Author :
Abstract
Osmanlı Devleti’nde maden sularının önemi ve değeri 1850’li yıllardan sonra anlaşılmaya başladı. Anadolu’da zengin maden suyu kaynakları olduğu keşfedilmeye başladı. Özelikle Bursa ve çevresi bu tabi zenginlikler bakımından önemli bir yerdi. Bu bölgede kaynağı keşf edildikten sonra İnegöl’e 10 km uzaklıktaki Çitli köyündeki "Çitli Maden Suları" öne çıkmaya başladı. Ahmed Vefik Paşa Anadolu Sağ Kol Müfettişliği görevini yürüttüğü sırada 1863’te Çitli Maden Sularını satın alarak kamulaştırdı. Bursa Guraba Hastahanesi’ne gelir kalemlerinden biri olarak uzun süre kamuya faydalı oldu. Bursa, İnegöl "Çitli Maden Suları" ülkemizin en eski ve özellikle kamu yararına yap işlet modeliyle işletilen ilk maden suyu işletmeleri örneği oldu. Kısa bir süre sonra Çitli Maden Suyu’na müteşebbisler ilgi duymaya başladı. Angelos tarafından maden suyunun iktisadi olarak değerlendirilmesinin bölge ve ülke için önemi ortaya koyuldu. Çitli suyu imtiyazı 26 Haziran 1867 tarihinde 12 sene müddetle Kirkor ile Angelosa verildi. Daha sonra, İnegöl kasabasında bulunan Çitli Maden Suları kaynaklarını işletme imtiyazı 9 Ocak 1872 tarihinde Della Sude Faik Paşa’ya verildi. Bu tarihten sonra adı gecen maden sularının 1902’ye kadar Faik Paşa işletmesini yaptı. Bu işletmeden elde edilen Çitli Maden Suları ülke içinde en fazla satılan maden sularından biri oldu. Özellikle İstanbul eczanelerinde aranan bir marka haline geldi. Sergilerde de ülkemizi madalya ile temsil etti. İşletmenin bulunduğu alana sosyal tesisler inşaa edildi. İnegöl ve çevresi bir cazibe merkezi oldu. Çitli Maden Suyu işletilmesi, ülkenin içinde bulunduğu siyasi ve iktisadi durumlardan dolayı özellikle Balkan Savaşları, Cihan Harbi ve Milli Mücadele savaşları nedeniyle, pek mümkün olamadı. Çitli maden pınarı Yunanlılar tarafından tahrip edildi. Bu tahribat ve bakımsızlıktan dolayı su azaldı ve kıymeti olmayan suların karışması ile Çitli Maden Suları değerini kaybetmeye başladı. İnegöl önemli bir iktisadi kaynaktan mahrum oldu. Şuan atıl bir durumdadır.
Keywords
Abstract
The importance and value of mineral waters in the Ottoman Empire began to be understood after 1850's. It began to be discovered rich mineral water resources in Anatolia. Especially Bursa and its environs were an important place in terms of these natural riches. After the discovery of resources in this area, "Çitli Mineral Water (Çitli Maden Suları)" in the village Çitli, 10 km away from İnegol, began to come forward. When Ahmed Vefik Pasha was serving as the Anatolian Right Arm Inspector, he purchased and expropriated the Çitli Mineral Waters in 1863. As one of the income items of Bursa Guraba Hospital, it has been beneficial to the public for a long time. Bursa, İnegöl Çitli Mineral Water was the oldest example of our country's first mineral water enterprise, especially with the model of build-operate for public utility. Soon afterwards entrepreneurs began to be interested in the Çitli Mineral Water. The economic assessment of mineral water by Angelos was highlighted for the region and the country. The privilege of the Çitli Mineral Waters was given to Kirkor and Angelos on June 26, 1867 for 12 years. Later, the privilege of running the springs of Çitli Mineral Water in the town of İnegöl was given to Della Sude Faik Pasha on 9 January 1872. After this date, Faik Pasha ran the forenamed mineral water springs until 1902. The Çitli Mineral Water obtained from this plant was one of the most sold mineral waters in the country. Especially in Istanbul pharmacies, it has become a wanted brand. It also represented our country with medals at the exhibitions. Social facilities were built in the area where the plant was located. Inegöl and its surroundings have become a center of attraction. Running Çitli Mineral Water was not possible, due to the political and economic situations in the country, especially because of the Balkan wars, Cihan War and the National Struggle wars. The spring of the Çitli Mineral Water was destroyed by the Greeks. Because of this destruction and lack of care, the water has been reduced and the Çitli Mineral Water have begun to lose value due to the mixing of non-valuable waters. İnegol was deprived of an important economic resource. At present, it is idle.
Keywords
- Akşam. 16 Ocak 1946.
- Devrim. V.S. (1975). Şu Bizim Belde, tarih - turizm - folklor. Afyon-Kütahya-Eskişehir İllerinde Araştırmalar, Nüve Matbaası, Ankara.
- Nadir. C. (1926). Ticarî ve İktisadî Bursa Vilayeti Rehberi, Türkiye Salon ve İlanat Gazetesi, İstanbul. Nur. R. (1967). Hayat ve Hatıratım, Altındag Yayınevi, İstanbul.
- Osmanoğlu. A. (1960). Babam Abdülhamid, Güven Yayınevi, İstanbul.
- Sandalcı.M. (2009). Çitli Maden Suyunun Öyküsü. Yemek ve Kültür (15) 1.1, s, 110 - 116.
- Servet-i Fünun. (2 Teşrin-i Sani 1322). “Çitli Maden Suyu” Alem Matbaası Ahmed İhsan ve Şürekası, Sevim Güray. S. (1966). Ahmet Vefik Paşa, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
- Süreyya. M.B. (1996). Sicill-i Osmanî. I. Çilt, haz; Nuri Akbayrak, İstanbul.
- Tevfik. İ.A. (2006) Velosipet ile Bir Cevelan (1900'e Doğru İstanbul'dan Bursa'ya Bisikletli Bir Gezi) , Çeviren: Cahit Kayra, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları İstanbul.
- Tok. T. (2008). Mehmed Zeki Pakalın, Sicilli Osmanî Zeyli, C. 5", Çeviri, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara.
- Uluğtekin. M. Uluğtekin. M.G. (2013). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Hilâl-i Ahmer İcraat Raporları 1914- 1928, Türk Kızılayı Yayınları, Ankara.
- Yaşayanlar. İ. (2015). “Osmanlı Bursasında Eczaneler Eczacılar ve Ecza Tüccarları 1861 1919”. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi(28), 113-130. (Yayın No: 2563330)
- Yusuf Kabakcı. Y. (2006). Dildâr-ı Şemsî; U.Ü.S.B.E. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa. ELEKTİRONİK KAYNAKLAR
