırma”, Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 35, S. 60, (ss.175-194), Eylül.
- Xan (Ebilov), A. (Yayına Hazırlayan). (2010). Neriman Nerimanov Bahadır ve Sona, YYSQ Milli Virtual Kitabxana, Bakı.
