OSMANLI DÖNEMİNDE KÖK BOYAMACILIĞIN ÖNEMİ, KİMYASAL BOYALARIN TEKSTİL SANAYİSİNE OLUMLU VE OLUMSUZ ETKİLERİ
Author:
Abstract
Bitkisel boyacılık geleneği, geçmişten günümüze kadar süregelmiştir. Doğal boyalar bitkiler bakımından dünyanın en zengin bölgelerinden biri ülkemizdir ve tarihimize baktığımızda doğal boyaların önemi büyüktür. Boyanın objeler üzerine tutundurulup boyamanın başlaması ile birlikte birçok alanda renkler sanatın vazgeçilmez unsurlarından biri olmuştur denilebilir. Her toplum ve kültürde farklı anlam ve statü göstergesi bile olmuştur. Böylece bazı renkler birer göstergeye dönüşmüştür. Boya pigmentleri, 19.yy ortalarında kimyasal olarak elde edilmesine kadar doğal kaynaklardan elde edilmekteydi. Boyarmadde iklim ve coğrafya ile bağlantılıdır. Doğadan yararlanılan bitkisel boyalar çok çeşitlidir. Bitkisel boyacılıkta, bu bitkilerin bazılarının tamamı kullanılırken bazılarının kökü, yaprağı, soğan yumru kabuğu, gövde kabuğu, dalları, toprak altı sürgünleri vb. kullanılmaktadır. Toprak altı sürgünleri kullanılan ve bitkisel boyacılıkta özel bir yeri olan kök boya (Rubia tinctorum L.) bitkisi bu bitkilerden birisidir. Çok yıllık bir bitki olan kök boya; dokumacılık, kozmetik, besin ve ilaç endüstrilerinde boyar madde olarak kullanımı dışında birçok biyolojik aktiviteye sahip olmasından dolayı önemlidir. Bu çalışmanın amacı kökboyanın bitkisel boyacılıktaki önemini ortaya koymaktır. Bu doğrultuda çalışmada kökboyanın kısa tarihçesine yer verilmiş ve bu konuda yapılan çalışmalar ele alınarak değerlendirilmiştir. Osmanlı döneminde ülkemizde çeşitli yerlerde boyahaneler ve birçok bitkisel boyaların ticareti yapılmaktadır ve renkler insanlar üzerinde statü göstergesi olmuş. Her alanda kullanılmıştır.
Keywords
Abstract
The tradition of herbal Dyeing has continued from past to present. Natural dyes are one of the richest regions of the world in terms of plants, and when we look at our history, natural dyes are of great importance. It can be said that colors have become one of the indispensable elements of art in many areas with the start of painting by attaching the paint to the objects. It has even been an indicator of different meaning and status in every society and culture. Thus, some colors have turned into indicators. Paint pigments were obtained from natural sources until they were obtained chemically in the mid – nineteen century. The dyestuff is linked to climate and geography. Vegetable dyes used fro nature are very diverse. While all of these plants are used in herbal dyeing some of them are root, leaf, onion tuber bark, trunk bark, branches, underground shoots etc.is used. Root dye plant, which uses underground shoots and has a special place in herbal dyeing is one of these plants. (Rubia tinctorum L.). Root dye, a perennial plant; ıt is important because it has many biollogical activities apart from its use as a dye in weaving, cosmetics, food and pharmaceutical industries. The aim of this study is to reveal the importance of mader in herbal dyeing. İn this dierction, the short history of root dye is included in the study and the studies on this subject are evaluated. During the otoman period, dyehouses and many herbal dyes were traded in various places in our country and colors became a status indicator on people and were used in every field.