Author :
Abstract
Cengiz Han’ın ölümü ile birlikte onun kurmuş olduğu büyük imparatorluk oğulları arasında pay edilmiştir. Çağatay Han, Doğu ve Batı Türkistan’ın hemen hemen bütün bölgelerinde hakimiyet kurmuştur. Çağatay Hanlığı dini çeşitlilik bakımından kozmopolit bir yapıya sahiptir. Çagatay Han bu bölgelerde hakimiyetini sağlamlaştırmak maksadı ile istimâlet politikası gütmüştür. 1326 tarihinde Tarmaşirin Han Çağatay Hanlığı’nın hükümdarlığına geçmiş ve Müslümanlığı kabul ettikten sonra Alâeddin adını almıştır. Tarmaşirin’in İslamiyet’i kabul etmesi ile birlikte İslam ülkeleri ve Çağatay Hanlığı arasındaki ticari ve siyasi ilişkiler gelişme göstermiştir. Tarmaşirin’in İslam ülkeleri ile iyi ilişkiler içinde olması Moğol gelenek ve göreneklerine bağlı bazı kesimler tarafından hoş karşılanmamış ve Tarmaşirin’in amcaoğlu Bûzun’a bağlılıklarını bildirmişlerdir. Çağatay Hanlığı’nı yeniden canlandırmak isteyen gelenekçi Yedisu ve Cungarya’da bulunan Moğol beyleri Tarmaşirin’i tahttan indirerek onu öldürmüşlerdir. Tarmaşirin Han’ın öldürülmesi üzerine çıkan karışıklıklar ve istikrarsızlık hanlığın çöküşüne kadar gitmiştir. Siyasi bir birlikteliğin olmaması sonucu Çağatay ulusu ikiye ayrılmıştır. Birisi yerleşik ve halkın çoğunluğu Müslüman olan Maverâünnehir, diğeri ise Moğol gelenek ve göreneklerine bağlı, atlı-göçebe kültürünü devam ettiren Moğolistan olmuştur
Keywords
Abstract
With the death of Genghis Khan, the great empire he founded was shared among his sons. Chagatai Khan established dominance in almost all the regions of East and West Turkistan. Chagatai Khanate has a cosmopolitan structure in terms of religious diversity. Chagatai Khan pursued a policy of exploitation in order to consolidate his dominance in these regions. In 1326, Tarmashirin Khan became the ruler of Chagatai Khanate and took the name Alaeddin after converting to Islam. With Tarmashirin's adoption of Islam, trade and political relations between Islamic countries and Chagatai Khanate developed. The fact that Tarmashirin had good relations with Islamic countries was not welcomed by some sections of the Mongolian traditions and customs and they announced their allegiance to his uncle's son Buzun. The traditional Mongolian lords in Yedisu and Dzungaria who wanted to revive the Chagatai Khanate, dethroned Tarmashirin and killed him. The turmoil and instability following the killing of Tarmashirin Khan led all the way to the collapse of the khanate. As a result of the lack of political unity, the Chagatai nation was divided into two. One was the settled Transoxiana, the majority of which was Muslim, and the other was Mongolia, which maintained its equestrian-nomadic culture, adhering to Mongolian traditions and customs.
Keywords
- AKA İsmail, Timur ve Devleti, TTK Yayınları, Ankara 2014.
- AKA İsmail, Timur ve Devleti, TTK Yayınları, Ankara 2014.
- BARTHOLD V. V., Orta-Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler, TTK Yayınları, Çev. Râgıp Hulusi Özdem, Ankara 2013.
- BATTÛTA İbn, İbn Battûta Seyahatnamesi, Yapı Kredi Yayınları, Çev. A. Sait Aykut, İstanbul 2010.
- ESİN Esin, "Almalığ", TDV İslam Ansiklopedisi, II, 1989, s.506.
- GOLDEN Peter B., Türk Halkları Tarihine Giriş, Çev. Osman Karatay, Karam Yayınları, Çorum 2006.
- GROUSSET Rene, Stepler İmparatorluğu: Attilâ, Cengiz Han, Timur. Çev. Halil İnalcık, TTK Yayınları, Ankara 2015.
- KAFALI Mustafa, Çağatay Hanlığı (1227-1345), Berikan Yayınevi, Ankara 2005.TOGAN Zeki Velidi, Umumî Türk Tarihi’ne Giriş, Enderun Kitabevi, İstanbul 1981.
- YUVALI Abdülkadir, "Çağatay Hanlığı", TDV İslam Ansiklopedisi, VIII, 1993, s.177-178.
