ORTAÇAĞ’DA SİYASETNAME GELENEĞİ VE MUHAMMED B. TURTÛŞİ‘NİN SİRÂCU’L-MÜLÛK ADLI ESERİNDE DEVLET YÖNETİCİLERİN DURUMU
Author:
Abstract
Türk ve İslam devlet teşkilatı ile siyaset tarihi konusunda önemli bir yere sahip olan siyasetnameler, iyi bir devlet yönetimi ortaya konulabilmesi için hükümdarlara, vezirlere ve diğer üst düzey yöneticilere, devlet ve siyaset hakkında bilgi veren önemli kaynaklardır. Siyasetnamelerde genel olarak yöneticilere ideal devlet yönetiminin nasıl olması gerektiği hakkında örneklerle tavsiyelerde bulunulur. Bu açıdan bu eserlerde devlet idaresinin esas ilkeleri, bir idarecide olması gereken özellikler, dikkat edilmesi gereken ve uzak durulması gereken hususlar, görevlilerin atama ve denetimleri, devletler arasındaki protokol kuralları gibi konular açıklanarak, ideal bir devletin nasıl ayakta duracağı açıklanmaktadır. Bu açıklamalar, ayet, hadis, hikmetli söz ve tarihte yaşamış önemli devlet adamlarından örnekler verilerek takviye edilir. Esasen İslam dünyasındaki siyaset kavramı üzerine tartışmalar halifelik kurumunun ortaya çıkmasına paralel olarak kendini göstermiş bulunuyor. Fakat bir yazı türü olarak siyasetname geleneği VIII. yüzyılda görülmeye başlanmış ve ardından İslam dünyasında birçok eser kaleme alınmıştır. Bu eserlerden birisi de Muhammed b. Turtûşî (ö.520)’nin kaleme aldığı Sirâcü’l-Mülûk adlı eserdir. Bu makalede siyasetname geleneği ve Sirâcü’l-Mülûk adlı eser özelinde devlet mekanizmasında rol alan önemli görevlilerin durumu incelenmeye çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
Political treatises, which have an important place in the history of Turkish and Islamic state organization and political history, are important sources that provide information about the state and politics to rulers, viziers and other high-level administrators in order to put forward a good state administration. In the political treatises, generally, recommendations are made to the administrators with examples about how the ideal state administration should be. In this respect, these works explain how an ideal state will survive by explaining the basic principles of state administration, the features that an administrator should have, the points to be considered and avoided, the appointment and control of officials, the rules of protocol between states. These explanations are reinforced by verse hadith, wise words and examples from important statesmen who lived in history. In fact, the debates on the concept of politics in the Islamic world have emerged in parallel with the emergence of the caliphate institution. But the tradition of political treatises as a type of writing started to appear in Vlll. century and then many works were written in the Islamic world. One of these works is "Sirâcü'l Mülûk" which was written by Muhammed b. Turtûşî (d.520). In this study, it is tried to examine the tradition of politics and the status of important officials who took part in the state mechanism in the work called Sirâcü'l-Mülûk.