Author :
Abstract
Hediyeleşme, Osmanlı’dan önceki Türk-İslam devletlerinde, Çin ve Bizans kültüründe ve Orta Doğu devlet geleneklerinde yer alan önemli bir olgudur. Bu çalışmada başlangıçtan itibaren geleneksel bir uygulama olarak karşımıza çıkan hediyeleşmenin XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti ile Avusturya (XVI. yüzyıl sonlarıyla XVIII. yüzyılda Habsburg hanedanından gelmiş olan Alman imparatorlar tahttadır) ilişkilerindeki durumu ve önemi ele alınacaktır. Osmanlı Devleti’nde önceleri geleneksel uygulamaların bir tezahürü olarak alınıp verilen hediye ve hediyeleşme; XVII. yüzyılda değişen ve gelişen sosyal ve ekonomik şartlar neticesinde çeşitlenerek merasimlerin önemli bir unsuru haline gelmiştir. Hükümdarlar arasındaki hediyeleşme bu dönemde siyasal, sosyal, kültürel, psikolojik ve ekonomik işlevleri olan bir etkinliktir. Bu bakımından siyasi iktidarın başvurduğu bir araç olarak ön plana çıkmış ve merkezî otoritenin bir güç unsuru olarak kullanılmıştır. Hediyeleşme, hâkimiyeti tesis eden yönünün yanı sıra, iktisadî ya da barış ve tehdit unsuru gibi birçok açıdan da ele alınabilir. Bu çalışmada esas olarak XVII. yüzyılda Osmanlı ve Avusturya ilişkileri çerçevesinde diplomatik ilişkilerde araç olarak hediye, hediyeleşmenin işlevselliği ve amacı üzerinde durulmuştur. Bunun için konu ile ilgili araştırma ve inceleme eserler, Avusturyalı ve diğer yabancı diplomatların gözlemlerini ortaya koyan eserler ve Osmanlı arşiv belgeleri kullanılarak bir değerlendirme yapılmaya çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
Receiving and giving gift is an important fact included in the customs of the Turkish-Islamic states, China and Byzantium cultures and Middle-East states before Ottoman. In this study, the status and importance of receiving and giving gift that we confronted as a traditional application from the beginning in the relationships of Ottoman State and Austria (late in 16th Century and in 18th Century, German emperors coming from Habsburg dynasty are on the throne) in the 17th Century will be discussed. Gift that is received and given as an appearance of the traditional applications in the beginning in the Ottoman Empire became an importance factor of the ceremonies by being varied as a result of the developing social and economic conditions in the 17th Century. This giving and receiving gift among the rulers is an activity that has political, social, cultural, psychological and economic functions in this era. From this point of view it came into prominence as an instrument applied by the political power and used as a power factor of the central authority. Giving and receiving gift can be discussed from many aspects such as economic or peace and threat risk along with its aspect that establishes authority. In this study mainly the gift as means in the diplomatic relationships within the framework of the Ottoman and Austrian relationships in 17th Century, the functionality and purpose of giving and receiving gift were emphasized. Therefore it was tried to carry out an evaluation by using the research and review works related to the subject, works that present the observations of Austrian and foreign diplomats and the Ottoman archive documents.
Keywords
- And, M. (1970). “XVI. Yüzyılda Elçilikler ve Elçiler”, Hayat Tarih Mecmuası, (3):22-24, İstanbul.
- Arslan, M. (1999). Türk Ebebiyatında Manzum Surnameler (Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay., Ankara.
- Beydilli, K. (1991). “Avusturya-Tarih”, DİA, (IV): 174-177, İstanbul.
- Busbecq, O. G. (2005). Türk Mektupları, (çev. Derin Türkömer), Doğan Kitap, İstanbul.
- Dernschwam, H. (1992). İstanbul ve Anadolu’ya Seyahat Günlüğü (1494-1568), (çev. Yaşar Önen), Ankara.Evliyâ Çelebi. (b. Derviş MehmedZıllî) 2003. Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, VII, (hzl. Seyit Ali Kahraman vd.), Yapı Kredi Yay., İstanbul.
- Gerlach, S. (2010). Türkiye Günlüğü, I, (çev. Türkis Noyan), Kitap Yayınevi, İstanbul.
- Hammer, J. V. (1947). Osmanlı Devleti Tarihi, XI, (1066-1086/1656-1676), XI, (Çeviri ve notlar: Mehmet Atâ), İstanbul.
- Hezarfen Hüseyin Efendi. (1998). Telhîsü’l-Beyân Fî Kavânîn-i Âl-i Osmân, (hzl. Sevim İlgürel), TTK Yay., Ankara.
- Hitzel, F. (2010). “Diplomatik Armağanlar: Osmanlı İmparatorluğu İle Batı Avrupa Ülkeleri Arasında ModernÇağda Yapılan Kültürel Değiş-Tokuş”, Harp ve Sulh-Avrupa ve Osmanlılar, (ed. DejanirahCouto), (çev. Şirin Tekeli), Kitap Yayınevi, 243-257, İstanbul.
- İpşirli, M. (1994). “Kavânin-i Osmâni ve Râbıta-i Âsitâne”, Tarih Enstitüsü Dergisi, (14):9-35, İstanbul.Jorga, N. (2005). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, III, (çev. Nilüfer Epçeli), Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
- Kâtip Çelebi. (2007) Fezleketü’t-Tevarih I-III, Tahlil ve Metin, (hzl. Zeynep Aycibin), Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
- Kılıç-Schubel, N. (1999), “XVI. Yüzyıl Avrasya Dünyasında Bölgesel Birlik ve Çeşitlilik Osmanlı, Özbek, Safevî ve Hind-Babürlü İmparatorlukları”, Osmanlı, ( I):431-451, İstanbul.
- Kodaman, T.- Akçay, E. Y. (2010). “Kuruluştan Yıkılışa Kadar Osmanlı Diplomasisi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (22):75-92, Isparta.
- Kurtaran, U. (2009). Osmanlı Avusturya Diplomatik İlişkileri (1526-1791), Kahramanmaraş.
- Kurz, O. (2005). Sultan İçin Bir Saat, Sultan İçin Bir Saat-Yakın Doğu’da Avrupa Saat ve Saatçileri, (çev. Ali Özdamar), Kitap Yayınevi, İstanbul.
- Kütükoğlu, M. S. (1989). “XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Fevkalade Elçilerin Ağırlanması”, Türk Kültürü Araştırmaları, XVII, (1-2): 199-231.
- Naîmâ Mustafa Efendi. (2007). Tarih-i Nâ‘îma, (Ravzatü’l-Hüseyn Fî Hulâsati Ahbâri’l-Hâfikayn), (hzl. Mehmet İpşirli), I, TTK Yay., Ankara.
- Özcan, A. (2000), Anonim Tevarih-i Al-i Osman, TTK Yay., Ankara.
- Ricaut, P. (2012). Osmanlı İmparatorluğu’nun Hâlihazırının Tarihi (XVII. Yüzyıl), (Tercüme: Halil İnlacık- Nihan Özyıldırım), TTK Yay., Ankara.
- Salman, H. (2007). “Göktürk ve Türgiş Devletlerinin Çin ile Hediyeleşmesi”, Hediye Kitabı, Ed.:Emine Gürsoy Naskali, Aylin Koç, Kitabevi, 3-15, İstanbul.
- Sayın, A. V. (2000). Tarih-i Mali- Kuruluşundan Kanûnî Döneminin Sonuna Kadar Osmanlı Maliye Tarihi (1299-1566), Maliye Bakanlığı Yay., Ankara.
- Schweigger, S. (2004). S.Sultanlar Kentine Yolculuk, (1578-1581), (çev. H. Turkis Noyan), Kitap Yayınevi,İstanbul.
- Tayyâr-zâde Atâ. (2010). Osmanlı Saray Tarihi– Târîh-i Enderûn, I, (hzl. Mehmet Arslan), Kitabevi Yay., Tebly, K. (1988). Dersaadett’te Avusturya Sefirleri,(çev. Selçuk Ünlü), Ankara.
- Teply, K. (1969). “Nemçe İmparatorlarının İstanbul’a Yolladığı Elçi Heyetleri ve Bunların Kültür TarihiBakımından Önemli Tarafları”, (çev. Bekir Sıtkı Baykal), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi,( VII/12-13):247-263, Ankara.
- Tuncer, H. (2010). Osmanlı Diplomasisi ve Sefaretnameler, İstanbul.
- Turan, A. N. (2002). “Bir Pîşkeş Defteri İçin”, OTAM, (13):59-74, Ankara.
- Uluskan, M. (2007). “Avusturya İmparatoruna Gönderilen Hediyeler (1665-1699)”, Hediye Kitabı, (ed. Emine Gürsoy Naskali-Aylin Koç): 72-82, İstanbul.
- Unat, F. R. (1992). Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri, Ankara. Uzunçarşılı, İ. H. (2003). Osmanlı Devleti, II, Ankara.
- Uzunçarşılı, İ. H. (2006). Osmanlı Devleti, III/2, Ankara.
- Werner, C. A. (2011). Padişahın Huzurunda Elçilik Günlüğü, 1616-1618, (çev. Türkis Noyan), İstanbul.
- Yıldız, N. (2006). “Osmanlı İmparatorluğu’nda İngiliz Saatleri ve Topkapı Sarayı Koleksiyonu”, Belleten, (LXX):919-971, Ankara.
